КТП по якутской литературе, 6 класс
календарно-тематическое планирование (6 класс) по теме

№

Уруок темата

Сыала соруга

Уерэнээччи сатабыла,билиитэ,тылын сайыннарыы

Хонтр

улэ

Кэмэ

Кунэ-ыйа

Бэрил

лиэх

тээх

чааьа

Бэрил-либит

Чааьа..

1

Норуот тылынан  уус-уран айымньыта.Норуот айымньыларын керуцнэрэ.

Норуот айымньытын сурун ис хоьооно.

Фольклор ейдебулэ..Айыллар, тар5анар уратыта

Сурун керуцнэрин араара уерэнии Норуот баайа,культурата, искусствотын терде  буоларын дакаастыы уерэнии

2.

Олоцхо

Олоцхо ейдебулэ. Олоцхо5о сырдык – хараца куурсуутэ,Киьи модун санаатын,кууьун-уо5ун, кыа5ын,айыы айма5ын арацаччылыыр урдук аналын хоьуйуу.

Олоцхо уус-уран тыла,ойуулуур-дьуьуннуур ньыматын арааьын булла уерэнии.олоцхоьут тылын кубулуйбат халыыптара. Норуокка кицник биллибит олоцхоьуттар.Олоцхоьут суруйааччылар.

Олоцхо5о фантастика уонна олох алтыьыыта. Норуокка киэцник тар5аммыт олоцхолор.

3

С.Васильев-Борогонскай «Эрчимэн Бэргэн»

Олоцхо тылынан аа5ыы. Ис хоьооно. Олоцхо уобарастара.

Бухатыыр сирин-дойдутун,дьонун туьунан кэпсии уерэнии, ейтен хоьоонноохтук аа5арга холонуу.,ойуу,уруьуй оцоруу Олоцхо5о гипербола, тэцнээьин туттуллуутун холобурдарын булан .ырытар дьо5ур.

4

Олоцхо туьунан ейдебул.

Олоцхо ис номо5о, Олоцхоьуттар.

Олоцхо ойуулуур_ дьуьуннуур ньымалара

Айыы киьитэ аьыныгас,кун киьитэ кемускэс.Бухаатыырдар геройдуу охсуьууларын хоьоонунан хоьуйан кердерер эпическэй айымньы буоларын уерэтии

«Айыы»., «Абааьы»  аймахтара.

Олоцхо ис номо5о дьоццо,норуокка утуе быьыы, сиэр-майгы уескуу,уунэ,бар5ара  турарын сепке ейдуургэ  уерэтии.Сир урдугэр иллээхтик олоруу, уйгуну уьаныы. Ойуулуур-дьуьуннуур тэцнэбиллэр,эпитеттэр,Сиьилии хоьуйуу,фантазията,дарбатан,омуннаан  этии, тыыннаа5ымсытан кердеруу

5

Норуот сэьэнэ- кэрэ, утуе кэрэьитэ, олох оцкула.

«Майа5атта Бэрт Хаара»

Норуот сэьэнин  ейдебулэ.Сэьэн арааьа. Олох кырдьыга уонна уус-уран оцоьуу.. Майа5атта Бэрт Хаара туьунан историческай чахчыларга тохт. Ес хоьоонннорун ырыта уерэнии

Историческай сэьэн,ураты дьо5урдаах( куустээх, быьый, ырыаьыт) дьон туьунан сэьэн, итэ5эл сэьэнэ. Уус-уран сэьэргээьин, сиьилээьин араас ньымата. Сахалыы ыьыах сиэрэ- туома, сэьэн тылынан-еьнэн кэпсээьин, себулээбит тугэни уруьуйдааьын, Айымньынан суругунан улэ.Тыгын Дархан туь бил.

6

Софрон П.Данилов.Саха народнай суруйааччыта.

Суруйааччы оло5о,айар улэ.билсиьии.Манчаары туь историческай чахчыларга оло5уруу.

