Календарно-тематическое планирование по якутской литературе, 5 класс
календарно-тематическое планирование (5 класс) на тему

Уруок темата

Сыала соруга

Уерэнээччи билиитэ, сатабыла,тылын сайдыыта

Хонтр

Бэрил

лиэх-

тээх

чааьа.

Былааннаммыт кунэ

Ыытыллыбыт кунэ

1

Кинигэ –билии терде

Айымньы-уус тыл уран айыыта

Тыл суолтатын,ойуулаан-дьуьуннээн,уобарастаан этэр дьо5ура.

2

Норуот тылынан уус-уран айымньыта, суругунан литература.

Фольклор туьунан ейдебул. Норуот айымньыта_ норуот баайа,культуратын,искусствотын терде.

Айыллар, тар5анар уратыта.саха норуотун тылынан  уус-уран айымньытын сурун керуцнэрэ.

3

Остуоруйа . «Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин»

Норуот сырдык ,утуе быьыы еруу кыайа, ерегейдуу туруо диэн эрэлэ.

Олох уонна остуоруйа

Норуот остуоруйатын уус-уран уратыта,дьиктилээх-алыптаах тугэннэрэ,фантастиката. Остуоруйа геройдара, тутула. Уус-уран суолтата..Кылгас былааны оцоруу, толору,уус-ураннык кэпсиир .Нуучча остуоруйатын кытта тэцнээьин.Остуоруйа айар

4

« Учугэй Уедуйээн»

«Сымыйалыац- бэйэ5эр куьа5аны оцостуоц» кимиэхэ этиллибит ес хоь?.Остуоруйа меку,

 утуе еруттэрэ.

Дьицнээх былыргы олох кестуутун булуу,Текстэн киьи хаьан да уейбэтэх-ахтыбатах дьиктилэрин булуу,санааны атастаьыы..Кыталык кыыс буолар матыыба

остуоруйа уратыта буоларын дакаастааьын.Чаастарга араарар,судургу былаан оцоруу, ис хоьоонун сиьилии кэпсээьин

5

«Кетердер мунньахтара

Хамсыыр-харамайынан суруйааччы тугу кердереруй. Киьи майгыт, суобаьа.

Аьыныгас буолуу.

Остьуоруйаттан уустаан-ураннаан,уобарастаан этиини булуу,кэпсээьин.»,Остуоруйа тылын-еьун уратытын толкуйдуур,быьаарар,суругунан санаатын этэр.Викторина оцорор.Хамсыыр-хар амай туьунан ост.айар.

6

Таабырын

Таабырын ейдебулэ .Уесеээбит терде.Уус-уран уратыта.Бэргэн тэцнээьиг

Таабырыны айар уонна таайар кистэлэц.Мындыр ,булугас ейге-санаа5а эрчийии.Таабырын интонацията. Таабырыны уруьуйддуур.

7

Норуот таабырына

Норуот таабырынын уратыта,ейдебулэ.Араас темалаах( арааска сыьыаннаах ) таабырын холобура.

Таабырыцца охсуу,тохтобул,интонация,сурун тыл булуу уеруйэ5э. Таабырыныы айыы,эрчиллии ,хоьоонноохтук аа5арга холонуу.Атын норуоттар таабырыннарыгар тэцнии ,санаатын суругунан этии,кэпсиир уеруйэх

8

Ес хоьооно

Ес хоьоонун ейдебулэ. Киэцник тар5аммыт араас  ес хоьоонун суолтата.

Ес хоьоонун темаларынан араара уерэнии. Сиэр-майгы суруллубатах сокуона буоларын дакаастыыр,атын омук еьун хоьоонугар тэцнээн керуу

Утуе буьыы туьунан, Уруу-аймах ейеьерун туьунан.

9

Чабыр5ах. Сылгы туьунан былыргы чабыр5ах.

