Эш программасы әдәби уку 2 нче сыйныф татар төркеме
рабочая программа на тему

АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Эш программасы түбәндәге документларга һәм укыту-методик комплектларга нигезләнеп төзелде.

I. Россия Федерациясендәге һәм Татарстан Республикасындагы мәгарифкә кагылышлы норматив-хокукый документлар, федераль дәүләт стандартлары:

 1. Россия Федерациясенең “Мәгариф турында”гы Законы (Федеральный закон от 29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”).

2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы ((Закон Республики Татарстан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8).

3. “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Татарстан от 08.07.1992 № 1560-XII (ред. от 03.03.2012г.) “О государственных языках Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”).

4 “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004 нче ел, 1нче июль.

5. “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар.

6. Приказ Минобрнауки России от 31.12.2015 № 1576 «О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт начального общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 6 октября 2009 г. № 373» (Зарегистрировано в Минюсте России 02.02.2016 №40936)

7. Приказ Министерства образования и науки РФ от 9 июня 2016 г. №699 «Об утверждении перечня организаций, осуществляющих выпуск учебных пособий, которые допускаются к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»

II. Мәктәпнең локаль документлары.

1. Татарстан  Республикасы  Совет районы муниципаль  гомуми бюджетлы  белем   учреждениесе “169 нчы гомуми белем бирү мәктәбе” нең 2016-2017 нчы елга укыту  планы.

2. Татарстан  Республикасы  Совет районы муниципаль  гомуми бюджетлы  белем учреждениесе “169 нчы гомуми белем бирү мәктәбе” нең  “Эш программасы турында нигезләмә”се.

III. ТР мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән үрнәк программа:

Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1-11 нче сыйныфлар/ [басма өчен Ч.М.Харисов,К.С.Фәтхуллова,З.Н. Хәбибуллина җаваплы ].- Казан: Тат. кит. нәшр.,2011.- 239 б.

IV. Татарстанның Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән дәреслек:

Әдәби уку: рус телендә башл. гомуми белем бирү мәкт. 2 нче сыйныфы өчен д-лек (татат балары өчен) 1 нче кисәк / Ф.Ш. Гарифуллина, И.Х. Мияссарова; [рәссамы: Л.Зологдинова]. – Казан: “Мәгариф-Вакыт” нәшр., 2013. - 111б.: рәс.б-н.  

 Әдәби уку: рус телендә башл. гомуми белем бирү мәкт. 2 нче сыйныфы өчен д-лек (татат балары өчен)2 нче кисәк / Ф.Ш. Гарифуллина, И.Х. Мияссарова; [рәссамы: Л.Зологдинова]. – Казан: “Мәгариф-Вакыт” нәшр., 2013. – 119 б.: рәс.б-н.    

Укыту курсының максат һәм бурычлары

1.Танып белү максатының эчтәлеге

Татарстан Республикасында яшәүче һәрмилләт кешесенә, үз халкы тарихыннан тыш,шушы төбәктә төп халык булып саналган татар халкы мәдәниятен, гореф-гадәтләрен, тарихи үткәнен, бүгенгесен, киләчәген белү зарур. Татар халкы белән кулга-кул тотынып яшәргә әзерләнүче һәр кеше бу халыкның бәйрәмнәрен, традицияләрен аңларга, хөрмәт итәргә, әдәбият-сәнгать вәкилләренең иҗади казанышлары белән үзенең рухи үсешен баета алу мөмкинлегеннәнфайдаланырга тиеш. Программа эчтәлеге телгә өйрәтү процессын бала өчен “башка дөньяга тәрәзә ачу” (И.Л.Бим) булырлык һәм шуның аркылы аның үз яшәешен дә тулырак аңлавына ярдәм итәрлек итеп сайлана.

Татар исемнәрен, Татарстанның табигатен, җирлеген, топонимикасын дөрес әйтә белергә өйрәтү, аларның семантикасы белән кызыксындыру, балалар фольклоры, татар халкы авыз иҗаты, әдәбият-сәнгать вәкилләре белән беренчел таныштыру - башлангыч этапта танып белү максатының төп эчтәлеген тәшкил итә.

2. Үстерү максатының эчтәлеге

Шәхеснең белемле булуы, тәрбиялелек һәм аның фикерләүсәләте үсеше дәрәҗәсеннән дә тора. Укыту процессында үстерү, тәрбия максатларын даими күзаллап эшләү - укытуның практик ягы уңышлылыгының алшарты (Л.С.Выготский).

