Открытый урок по якутской литературе для 8 классов
план-конспект урока (8 класс) на тему

Предмет: Якутская литература. Тема урока: «Роль молодежи в развитии сельской местности» ( заключительный урок по драме С.П. Ефремова «Куорат кыыьа» («Девушка с города») для 8-х классов. Учитель: Павлова Мария Егоровна, учитель якутского языка и литературы МБОУ-Кобяйская СОШ им. Е.Е.Эверстова Кобяйского улуса Республики Саха (Якутия).

Коспект урока

Дата: 7 мая, 2012 года

Урок: якутская литература

Класс: 8 «б»

Тема: «Тыа сирин сайдыытыгар ыччат оруола» (С.П.Ефремов «Куорат кыы´а» драматын тµмµктµµр уруок).

 «Роль молодежи в развитии сельской местности» ( заключительный урок по драме С.П. Ефремова «Куорат кыыьа» («Девушка с города»)

Цель для учителя:

• Үөрэтэр: Тыа сирэ сайдарыгар ыччат туох оруоллаа±ын бы´аарыы, ³йд³тµµ (Обучающая: дать понятие в чем состоит роль молодежи в развитии сельской местности, родного села;
• Сайыннарар: толкуйдуур, санаа атастаһар дьо5урдарын сайыннарыы (Развивающая: Развивать у  детей творческие способности, грамотную речь);
• Иитэр: төрөөбүт дойдуга тапталы иңэрии (Воспитательная: воспитать патриота, бережного отношения к родной природе, земле).

 Цель для ученика: Учуутал биэрэр ыйытыыларын н³²µ³ кэпсэтиигэ киирии, хардарыта бы´аарсыы. (Участвует в диспуте)

Метод: диспут, исследовательская, проектная

Тип урока: повторение пройденного материала

Средства обучения: экран, проектор, компьютер, конверты с заданиями, учебник

О±о µлэлииригэр туттар тэрилэ: рабочая тетрадь, А4, ручки, фломастеры.

ТЕХНИЧЕСКАЯ КАРТА УРОКА

ПЛАН УРОКА

(на родном якутском языке):

                                   УРУОК ХААМЫЫТА:

1. Тэрээ´ин

¥тµ³ кµнµнэн! Бµгµн би´иэхэ ураты уруок. Би´иги элбэх ыалдьыттаахпыт, кинилэр хайдах µлэлиирбитин сэргээн истиэхтэрэ. Онон кы´аллан, бµгµ²²µ уруокка билиигитин к³рд³рµ³ххµт.

Э´иги билэргит курдук, Саха Республикатын Ил Дархана Егор Афанасьевич 2013 сылы Тыа сирин сайыннарыы сылынан биллэрбитэ.

Би´иги эмиэ ол сылга с³п тµбэ´эр Степан Павлович Ефремов «Куорат кыы´а» диэн драматын аа±ан бµтэрдибит. Автор олоххо эдэр ыччат мэлдьи са²а±а дьµккµ´эр киэ² кэскиллээх кµµс буоларын бу драматыгар арыйбыта. Айымньыга куорат эдэр ыччата тыа сиригэр µлэлии тахсыыта, тыа  басты² ыччатын, о±олор уонна а±алар сы´ыаннарын, эдэр ыччат тыа сирин сайдыытыгар туох оруоллаахтарын ту´унан кэпсэнэр.

Бµгµ²²µ уруокпут тиэмэтин суруйабыт. Быйылгы сыл тыа сирин сайдыытыгар анаммыт буолла±ына, уруокпут тиэмэтэ, биллэн турар, туох диэн буоларый?

Уруок тиэмэтэ: «Тыа сирин сайдыытыгар ыччат оруола»

Оччотугар уруокпут сыала тугуй? Бµгµ²²µ уруокка тугу ³йдµ³хтээхпитий?

 Уруок сыала:

• Тыа сирэ сайдарыгар ыччат туох оруоллаа±ын бы´аарыы, ³йд³тµµ;
• толкуйдуур, санаа атастаһар дьо±урдарын сайыннарыы;
• төрөөбүт дойдуга тапталы иңэрии.