Манчаары- саха норуотун национальнай геройа..Баай баттала,Манчаары ейе-санаата уьуктуута.норуцот туьугар баттаччылары ураты охсуьуута. Атын литератураны аа5ыы.

7

Норуот сэьэнин туьунан.

Литературнай викторина.

Дыгын.Омо5ой баай,Эллэй Боотур, Майа5атта Бэрт Хаара,Нара Суох,Бахсы тойон,Болугур айыыта  норуот сэьэнигэр киирбит дьон..Историческай докумуоннарга оло5урбут дьон.

Фольклор уерэ5эр норуот сэьэннэриттэн ураты жанр легендалар( номохтор) тус. ейдебул. Литературнай викторина5а судургу быьаарыыны эпитеттэн араара уерэнии.Номох,сэьэн уратыларын холобурдарга оло5уран быьаарарга холону. Ейтен суруйуу «Утуе кти аата ус уйэ5э ааттанар.

8

Киьи утуе сиэрэ- олох

сунньэ.Уус-уран литература керуцнэрэ эбэтэр уус-уран тылынан айыы эйгэтигэр айацца  сирдиир суоллар.

Эпос, лирика , драма ейдебуллэрэ..Уус уран тылынан айыы ус  сурун белеххе араарыы

Уус-уран тылынан керуцэ ус,жанра элбэх эбит диэн ейдебул..Толкуйдаани керуу Хааннык жанрдар бэйэ – бэйэлэригэр  чугастарый?.Эпоска кэпсиир,сэьэргиир.Лирика5а хоьоон уустук оцоьуулаах халыыба,Драма оло5у уус-ураннык  дьуьуйэр уратытын били.

9

Кэпсээн . А.И.Софронов.-саха бастакы суруйааччыта.

Кэпсээн ейдебулэ,сюжета, тутула. Кэпсээццэ ис  хоьоон уонна тутул дьуерэлэьиитэ.Саха кэпсээнигэр киьи майгыта -

сигилитэ эгэлгэтин арыйыы.

Литературнай герой мэтириэтэ кинин хоьуйар уус-уран ньыма. Кэпсээццэ айыл5аны ойуулааьын,дьуьуйуу( пейзаж) уус-уран суолтата,ньымата

10

 Сатира.  А.И.Софронов «Дьуьун кубулуйумтуо» .

Суруйааччы о5о сааьа. Киьи киьиэхэ сыьыана .Айымньы кэмэ. Сатира диэн тугуй?.

Литературнай мэтириэт . Кэпсээн уустук ерутэ. Кэпсээн сюжетын сайдыыта,селлуутэ. Дьон сиэрэ суох, туктэри майгыларын сытыытык арыйан ойуулааьын ейдебулэ. Аныгы оло5у кытта сибээс.

11

Комедия.Н.Д.Неустроев –саха бастакы суруйааччыта. «Тиэтэйбит»

Суруйааччы оло5о.Анна Денисовна Неустроева  кимий?.Комедиограф, Кулуу маастара,саха кулуутэ.Ремаркалар этэр ис номохторо.

Драма  арааьа.Киьи олоххо чэпчэки сыьыана,куннээ5и керу-нары сырсыы утуе5э тиэрдибэтин,олох олоруу дьулууру,сыаллаах= соруктаах  буолары крэьэлиир ейдебулун ицэрии.Персонажтар  биирдии тылларын номо5о.Комедя геройдарын ааттарын ырытыы.,Тылынан,суругунан санааны этии.Арыгыны иьии буортута.

12

Угэ.С.А.Саввин- Кун Дьирибинэ. « Тураахтаах Куудээх»

Угэ ейдебулэ,уратыта.Киьи куьа5ан кэмэлдьитин,сиэргэ баппат майгыны-сигилини сытыытык элэктээн хоьуйуу. До5ордоьуу.Сымыйа до5ордоьуу.