Балаларның психик үсешен түбәндәге юнәлешләрдә үстерүгә аеруча игътибар таләп ителә:

- фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дидуктив фикерләү;

- хәтерне үстерү (ихтыярый, ихтыярсыз), игътибарлылыкны үстерү;

- аралаш белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатияхисләре);

- ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне үстерү.

Программага сайланга эчтәлек нигезендә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре буенча да эш оештырганда бу максатлар беренче планга куела.

3. Тәрбияви максатның эчтәлеге

Укучыларның тиешле дәрәҗәдәге тәрбиялелегеннән башка укыту процессын оештыру мөмкин түгел. Тәрбия процессы укытуның эчтәлеге һәм методлары белән бәйле. Шуңа күрә программа эчтәлеген сайлаганда, материалның тәрбияви мөмкинлекләрен исәпкә алына. Балаларның яшь үзенчәлекләренә туры килгән, аларны кызыксындырган мораль проблемаларны ү зэченә алган эчтәлек, беренчедән, укыту процессында тәрбияви функция башкарса, икенчедән, турыдан-туры коммуникатив мотивация туу белән бәйле.

Башка милләт вәкилләренең күңелен яулардай, аларда гомумкешелек әхлакый сыйфатларны тәрбияләрдәй татар әдәбияты өлгеләре белән таныштыру шушы максатка буйсындырыла һәм сөйләшү-аралашуга алып чыгуга кулайрак булган әдәби әсәрләрнең авторлары тәкъдим ителә.

4. Белем бирү максатының эчтәлеге:

Укучыларның татар теле буенчалексик, грамматик күнекмәләре филологик белемнәр суммасы дәрәҗәсендә генә калмыйча, ә сөйләм эшчәнлегенең барлыктөрләрендә дә аралашуда кулланырлык дәрәҗәгә җитүе зарур. Ягъни, укучылар, нинди дә булса сүзне, я грамматиккатегорияне тану, аеру, аңлау, тәрҗемә итү дәрәҗәсендә генә түгел, аларны аралашу максатында мөстәкыйль кулланырлык дәрәҗәдә өйрәнергә тиешләр. Шул вакытта гына татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү бурычы үтәлә.Укучының гомуми урта белем бирү мәктәбен тәмамлаганда сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча түбәндәге белемнәргә ия булуы күздә тотыла.

Рус мәктәбенең башлангыч сыйныфларында укучы татар балалары өчен төзелгән татар әдәбияты программасы түбәндәге бурычларны үз эченә ала:

• татар әдәбияты, аның аеруча күренекле вәкилләре турында беренчел күзаллау булдыру;
• әдәби әсәрне тыңлап һәм укып аңлау күнекмәләре булдыру;
• текст белән танышу, эчтәлеген сөйләп бирү күнекмәләрен формалаштыру, аны камилләштерә бару;
• әдәби текстларны дөрес, тиз һәм тора-бара сәнгатьле итеп укуларына ирешү;
• мөстәкыйль рәвештә әдәби әсәрләрне укырга һәм үзләштерергә күнектерү, белемгә омтылыш, китапка карата кызыксыну тәрбияләү;
• татар әдәбияты белән бергә башка халыкларның сүз сәнгатенә дә кызыксыну тәрбияләү;
• укучыларның мантыйклы һәм иҗади фикер йөртүен, затлы зәвыгын үстерү;
• әдәби әсәр ярдәмендә үз-үзеңне әдәпле тотуга ихтыяҗ тәрбияләү;
• дөрес, бәйләнешле итеп телдән һәм язма сөйләмгә өйрәтү һ. б..

Универсаль уку күнекмәләре

Предмет нәтиҗәләре:

1.  Сөйләшү.

Диалогик сөйләм:

– сайланган эчтәлек аша әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, сорау куя, җавап бирә, кире кага, раслый белү;

– дәреслектә бирелгән үрнәк диалогларны сәнгатьле итеп уку, сөйләү һәм охшаш диалоглар төзү, программада күрсәтелгән коммуникатив максатлар буенча әңгәмәдә катнаша алу.

Монологик сөйләм:

– җанлы һәм җансыз предметларны, рәсем, картина эчтәлеген сурәтләп сөйли белү;

– өйрәнелгән темалар буенча кечкенә информация бирә белү.

