«Каралды»                                                         «Килешенде»                                                                    «Расланды»                      

 М.Б.җитәкчесе:                                                                                                                                             кадет 1нче интернат                                          

                                                                  укыту эшләр буенча директор:                                                      мәктәбе директоры:

  _________________                                               урынбасары:                                    

                                                                 _____________________________                                              ___________________  

  Беркетмә № ______                                              Хайрулова Р.Н.                                                                      Сергеев А.В.  

                                                                                                                                                                              Приказ №_______                             «____» __________ ____ ел                    «____»____________  _____ел                                               «___»_________ _______ ел                                              

Татар әдәбиятыннан

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

кадет 1нче интернат мәктәбе

Катермина Раушания Рифатовна, I квал. категорияле татар теле укытучысы

        «РАСЛАНДЫ»

                                                                                                                              Педогогик совет беркетмәсе

                                                                                                                                                    №1       31 август 2011ел

                                                                                                                                         Мәктәп    директоры                                                                                                                                                                                                                                                                                                       Сергеев А.В.

                                                                                                                                                  _____номерлы приказ белән

                                                                                                                                                 гамәлгә кертелде

2011-2012уку елы

Татар әдәбияты дәресләрен

укыту буенча тематик планлаштыру

       Класс: 6

       Укытучы:  Катермина Раушания Рифатовна

       Еллык сәгатьләр саны

       барлыгы : 35 

       атнага:   1

       Уку тизлеген тикшерү дәресләре:  4

       Сөйләм телен үстерү сәгатьләре:  3

        Эш программасы  Ф.С. Сафиуллина, К.С. Фәтхуллова. Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту программасы 1-11 нче сыйныфлар. – Казан: “Мәгариф”  нәшрияты, 2010 нигезендә төзелде.             

        Дәреслек: Р.З. Хәйдәрова,З.Р. Нәҗипова. Татар теле  6. – Казан: “Мәгариф нәшрияты”, 2007

        Өстәмә әдәбият:  Р.З. Хәйдәрова, Ә.Г. Әхәтова. Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле һәм уку дәресләре оештыру. 6 нчы сыйныф: Укытучылар өчен методик кулланма. – Чаллы. 2007; Асадуллин А.Ш. Дидактический материал по татарскому языку для русскоязычных учащихся 6 класса русской школы. – Казань, Магариф, 2002

Татар әдәбиятыннан эш программасы

        6 нчы сыйныф         

(35 сәг)

Аңлатма язуы

Эш программасы статусы.

        Программа нигезенә Россия, Татарстан Мәгариф һәм фән министрлыкларының мәктәпләрдә урта һәм тулы белем алу стандартлары салынды, “Рус телендә сөйләшүче балаларга татар әдәбиятын укыту буенча сынап карау программасы”на нигезләнеп төзелде.

Эш программасы структурасы.

        Татар әдәбиятыннан эш программасы өч өлештән тора: аңлатма язуыннан, төп бүлекләрне, белем һәм күнекмәләрне үз эченә алган программаның эчтәлегеннән, укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләреннән.

Эш программасының эчтәлеге.

Рус телендә сөйләшүче балаларга татар әдәбияты укытуның төп максаты һәм бурычлары.

 1992 нче елның 8 нче июлендә кабул ителгән “Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” Законы нигезендә татар һәм рус телләре тигез хокуклы дәүләт телләре булып расланды һәм Татарстан Республикасы мәктәпләрендә рус телендә сөйләшүче балаларга татар телен дәүләт теле буларак укыту процессы башланды. Мәгариф министры җитәкчелегендә бик кыска вакыт эчендә бу өлкәдә нәтиҗәле эш оештырылды: махсус программалар, дәреслекләр, методик әсбаплар, дидактик материаллар әзерләнде, “Татарстан мәктәпләрендә татар телен дәүләт теле буларак укыту эчтәлегенә таләпләр минимумы”  төзелде.

Моңа кадәр рус телендә сөйләшүче балалар татар теленең грамматик нигезләрен үзләштерү дәвамында аерым күнегүләр эшләргә, диалог һәм монологлар төзергә генә өйрәнеп килделәр. Әмма сүз сәнгатенең асыл нигезен тәшкил иткән әдәби әсәр игътибардан читтә кала килде.

  Сәнгатьнең бер төре булган әдәбият белән танышу әдәби уку дәресләрендә башлана. 5-9 нчы сыйныфларда эстетик әһәмияткә ия булган күләмлерәк әсәрләрне әдәбият дәресләрендә укуны дәвам итәбез.