2. Хатылаа´ын

«Куорат кыы´а» диэн бэртээхэй айымньыны би´иэхэ Степан Павлович Ефремов суруйбута биллэр. Хатыылыыр буоллахха, кини учуутал, Саха АССР искусстволарын µтµ³лээх деятелэ, Суруйааччылар союзтарын чилиэнэ.

1. Степан Ефремов ханна, ха´ан т³р³³бµтэй? (1905 с. Ха²алас улуу´ун Тиит-Арыы нэ´илиэгэр т³р³³бµтэ)
2. Оскуола±а µ³рэммит сыллара атыттартан туох уратылаах этэй? (Кини Дьокуускай куоракка церковно-приходской оскуола±а µ³рэммитэ, онтон £кт³м 2 кылаастаах оскуолатыгар µ³рэммит. Оскуола±а µ³рэнэ сылдьан, 16 саа´ын ситэ туолбакка сылдьан, саха бастакы комсомолецтарыттан биирдэстэрэ буолбута, разведчик)
3. Айар µлэтин ту´унан тугу билэ±ит? (С.Ефремов «Ини-бии» драмата тахсыа±ыттан киэ²ник биллэн барбыта. 20-чэ пьесалаах, онто барыта театр сыанатыгар турбут.)
4. «Куорат кыы´а» дараматыгар сµрµн геройдар кимнээхтэрий? (Маня, Петя, ойо±ос геройдар: Коля, Аркаша, Иван Иванович, Марфа Николаевна, Хобороос, Катя, Семен Иванович, Ойуурап)
5.  Уопсай тылынан эттэххэ, бу пьеса±а туох ту´унан суруллубутуй? (Куорат кыы´а Маня, ыал со±отох, атаах, мааны кыыстара, тыа±а таптыыр уолун Петяны баты´ан, т³р³ппµттэрин утары баран, колхозка µлэлии тахсарын, онно µлэлииргэ µ³рэнэрин ту´унан).

Билигин дьиэ±э сорудахпытын бэрэбиэркэлиэхпит. Б³л³х аайыттан э´иги геройдарынан бы´а тардыыны оонньуурга бэлэмнэнэн кэлбит буолуохтааххыт.

Бастакы б³л³±µ ы²ырабын. Кинилэр «Хобороостоох Коля кэпсэтиилэрин» к³рд³рµ³хтэрэ. К³р³³ччµлэр о±олор оонньообуттарын к³р³н баран, туох тµмµк санаа±а кэлбиккитин этиэххит.

Иккис б³л³х – «Аркаша уонна Коля»

¥´µс б³л³х – «Маня монолога»

3. Хатылаа´ы²²а тµмµк

Б³л³±µнэн атын б³л³х оонньоон к³рд³рбµт бы´а тардыытыттан ылбыт санааларын бэлэмнэнэн баран, к³мµскµµллэр.

Уруокпут сыалын сити´эргэ уруокпутун маннык былааннаах ыытыахпыт:

1 тµ´µмэх – «О±олор уонна а±а к³лµ³нэ оло±у к³рµµлэрин сы´ыаннарын уратыта» («Куорат кыы´а» пьеса±а о±о уонна т³р³ппµт сы´ыанын уонна били²²и кэм²э сы´ыаны тэ²нээн к³рµµ);

2 тµ´µмэх – «¥лэ – олох т³рд³» (чинчийэр µлэ, ыалдьыттар кэпсээннэрэ)

3 тµ´µмэх – «Тыа уонна куорат ыччатын кы´ал±ата, уратыта» (б³л³±µнэн µлэ)

4 тµ´µмэх – «Мин сатыыбын…» («Аман ³с» кµрэ±э)

5 тµ´µмэх – «Ким буолуохха?» (проект к³мµскээ´ин).

4. Са²а тиэмэни µ³рэтии

3 б³л³±µнэн арахсан µлэлииллэр.

1 тµ´µмэх – «О±олор уонна а±а к³лµ³нэ оло±у к³рµµлэрин сы´ыаннарын уратыта» («Куорат кыы´а» пьеса±а о±о уонна т³р³ппµт сы´ыанын уонна били²²и кэм²э сы´ыаны тэ²нээн к³рµµ);

Ыйытык: Маня ийэлээх а±ата хайдах дьон эбиттэрий? Ол туохтан к³ст³рµй? Билигин маннык т³р³ппµттэр бааллар дуо?