Чабыр5ах ейдебулэ . Сыты ,ох тыла Куьа5ан быьыыны, майгы- сигили итэ5эьин сымнм5астык элэктээн,хаарыйан керуу

Чабыр5ах суолтата,тылын-еьун бол5лйон керуу. Паараласпыт тыл,уерэ-дьуерэ тыл, хатыланар тыл, дьуьуннуур тыл, ис хоьооно суох тыл булуу.

10

Былыргы чабыр5ахтар.

Чабыр5ах кистэлэцэ.Норуот чабыр5а5ын холбурдарын били.

Дьуерэ тыла наарданара. Чабыр5ах керуцун били.Чабыр5ахха хамсаныы,туттуу- хаптыы,музыкальнай до5уьуол туох саннааны тиэрпдэрий.Ейге уерэтии

11

Суруйааччы оостуоруйата.С.Р.Кулачиков_Эллэй «Чурум – Чурумчуку»

Литература айымньыта диэн ейдебул.Норуот уонна суруйааччы айымньыта туох уратылаа5а, хайдах айыллара. Суруйааччы туьунан ейдебул

Суруйааччы остуоруйата араара уерэнии.Остуоруйа геройа термин . Остуоруйа аптаах тугэннэрин булуу. Хоьооннохтук аа5ыы

12

«Чурум-Чурумчуку» ( Норуот остуоруйатын  ис хоьоонугар оло5уран суруллубут поэма)

ОстуоруйаЬыт суруйааччылар айымньыларыгар  сырдык- хараца,утуе-меку куус хабырыйсыылара.

Чупчуруйдаан аата кини майгытын кытта туох ситимнээ5ин быьаара уерэнии. Уус-уран тэцнээьин миэстэтин булла уерэнии (Чурумчуку хара5а,тургэн сырыыта,Чупчуруйдаан сылгыта,барана. Остуоруйа тыла-еье..Остуоруйа айарага холонуу

13

Т.Е. Сметанин «Куерэгэй»

А5а дойду Улуу сэрии кыттыылаа5а, о5о суруйааччыта.Утуе майгы,уйа5ас дууьа.

Остуоруйа ис хоьоонун илдьиритэ уерэнии.Герой туьунан кэпсирр дьо5ур. Атын остуоруйа5а майгылыыр ерутэ.Сахалыы ааттар. Куерэгэй,Олоо.,Мойот  суолталара..Олохторун тэцнээн керуу.

14

Суруйааччы чабыр5а5а .Петр Тобуруокап «Тарас туьунан чабыр5ах»

Суруйааччы айбыт чабыр5а5а.

П.Тобуруокап –о5о суруйааччыта.

Билицци кэм чабыр5а5ын ис хоьооно,тылын-еьун уратыта.Нойосуус уерэт. Куьа5ан быьыыны сэмэлээьин.Уруьуй

15

Болот Боотур «Чо5ой уонна Ньо5ой», М Матахова «Силиспит сиртэн,майгыбыт мантан»

Чабыр5ах сурун санаата,Суруйааччылары билиьиннэрии

Чабыр5а5ы талан ейтен аа5арга уерэнии

16

Кэпсээн. Д.К.Сивцев – Суорун Омоллоон. «Хараца5а тыкпыт сырдык»

Кэпсээн ейдебулэ.Жанр уратыта.Кэпсээн геройа..Суорун Омолоон оло5о,айар улэтэ.

Быьыыта –майгыта, герой олоххо,дьоццо,бэйэтигэр сыьыана ,Ойо5ос герой айымньыга сыьыана,Кэпсээццэ ойуулааьын,сэьэргээьин миэстэтэ.Кэпсэтии,диалог,монолог.Кэпсээн айыллар теруетэ,аа5ааччыны тардар кууьэ.

17

Д.К.Сивцеа – Суорун Омоллоон «Хараца5а тыкпыт сырдык»

Уерэх суолтата.Билицци,урукку кэм.