Угэ5э ханалытан этии.(Аллегория) туттуллута.Угэ тутула,бэргэн тыла, угэьит поэттар.Ейтен хоьоонноохтук аа5ыы, Угэ айарга холонуу.Угэ ейдетер еруттэрэ.Угэ хоьоон,кэпсээн форматынан суруллуутун уратыта.

13

С.С Яковлев – Эрилик Эристиин. «Хачыгыр»

Суруйааччы оло5о, айар улэтэ. Хачыгыр уобараьа уонна билицци кэм. Дьиэ кэргэн уйул5ата.

Тыллары быьаарыы.Тулаайах о5о дьыл5ата., литературнай мэтириэт.айымньы геройун ис санаата, майгыта –сигилитэ ейдуургэ кемелеьер ньыма.Е.П.Шестаков –Эрчимэн ыстатыйата..Муус киллэрии кэрчигин уус-уран аа5ыы.Айымньы геройдарын ааттара,тэцнээн керуу. Дьиэ кэргэн оло5о.

Булугас ей,сатабыл айымньы геройугар. Трагедия, быьылаан. Ес хоьону ырытыы. « Киэьэ аьыырдаах киьи чугаьаабат киьитэ» .

14

П.А.Ойуунускай « О5о куйуурдуу турара»

Суруйааччыи о5о сааьа. Революция иннинээ5и олох. Уерэх суолтата ааспыт уонна билицци кэмцэ.

Тыллары быьаарыы, монолог. Аччыктааьын,уерэххэ ба5арыы кууьэ. Киьи ис туруга. Кэпсээн ураты истиилэ.Ыра сааа ,бастыц ба5а. Ис хоьоонунан кэрчиккэ араарыы. Оруолларынан аа5а уерэнии. Киьи кууьэ-тулуур уонна дьулуур ойдебулу ицэрии. Ейтен хоьоонноохтук аа5ыы.Ейтен

Суруйуу.

15

Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон. «Чуечээски»

Суруйааччы о5олорго анаабыт ыстатыйатын суолтата. Чуечээски герой дуо?. А5а уонна  о5о.

Чучээскини тулалыыр дьоно- сэргэтэ сиьилии кэпс. Уоруу терде. Булугас ей,

чиэьинэй быьыы. Суруктары уус-ураннык аа5ыы холобура.Кэпсээццэ ийэ уобараьа. Дьиэттэн бары теруеттэрэ,тереппуттэри кытта иирсээн, А5а уонна уол. Ейтен

суруйуу. Литературнай викторина

16

Тереебут сир, киьи , ийэ тыл- олох ситимэ. В.М.Новиков- Куннук Уурастыырап. «Олох»

Сахалыы хоьоон уус-уран уобарас араас кестуутэ Киьи санаата, ис дууьата,уеруутэ-хомолтото поэт долгуйуутунан,тылынан-еьунэн  бэриллиитэ. Олох олруу-киьи анала

Хоьооццо этиини оцоруу араас ньымата: инверсия,перифраз,хатылааьын,риторикалаах этии (ыйытыы).Хоьоон ойуулуур -дьуьуннуур ньымата: эпитет,тэцнээьин,холуйан этии(метафора(,кубулутан этии(метонимия)

17

С.Р.Кулачиков- Эллэй « Таптыа5ыц ийэни»

Поэт  ураты кэрэтик, ча5ылхайдык, уус-уран образ кууьунэн этии.Эллэй поэзиятын кууьэ.

Ийэни куццэ тэцниир. Кун уонна олох,ийэ уонна олох ситимнэрэ.Ийэ уонна Ийэ дойду ситимэ.Ийэ тыла, алгыьа киьиэхэ куус, ей угар суду кыахтаах кууьун быьаарыы.Суругунан  уус-уран талбыт керуццэ суруйуу

18

А.Г.Кудрин- Аба5ыыныскай « Куех»

Поэт оло5у  куустээхтик таптыыр кэрэьитэ,  ритмика поэзия5а

Поэзия5а куех дьуьун еце, тылы кэккэлэтии уратыта. Тыл ситимин быьаарыы : сурэх сэлибириир,суьуех чиччигиниир. Сааскылыы

 санаалаах,сайа5ас ыралаах диэнинэн туох

санаа этиллэрин быьаара уерэнии .