2. Ишетеп аңлау (аудирование)

Аралашу өчен, төп шартларның берсе – әңгәмәдәшләрнең бер-берсенең сөйләмен аңлавы. 2 нче сыйныфта ишетеп аңларга өйрәтүнең бурычлары түбәндәгеләр:

– нормаль темп белән әйтелгәннең ишетү аша мәгънәсен аңларга, аңлаган турында фикер йөртергә, аралашуда кулана белергә өйрәтү;

– сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләрне, грамматик формаларны бер-берсеннән ишетү аша аерырга өйрәтү;

– ишетү хәтеренең күләмен үстерү.

3.  Уку:

– татар әлифбасына гына хас хәрефләрне дөрес уку, авазларны дөрес әйтә белү;

–​ транскрипция билгеләрен укый һәм куллана белү күнекмәләрен формалаштыру;

– интерференция күренешеннән котылу өчен, рус теленнән кергән сүзләрдә һәм татар теленең үз сүзләрендә бер үк хәрефнең төрле авазлар белдерүен аңлап аера белү. Мәсәлән: алма – автобус; кош – помидор һ.б.;

– сәнгатьле дөрес уку күнекмәләре формалаштыру;.

– уку техникасын үстерүгә ярдәм итә торган рифмовкалар, җырлар, рифмалаштырылган әкиятләр өйрәнү.

Ярдәмгә мохтаҗ балалар белән эшләү өчен универсаль уку гамәлләре

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр        

Шәхескә кагылышлы универсаль уку гамәлләре:

- “Гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек”, “башкаларга карата түземлелек” төшенчәләрен кабул итү, аларның кадерен белүне мөмкин кадәр гади итеп аңлату;

- туган республикага, гаиләгә, туганнарга карата хөрмәт, әти-әнине ярату; үз милләтеңне ярату, татар булуың белән горурлану хисләре булдыруны өстәмә материалларга нигезләнеп тәкъдим итү;

- укуга карата кызыксыну хисе булу, укучы ролен үзләштерү юлларын укучыга шәхси якын килү методикасы нигезендә хәл итү;

- әдәби әсәрләрдәге төрле тормыш ситуацияләрен һәм геройларның гамәлләренә кешелек нормаларыннан чыгып бәя бирүне тагын да гади юллар нигезендә аңлату;

Предмет нәтиҗәләре

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

- эшчәнлек өчен уңай шартлары булган эш урынын әзерләү.

- укытучы ярдәме белән эшне планлаштыруның тагын да уңайрак юлларын өйрәнү.

- укытучы ярдәмендә эшнең дөреслеген тикшерү өчен кулланма схема материаллардан файдалану.

- эш сыйфатына бәя бирә белү алымнарының схематик ысулына таяну.

- эш барышында гади генә эш приборлары белән эш итә белү өчен уңайлыклар тудыру ( линейка, бетергеч, карандаш, )

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

- дәреслек белән эш итә белү өчен өстәмә уңайлыклар тудыру.

- хәрефләрне танып, текстны (хикәя, шигырь, әкиятне) сәнгатьле итеп укый алырга ирешерлек мотивлаштыру юлларына таяну.

- этнокультура өлкәсенә караган сүзләр булган текстны, сүзлекләр кулланып, аңлап уку өчен уңай шартлар тудыру.

- текстта очраган таныш сүзләргә таянып, яңа сүзләрнең мәгънәсен төшенү өчен сүзлекләрдән файдалану, ул сүзләрне шәхси сүзлек дәфтәренә теркәп бару.

- текстны сәнгатьле итеп укыгач, эчтәлекне өлешләргә бүлеп гадиләштерү, сорауларга җавап бирү өчен план-схемадан файдалану.

- укытучының авыр булмаган сорауларына җавап бирә, тиешле мәгълүматны дәреслектән таба белү өчен алдан тәкъдим ителгән план нигезендә эш алып бару.

- предметларны, чагыштыра, охшаш һәм аермалы якларын билгели белү өчен уңайлы чыганак кулланмалардан файдалану.

- укылган яки тыңланган зур булмаган текстның эчтәлеген сөйли белүнең гади ысулларыннан файдалану, планлы эш алып бару.

Коммуникатив универсаль уку гамәлләре:

- дәрестә һәм төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү өчен укучыда уңай мотивация булдыру.