Эппиэтэ: Маня а±ата – Роман Николаевич, ийэтэ – Марфа Николавена. Кинилэр кыыстарын олус маанытык, атаахтык ииппиттэр. Тугу барытын µ³рэхтэн са±алаан µлэ±э тиийэ бэйэлэрэ булан биэрэллэр. Бэлэм²э ииппиттэр. Ол биир ³ттµнэн, биир баар-суох кыыстарыгар кы´аллалларыттан буолуон с³п. Иккис ³ттµнэн, оннук иипиттэрэ сыы´а дии саныыбыт. То±о диэтэр, бэлэм²э улаатан, ферма±а тахсан баран, тугу да сатаабатыттан эрэйи к³р³р.

Билигин да маннык т³р³ппµттэр бааллар. Ордук кыахтаах ыаллар о±олоругар бэлэм дьиэ-уот, хамнастаах µлэ булан биэрэллэр. Оннук о±о наадалаа±ы сыаналаабат, кыра-хара дьону сэниир, то²уй сµрэхтээх буолуон с³п.

Б³л³х сµбэлэ´эн µлэлииригэр 3 мµнµµтэ бэриллэр.

К³мµскµµллэригэр 1 мµнµµтэ бэриллэр.

Утары б³л³х сыана туруорар. Бы´аараллар.

Тµмµк

2 тµ´µмэх – «¥лэ – олох т³рд³» (чинчийэр µлэ, ыалдьыттар кэпсээннэрэ)

1961 сыллаахха, Степан Павлович Булгунньахтаах орто оскуолатыгар учууталлыыр кэмигэр, онус кылаас µ³рэнээччилэрэ республика орто оскуолаларын бµтэрээччилэргэ тыа ха´аайыстыбатын производстватыгар бµттµµн кылаа´ынан тахсан µлэлииргэ ы²ырыы та´аарбыттара уонна онус кылаа´ы бµтэрээт, т³р³³бµт колхозтарын µлэ´ит илиитин ха²аппыттара. Онтон ыла би´иги республикабыт µгµс эдэр ыччата «Оскуола-производство-µрдµк µ³рэх!» диэн лозуннаах тыа ха´аайыстыбатын о²орон та´аарар µлэтигэр тус бэйэнэн кыттар µгэстэммиттэрэ. Бу бачыым драматург С.П. Ефремов «Куорат кыы´а» диэн пьесаны айарга к³±µлээбит.

Билигин би´иэхэ Романова Люда чинчийбит µлэтин кылгастык били´иннэриэ. (Би´иги оскуолабыт эмиэ бу ы²ырыыны ³й³³н, уонтан тахса сыл устата о±олор «Са±а» диэн ыччат комсомольскай ферматыгар µлэлээбиттэрэ.Уруккута зоотехник, билигин бочуоттаах сынньала²²а олорор Татьяна Никитична Полятинская ахтарынан, 1985 с. Кэбээйи оскуолатын 2 онус кылаас о±олоро 1 сыл «Са±а±а» 400 ньирэйи, 380 субай сµ³´µнµ, 70 уулаах ти²э´эни, к³лµµр о±устары, атыыр о±устары барыта холбоон 800 сµ³´µнµ к³рбµттэр.

Маня та´ынан сайынын µлэлииллэр эбит. Директорбыт Григорий Константинович Егоров ахтарынан, киини Са±а±а кулууп сэбиэдиссэйинэн, трактори´ынан µлэлээбит. О±олор 4 ты´. тонна оту оттообуттар)

Би´иги бµгµн ыалдьыттардаахпыт. Ол «Са±а» ферматыгар бэйэлэрин кэмнэригэр µлэлээбит, би´иги оскуолабыт учуутала Сметанина Г.А. уонна директорбыт Егоров Г.К. Кэпсээннэрин истиэххэйин. Оттон б³л³хт³р ыалдьыттарга интэриэ´инэй ыйытыы биэрбиккит сыаналаныа, онон бол±ойон исти².(6 мµн)

Б³л³х ыйытыы биэрэригэр уонна ыалдьыт хоруйдууругар 1 мµн бэриллэр.