  Рус телендә сөйләшүче балалар өчен әдәби уку дәресләре татар язучыларының иң матур әсәрләре белән танышу, аларны дөрес интонация белән, басымнарны урынлы куеп уку, аңлау, истә калдыру, аерым гыйбарәләрне, сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләләрне сөйләмгә кертеп җибәрүгә юнәлдерелергә тиеш.  Әдәби текст баланы матур җөмләләр төзеп сөйләргә, татарча аралашуга этәрергә тиеш.  

     Тәкъдим ителә торган программаның максаты:

1. башка милләт вәкилләренең күңелен яулардай, алар гомумкешелек әхлакый сыйфатларын тәрбияли алырдай әсәрләр аша укучыларның татар телен өйрәнүгә кызыксынуларын, ягъни уку мотивациясен көчәйтү;
2. рус телендә сөйләшүче балаларны татар әдәбиятының алтын хәзинәсен тәшкил иткән әдәби әсәрләр белән таныштыру;
3. татар халкының тарихына, мәдәниятына ихтирам хисе тәрбияләү;
4. татар әдәбияты әсәрләрен өйрәнү аша, укучыларның татар телендә телдән һәм язмача аралашу мөмкинлекләрен киңәйтү;

   әлеге максатны тормышка ашыру өчен түбәндәге бурычлар куела:

5. мәктәп баласының сөйләү, уку, тыңлау сәләтен үстерү, төрле текстларны өйрәтүнең нигезләрен аңлату;
6. баланы мөстәкыйль рәвештә китап укырга әзерләү;
7. татар әдәбиятына, сәнгатенә, мәдәниятенә кызыксыну һәм хөрмәт хисләре тәрбияләү;
8. татар әдәби текстларын дөрес интонация белән укырга өйрәтеп, сәнгатьле уку күнекмәләрен булдырү;
9. тексттагы сүзләрдән, гыйбарәләрдән файдаланып, эчтәлек сөйләргә өйрәтү;
10. татар телендә язылган әдәби әсәрнең моңын, аһәңен тоярга өйрәтү.

Рус телендә сөйләшүче балалар өчен татар әдәбиятының асылын төшендерү укытучының сүз сәнгате серләрен яхшы белүен, анда иҗади эшләү күнекмәләре булуын таләп итә. Мәктәп баласына сүз сәнгатенең серләрен ачуда эстетик принцип (укучыларның матурлыкны күрә алуы һәм башкаларны күрергә өйрәтә алуы), эзлеклелек (укучы алган белемнең тулыланып, баеп баруы), әдәбиятны сүз сәнгате буларак өйрәнү (татар телендә язылган әсәрләрдә әдәби образларны ачу үзенчәлекләре, татар теленең матурлыгын күрергә өйрәтү), психологик принцип (мәктәп баласының яшь үзенчәлекләрен, белем дәрәҗәләрен исәпкә алып эш итү); аерым алып карауны талап итә торган принцип итеп коммуникативлык принцибы килеп керә, чөнки әдәбият дәресләрендә алынган белем балаларның аралашу чарасына әверелергә тиеш. Укучыларны әдәби әсәрне кабул итү һәм әдәби үсеш үзенчәлекләрен исәпкә алып, дифференциацияләү дә (аерым төркемнәргә бүленеп эшләү) һәм интеграцияләү  (татар теле һәм рус әдәбияты дәресләрендә алган белемнәрне һәм гамәли эш күнекмәләрен файдалану) үзәккә алына.

  Рус телендә сөйләшүче балалар  белән эшләгән вакытта өстенлек иҗади уку (сәнгатьле уку), репродуктив методларга бирелә. Балаларның үзләштерү дәрәҗәсен тикшерү өчен эзләнү методы алына. Биредә метод һәм алымнарны төрләндерүгә, укучыларның яшь үзенчәлекләрен исәпкә алу, аларның әдәби үсеш үзенчәлекләренә таяну, башка әдәбиятны кабул итү шартлары, укучыга җиткереләчәк материалның күләме, әлеге курсны үзләштерүнең максаты һәм бурычлары да йогынты ясаячак.

  Төрле сәнгать вәкилләре белән таныштыру, алар турында укучыларның татарча сөйли белү күнекмәләренә ирешү – программа бурычларының берсе.