- укытучының, классташларның сорауларына җавап бирү өчен укучыда кыенсыну, читенсенү кебек хисләрне җиңәрлек ярдәм ысулларыннан файдалану.

- сөйләм этикеты нормаларын үтәү: исәнләшә, саубуллаша, рәхмәт белдерә белү.

- башкаларның сөйләмен тыңлый һәм аңлый белү.

 - парларда эшли белүнең әһәмиятле булуын аңлата алырдай ысуллар куллану, укучыда әлеге эш төре белән кызыксынырдай сыйфатлар тәрбияләү.

Уку предметын үзләштерүнең планлаштырылган нәтиҗәләре

 “Әдәби пропедевтика” юнәлеше буенча укучы өйрәнә:

•шигъри һәм чәчмә әсәрләрне аерырга;

•әкият, хикәя, шигырь жанрына хас үзенчәлекләрне билгеләргә;

•мәкаль һәм табышмакларны темасы буенча аерырга;

•сөйләмдә әдәби төшенчәләрне (әкият, хикәя, шигырь, диалог, әсәр, әсәр авторы, әсәр герое) кулланырга.

Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә:

•әсәрләрнең әхлакый һәм эстетик кыйммәтен аңларга;

•әсәр, герой һәм аларның эш-гамәлләре турында фикерен белдерергә;

•тексттан чагыштыру, сынландыруларны табарга.

“Иҗади эшчәнлек” юнәлеше буенча укучы өйрәнә:

•әсәр геройларының образ үзенчәлекләрен аңларга һәм рольләргә бүленеп укырга;

•зур күләмле булмаган әсәрләрне сәхнәләштерергә;

•әкиятләр сөйләргә;

•әсәр геройлары турында төрле вакыйгалар уйлап чыгарырга яки әсәрнең ахырын дәвам итәргә.

Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә:

•өйрәнелә торган әсәргә иллюстрацияләр ясарга;

•әсәрнең аерым өлешләренең сүзле сурәтен «ясарга»;

•мөстәкыйль яки төркемнәрдә аерым темалар буенча проектлар эшләргә.

Укыту предметының эчтәлеге

Туган ил ул бер генә, чәчәк кенә, гөл генә (7 сәг.)

Габдулла Тукай. Туган тел.

Зәкия Туфайлова. Туган ил.

Резеда Вәлиева. Туган җир.

Гариф Галиев. Туган ил кайдан башлана?

Минем республикам.

Ринат Мәннан. Татарстан флагы.

Газинур Морат. Иң матур ил.

Казан кайнаган урын (риваять).

Шәһәр нигә Казан дип аталган? (риваять)

Резеда Вәлиева. Казаным минем, Казаным.

Халык әйтсә, хак әйтә (7 сәг.)

Әпипә (татар халык бию такмагы).

Матур булсын (халык җыры).

Табышмаклар.

Санамышлар.

Мәзәкләр.

Мәкальләр.

Әкиятләр.

Хәйләгә каршы хәйлә (татар халык әкияте).

Класстан тыш уку.

Алтын көз килә туган илемә (4 сәг.)

Габдулла Тукай. Көз.

Мөҗәһит Әхмәтҗанов. Көз.

Гариф Галиевтән. Айлар алышынганда.

Николай Сладковтан. Көз җитте.

Класстан тыш уку.

Балачак мизгелләре (3 сәг.)

Йолдыз Шәрәпова. Тылсымлы сүзләр.

Әминә Бикчәнтәева. Тәмле сүз.

Шәүкәт Галиев. Рәхмәтләр хакында.

Рафис Гыйззәтуллин. Тылсымлы сүз.

Нәкыйп Каштанов. Ачулы туп.

Ап-ак карлар яуганда (9 сәг.)

Шәехзадә Бабич. Кышкы юл.

Роберт Миңнуллин. Ак кыш.

Галимҗан Ибраһимовтан. Кар ява.

Госман Бакир. Кышкы уен.

Җәүдәт Дәрзаман. Җепшек көндә.

Зиннур Хөснияр. Кышкы урман табышмаклары.

Гәрәй Рәхим. Безнең тауда.

Шәриф Бикколдан. Урман читендә.

Рафис Корбан. Чыршы бәйрәме.

Җәвад Тәрҗеманов. Һай, Кыш бабай...

Класстан тыш уку.

Яраткан кошларыбыз һәм хайваннарыбыз (13 сәг.)