1 б³л³х ыйытыыта –

2 б³л³х ыйытыыта –

3 б³л³х ыйытыыта -

Тµмµк

3 тµ´µмэх – «Тыа уонна куорат ыччатын кы´ал±ата, уратыта» (б³л³±µнэн µлэ)

1 б³л³хх³ сорудах:

2 б³л³хх³ сорудах:

3 б³л³хх³ сорудах:

Б³л³±µнэн µлэ±э 3 мµнµµтэ бэриллэр.

К³мµскµµргэ 1 мµнµµтэ бэриллэр.

Утры б³л³х сыана туруорар

Тµмµк:

4 тµ´µмэх – «Мин сатыыбын…» («Аман ³с» кµрэ±э)

Били²²и кэм²э тыа сиригэр олорор о±о тугу сатыырын и´итиннэрэр (Бэйэтин холобурунан). Б³л³хт³н биирдии о±о тахсар.

1 б³л³х – Кокорева Женя

2 б³л³х – Афонскай Костя

3 б³л³х – Аввакумова Рита

Утары б³л³х ыйытыы биэрэр, сыаналыыр.

Тµмµк:

5 тµ´µмэх – «Т³рµт сирим инникитэ» (проект).

Б³л³хт³р  Кэбээйи нэ´илиэгэр ыччат туох оруоллаа±ын, дойдулара сайдарын кинилэр хйдах к³р³лл³рµн, ордук наадалаах идэлэр ту´унан санааларын этэллэр, Кэбээйи инникитин к³р³н проект о²ороллор.

Биир б³л³±µ утары б³л³хт³р сыаналыыллар. Бы´аараллар.

Тµмµк:

5. Тµмµк

Уруокпутун тµмµктµµбµт.

-Тыа сирэ сайдарыгар ыччат онон туох оруоллаах эбитий? (тыа сирэ сайдыа±а, благоустроеннай дьиэлэр тутулуннахтарына, µµтµ, эти переработкалыыр сыахтар тэрилиннэхтэринэ, µ³рэхтээх ыччат µлэлиир буолуо. Онон ыччат тыа±а тахсыыта µксµ³±э)

-Бµгµ²²µ уруокка тугу с³бµлээтигит, тугу ыарыр±аттыгыт?

-Хайа б³л³х тиэмэни толору арыйда?

-Тµмµктэри т³´³ с³пк³ о²ороллоруй?

-Саныыр санааларын сатаан саа´ылаан этэллэр дуо?

-Б³л³хт³рг³ хас сыана биэриэ этигитий?

- Би´иэхэ ордук кы´аллан µлэлээтилэр___________________________

Уруокпутун би´иги биир дойдулаахпыт Петр Кобяков - О´уордуурап хо´оонунан тµмµкµµбµт.

Сааскы халаан уутугар

Са²а ферма дьиэлэрэ

Кµлµктэрин к³рµнэ

Кµлµмµрдµµ турдулар.

Манна ыччат олорор

Са²а туту дэндэйэр.

Эти, µµтµ ыларга

Жрчимнээхтик ылсаллар,

Ыстаал тимир кэриэтэ

У´аарыллан хаталлар.

Манна ыччат µлэлиир,

Бу´ар-хатар, чэрдийэр.

Киэ´э аайы ыччаттар

О´уокайдаан тэйэллэр,

Кыыс-уол дьолун холбооннор

Сыбаайбалаан µ³рдэллэр.

Манна ыччат µлэлиир

Манна таптал чэчириир.

¥рдµк µ³рэх кы´атын

Кµµстээх µлэ тэлэйэр,

Учууталлар, врачтар

¥µнэн-µ³скээн и´эллэр.

Манна ыччат µлэлиир

Мантан олох сал±анар.

(1990с.)

О±олоор, µ³рэхтээх ки´и буолан, т³р³³бµт нэ´

VI. Дьиэ±э µлэ

Республикатаа±ы «Кэскил» о±о ха´ыатыттан сорудах бэриллэр. О±о  бэйэтэ с³бµлээбитин талан о²орор:

• «Мин сатыыбын»
• «Мин дойдум – мин дьолум»
• «Тыа оскуолатын уратыта уонна кы´ал±ата»
• «Тыа сирэ уонна 21 µйэ»
• «Тыа сирин обургу о±отун мэтириэтэ»

Дневниккытын та´ааран, суруну². «Кэскил» ха´ыакка суруттары², до±ор о²осту²! К³рсµ³ххэ дылы!