Биьирэмнээх ,омсолоох,сурун,ойо5ос геройдар ейдебуллэрэ ,уратылара..

Герой оло5ун бэйэц олоххун тэцнии тутан кер. Кулуба уолун Ньукуус майгытын-сигилитин ханнык еруттэрин себулээтиц,сирдиц.Саха сиригэр полит сыылка туьунан..Архаизмнары ырытыы.

18

А.Д.Неустроева-бастакы дьахтар суруйааччы. «Тиргэьиттэр»

Кэпсээн кэмэ.О5о саас ейдебулэ.Архаизмнар.

Сурун быьылаан,.дьиэ кэргэн  эйгэтэ,сааскы айыл5аны ойуулааьын,ыьыы улэтин ейдебулэ,булчут угэьэКэпсээн тутула,геройа.

19

Н.М.Забодоцкай –Чысхаан.

«Сайылыкка»

Гражданскай сэрии кэмин быт.

Бандьыыттар диэн кимнээхтэрий

Айымньы геройун суруйааччы,атын неройдар ,уерэнээччи бэйэтэ саныырынан ырытар дьо5ура.

20

Н.М.Заболоцкай-Чысхаан.

«Сайылыкка»

Чу4умпурбут сайылыктарыы хоьуйуу,кэпсээццэ айыл5аны хоь.

Кэпсээн кутталлаах,Уеруулээх тугэннэрэин булуу.Киьи мэтириэтэ ейдебул..Ейтен суруйуу.

21

И.Г.Иванов-Уйбаан Нуолур.

«Саллаат о5ото Чооруона»

А5а дойду Улуу сэриитин  о5олоро.Музейга сылдьыы.Сэрии тулаайахтара.

Сэрии алдьархайа,иэдээнэ,Колхоз туь.ейдебул, ыьыы улэтэ.Фронт уонна тыыл ейдебулэ. «Сэрии кэмин о5отун дьыл5ата.» ейтен суруйуу Кэпсиир дьо5уру сайыннарыы.

22

Н.А.Лугинов «Чыркымай»

Айыл5аны харыстааьын.Киьи уонна айыл5а .

Кетер бииьин оло5о. Саха сирин кетердере бил. Сурун герой кимий? Биир суолт тыллары Бэл. Сиьилии аа5ыы,быьаарарга холонуу/

23

С.А.Попов-Тумат «Муора арыытыгар айан»

Хоту дьон оло5ун уратыта.Символ уобарастар.Хаар.

Туундара ,муора  кытылын олохтоохторо туох дьарыктаах эбитт-ин ейдетуу.Булка уерэнии,угэьи тутуьуу.А5а оруола..Билбэт тыл быьаарыы. Айыл5а о5ото суругунан улэ.

24

Хоьоон. А.Е Кулаковскай « Уруйэ»

Хоьоон ейдебулэ,ньымата,сюжета,чопчу геройа суохИэйиини истиц тылынан этии. А.Е.кулаковскай –саха бастакы суруйааччыта.о5о сааьа,айар улэтэ.

Киьиэхэ дьайар кууьэ.Хоьоонунан суруйуу уратыта .Сахалыы хоьоон киэбэ.Кээмэйэ суох уруц хоьоон.Аддитерация (дор5оон дьуерэлэьиитэ.Тэй кээмэйдээх хоьоон.Ритм,рифма.,Хоьоону аа5арга

ис хоьооно уонна формата

25

А.И.Софронов «Мацнайгы хаар»

Хоьоон киэбэ.тутула.Харахха кестер хартыына.Мацнайгы Хаар туьунан атын поэттар айымньылара.Алампа о5о сааьа.

Дьуьуннуур тыллары бул.Автор туттубутун быьаарага холонуу.Ейлдебулу ордук тиийимтиэ,чуолкай оцорорТыллар ситимнэрин булла уерэнии.Ейге уерэтии .Суруйааччы тылын быьаарыы.