Гакыйль Сәгыйров. Акбай.

Резеда Вәлиева. Ак песи.

Мәхмүт Хөсәен. Безнең дусларыбыз.

Әнәс Кари. Тиен.

Рабит Батулла. Куян баласы Нуяк.

Муса Җәлил. Күке.

Зиннур Хөсниярдән. Тукран тәүбәсе.

Әминә Бикчәнтәева. Үрдәк беренчелекне алган.

Шәүкәт Галиев. Колынкаем.

Кем нәрсә ярата? (татар халык әкияте)

Тавык, Тычкан һәм Көртлек (татар халык әкияте).

Итагатьле Мәче (литва халкы әкияте).

Комсызлык бәласе (венгр халкы әкияте).

Юмарт Дөя (казах халкы әкияте).

Яз килә, яз көлә ...(7 сәг.)

Әминә Бикчәнтәева. Апрель ае.

Марс Шабаев. Ташу.

Роберт Миңнуллин. Яз керде өебезгә.

Гасыйм Лотфи. Сыерчык.

Гәрәй Рәхим. Каргалар шәһәре.

Зәкәрия Әхмәров. Агачлар да авырый.

Рафис Корбан. Җиңү бәйрәме.

Хәкимҗан Халиков. Рәхмәт сезгә, ветераннар!

Рафис Гыйззәтуллин. Миләш нигә әче?

Класстан тыш уку.

БСҮ.Безнең дусларыбыз.

БСҮ.Җиңү бәйрәме.

Тату гаилә (10 сәг.)

Габдулла Тукай. Безнең гаилә.

Илдар Юзеев. Һәркемнеңүз эше.

Бикә Рәхимова. Бишек җыры.

Зоя Воскресенская. Әни.

Клара Булатова. Әниемнең кызы юк бит.

Галимҗан Гыйльманов. Чәчәк буласым килә.

Рөстәм Мингалим. Канатларың булса.

Илдар Юзеев. Дәү әнием.

Роберт Миңнуллин. Улы белән әнисе.

Әхмәт Ихсан. Ана рәхмәте.

Бертуган Якоб һәм Вильгельм Гриммнар. Боткалы чүлмәк.

БСҮ”Ул минем Дәүәнием!”

Җиләкле җәй (8 сәг.)

Җәүдәт Дәрзаман. Саумы, җәй!

Шәүкәт Галиев. Тәмле җәй.

Бари  Рәхмәт. Иң күңелле чак.

Ләбиб Лерон. Җәйге бәхәс.

Эльмира Шәрифуллина. Сабантуй.

Рафис Корбан. Кояш – безнең дустыбыз.

БСҮ “Сабантуй бәйрәме”.

Класстан тыш уку Л.Лерон”Таһир маҗаралары”

Проект”Яраткан язучым һәм аның әсәре”

Әдәби пропедевтика

Әдәби төшенчәләрне аңлау: әдәби әсәр, фольклор әсәрләре, халык әкияте, шигырь, хикәя, көнкүреш әкияте, хайваннар турындагы әкият, тылсымлы әкият, мәзәк, тизәйткеч, әдәби әсәр герое, реаль һәм уйдырма вакыйгалар, әсәр исеме, авторның исем-фамилиясе, диалог, рифма, чагыштыру, сынландыру (җанландыру). Белешмә.

Иҗади эшчәнлек

Сүз сәнгатенә  кызыксыну уяту. Кечкенә күләмдәге әкият һәм хикәяләр уйлап чыгаруда катнашу. Әсәр персонажларының берсе исеменнән әкиятне сөйләү. Әкият, хикәя эчтәлеген дәвам итү, башын һәм ахырын үзгәртү. Иҗади коллектив эшләр: “Әкият геройлары” темасына проектлар, дәрес-әкият, дәрес-тамаша, дәрес-тамаша, дәрес-конкурс, дәрес-уен һ.б. әзерләү һәм үткәрү.

Календарь-тематик планлаштыру.

Әдәби уку.

Сыйныф 2”А”,”Б”,”В” (татар төркемнәре)

Укытучы :Габбасова Гөлчәчәк Шамил кызы

Сәгатьләр саны-70

Барлыгы - 70 сәг.; атнага -2 сәг.

БСҮ -4 сәг.,

Класстан тыш уку-4 сәг.,

Проект эше- 1сәг.,

Ятлау-8 сәг.