19

А.А.Иванов-Кундэ «Тереебут тыл», «Кии сыта»

Кундэ хоьоонноругар туттубут тэцнэбиллэрин булуу. Поэт Булуугэ олорбут кэмэ.

«Тереебут тыл» «Ийэ тыл» синонимнары быьаарыы. «иинэ5эс сир» тыл суолтата, дьуьун тыл.,тыл номо5о.Хоьоон тыла-еье. Ейге уерэтии

20

С.П.Данилов «Саха сацата»

Поэт хоьоонорун ураты истиилэ. Оло5о,айар улэтэ.

Тереебут тыл-бар5а баай буоларын быьаарсыы. Норуот тына-кини тыла тема5ам кэпсэтиьии Ейтен суруйуу. Уерэнээччи холонуута.Талан ейге аа5ыы.

21

 Сэьэн . Т.Е. Сметанин «Егор Чээрин»

Сэьэн ейдебулэ,жанр уратыта. Суруйааччы о5олрого анаабыт айымньылара .Фронтовик поэт

Норуоттар до5ордоьуулара тулхадыйбат модун,улуу куус

Улуу Кыайыы :65 сыла биьиги норуоппутугар тугу а5алла.

Уус-уран уобрас ейдебулэ. Сюжета,тутула,Хомуур уобарас, Символ уобарас. Айымньыга норуот сэьэнин угэстэрэ. Саха саллаатын уобараьа. Снайпердар Д Гуляев,Ф Охлопков, А.Миронов олоххо баар буола сылдьыбыт дьон.Утуе майгы, хорсун сурэх,араас  омук до5ордоьуута Киьи билиитэ,сатабыла.улэ5э дьо5ура эбиллэн сайдан.дирицээн иьиэхтээх,олох хас биирдии кунтуьалаахтык атаарыы

22

Н.А.Лугинов « Нуоралдьыма чарацар» (Сэьэнтэн быьа тардыы)

Айыл5аны ойуулааьын айымньыга Ойуулааьын 2 арааьа. Символ уобарастар

Киьи уонна айыл5а,киьи уонна олох сыьыаннаьыылара.Тереебут сирдээх киьи  сир урдугэр чицник уктээн,дьоллоохтук

кэлэр кэскиллээх оло5у олорор анала.

Ытык сир ейдебулэ.Аар хатыц уонна сэргэ уобарастара. А5а дойду сэриитэ. Ини биилэр дьыл5алара. Ийэ сурэ5ин оспот бааьаа.Эрэлэ. О5о уонна эбээ сыьыанннара.

Аа5ыы урана..Булт угэьэ,сиэрэ- туома..О5о ыра санаата.

23

П.Н .Тобуруокап «Текелук уонна Тэкэлик» (Сэьэнтэн быьа тардыы)

О5о суруйааччыта,ырыаьыт поэт. Уус-уран кэпсээьин уратыта

Чыычаах олрор эйгэтэ.тыынар тыыннаах ха кыьамньылаах сыьыан,тереебут сиргэ таптал иитии. Муччургэннээх сырыы.

24

Хатылааьын

Уерэх устата барбыт айымньыларын санатыьыы, хатылааьын.

-Уус уран айымньыны уонна ейге уерэппит тексин хоьоонноохтук аа5ар;

-Айымньы уус-уран тылын туттан сиьилии, талан, кылгатан, сирэйин уларытан, киьи кэрэхсиир гына кэпсиир;

- Уус –уран  айымньы туьунан ыйытыыга тылынан уонна суругунан толору

хоруйдуур; бэйэтин санаатын сааьылаан этэр.

+