26

С.П.Данилов «Кыьыццы кун»

Суду поэт.Хоьоон кээмэйэ.Хоьоон сурун этэр санаата. Атын поэттар кыьыццы кун туьунан хоьоонорун аа5ыы..С.П.Данилов айыл5аны хоьцуйбут поэт,оло5о.

Куннээ5и олоххо туттуллубат тыл,тыл суолтатын этии ис хоьоонуттан буларга уерэнии.Уус-уран тыл араас ньымата: хатылааьын, тэцнээьин,быьаарыы,маарыннаьар тылы бул.

27

И.И.Артамонов «Мин мантан сэриигэ барбытым»

Фронтовик поэт. Саха суруйааччылара сэрии кэимгэр.Эьэц   ,аба5ац,таайыц сэриигэ сылдьыбыттарын кэпс.

«Тылгыны дьоно_сэргэтэ сэриигэ уоннна тыылга» бил.

Хоьоон тыла чуолкайдык наарданан иьэрин быь.Дьуерэлэьиинибул..Тыынар тыыннаах курдук дьуьуннээн кердерууну булла уерэнии.Санаа5ын эт.

28

П.Н.Тобуруокап. «Куерэгэйдиин керсуьуу»

Строфа,рифма ейдебулэ.Ырыаьыт поэт. А.Алексеев туьунан ырыа буолбут хоьооон.

Маарыннаьар саца-ицэ,дор45оон хатыланыыта бул.Ойуулуур –дьуьуннуур тыл. Хоьоон туьунан санааны суругунан этии.Хоьоон суруйарга холонуу.

29

С.И Тимофеев «Мин ийэм»

Фронтовик поэт,о5о суруйааччыта,юморист,сатирик,тылбаасчыт. Ийэ5э сугуруйуу атын поэттар ийэ5э анаабыт хоьоонноро.

Киьи иэйиитэ ,долгуйуута поэт тылынан бул.Тэцнэбил,хатылаааьын, быьаарыны туттубутун бюула уерэнии.Олох чахчыта диэн ейдебул.Ийэ туьунан ырыа уерэтии,Анабыд хоьоон ийэ5э. Кэпсээн суруйуу

30

Драматическай айымньылар. Уусттаах Избеков «Оотуй уонна Тоотуй».

Драма ейдебулэ.Сурун уратыта.Драматург диэн кимий?

Драма5а быьыы- майгы кэпсэтиинэн,айымньы геройун сацатынан,арыллар кистэлэцэ.Диалог,монолог,полилог,ремарка ейдебуллэри билии

.

31

Уустаах Избеков « Оотуй уонна тоотуй»

Гражданскай сэрии, быдаас уларыйыыта.До5ордоьуу,хорсун быьыы

Айымньыга ес хоьооннорун туттуу.Драма кэпсээнтэн уратытын быьаарыы..Пьесаны театрга туруорууну кэпсээ..Оонньуур артист.Дьыалатыгар бэлэмнээх,ыра снаалаах ейдебуллэри быьаар.

32

Хатылааьын

Фольклор,литературнай айымньылар,саха классик суруйааччылара, айымньы айыллар кистэлэцэ,жанрдарынан наардааьын

Уерэнээччи сыыйа сайдани уус-уран айымньыттан септеех хоруйу булар, дьону-сэргэни ,оло5у сылыктыы,быьаара,сыаналыы уерэниитэ.

33

Хатылааьын .Сайыццы сорудах

Сайын аа5ыллар айымньылар

Кинигэни аа5ыы,харыстааьын,сайын устата дьарыктаныы,тэтэрээккэ бэлиэтэнии..Кинигэ угус киьи билиитин ,иэйиитин,сыратын,улэтин ицэринэн айылларын еруу ейдееьун.

34

Хатылааьын

Литература айымньытын 3 керуцун сурун жанрдарын ол арааьын арааран били.

Эпос , лирика , драма.