  Билгеле булганча, рус телендә сөйләшүче балаларга татар телендә укыту максатларының берсе – аларны язма сөйләм аша аралашырга өйрәтү. Шуңа күрә уку һәм татар әдәбияты дәресләрендә төрле характердагы язма эшләр эшләү дә максатка ярашлы эш төре булып тора. Аларга  түбәндәгеләр керергә мөмкин:

11. әсәрнең планын төзү;
12.  әсәр геройлары турында үз фикереңне язу;
13. әсәрнең сюжетын үзгәртеп, яңа хикәя төзү;
14. күргән, ишеткән турында хикәяләп язу,  һ.б.;
15. укылган әсәрнең эчтәлеге буенча инша язу;
16. бирелгән темага өйрәнелгән әдәби әсәр  буенча  сочинениеләр язу.

Гомүмән алганда, рус телендә сөйләшүче балаларга татар әдәбиятын оригиналда укыта башлау татар телен өйрәнүнең дәрәҗәсен күтәрүгә, әдәбият хәзинәләребезне башка халыклар арасында таратуга юл ачачак.

Укыту планында 6 нчы сыйныфта татар әдәбиятыннан атнага 1 сәгать вакыт бирелә. Татар әдәбиятыннан тематик планны “Рус телендә сөйләшүче балаларга татар әдәбиятын укыту буенча сынап карау программасы”на (Р.З. Хайдарова, Р.Л. Малафеева.  Казан. “Мәгариф” нәшрияты. 2003) һәм Ф.С. Сафиуллина, К.С. Фәтхуллова. Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту программасы 1-11 нче сыйныфлар. – Казан: “Мәгариф”  нәшрияты, 2003 нигезләнеп төзедем.

5 – 9 нчы  сыйныфны тәмамлаган рус телендә сөйләшүче балалар үзләштерергә тиешле белем –күнекмәләр.

1. Әдәби әсәрләрне рольләргә бүлеп укырга өйрәтү.
2. Сәнгатьле укырга әзерлек кагыйдәләрен хәтергә сеңдерү. Эчтәлеккә туры килгән картинаны күз алдына китерү, шигырь яңгырашын ишетә белү.
3. Йөгерек, аңлы, дөрес, сәнгатьле уку. Әдәби тел нормаларын истә тотып, теләсә нинди жанрда язылган әсәрне үзлектән аңлап укый белү.
4. Укылган әсәрләрдән төп фикерне укучының аерып күрсәтә алуы, үз сүзләре белән төп фикерне әйтә белүе, текстның төп фикерен билгеләп, өлешләргә, кисәкләргә аеру.
5. текстны үзлектән төзелгән планга нигезләнеп, иллюстрациягә таянып, кыска һәм төгәл итеп сөйли белү. Аерым темага хикәя төзү өчен материал табу.
6. Әдәби әсәрдәге геройларга бәя бирә белү.
7. тексттагы сүзләрнең мәгънә төсмерләрен аера белү, аларны сөйләмгә кертеп җибәрү. Әсәрдә аларны табу, әйтелеш һәм язылыш үзенчәлекләренә игътибар итү, мәгънәләрен аңлап калу.
8. Әсәрдәге вакыйгаларны күпертеп сурәтләнгәндә, геройларның тирә-юньдәге табигатькә мөнәсәбәтен күрсәткшндә автор кулланган сурәтдәү чараларын (чагыштырулар, эпитетлар, метафоралар, фразеологик әйтелмәләр)  күрә һәм аерып алырга өйрәтү.
9. Иҗади хикәяләр төзү: кайөсы да булса бер герой исеменнән, ягъни затын үзгәртеп сөйләү, геройның язмышы турында хикәяне дәвам итү, тормыштагы вакыйгалар турында хикәя төзү, күзәтү элементларын кертеп, тасвирлауны үзгәртеп сөйләүкүнекмәләрен булдыру.
10. Язучы биографиясен билгеле бер эзлеклелектә сөйөләү күнекмәләрен булдыру.

Укыту – методик комплекты

1. Ф.С. Сафиуллина, К.С. Фәтхуллова. Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту программасы 1-11 нче сыйныфлар. – Казан: “Мәгариф”  нәшрияты, 2003
2. Рус телендә сөйләшүче балаларга татар әдәбиятын укыту буенча сынап карау программалары” (Р.З. Хайдарова, Р.Л. Малафеева.  Казан. “Мәгариф” нәшрияты. 2010)
3. Рус мәктәпләрендәге рус төркеме укучыларына татар әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең  дәүләт стандарты
4. Р.З. Хәйдәрова,З.Р. Нәҗипова. Татар теле    

               6. – Казан: “Мәгариф нәшрияты”, 2007

Рус группаларында татар әдәбияты укыту өчен тематик план, 6-нчы сыйныф