Разработка урока марийской литературы «С.Чавайн «Поэт лÿмем кузе лекте» шарнымаш»
план-конспект урока (5 класс)

Разработка урока марийской литературы

 «С.Чавайн «Поэт лÿмем кузе лекте» шарнымаш»

Учитель: Князева Эльвира Алексеевна

Предмет: марийская  литература

Класс: 5

Тема: С.Г.Чавайн. «Поэт лÿмем кузе лекте» шарнымаш

Цель: С.Г.Чавайнын   биографийже да сылнымут пашаж дене палымым ышташ.

Задачи:

1. Йоча-влакым С.Г.Чавайнын тыршен тунеммыже, книгам шуко лудмыжо, калык ойпого деке шÿманмыже, тудым йöратен шогымо дене палдараш.

2. Лудмо, ойлымо, шонымым каласен моштымо навыкым вияндаш.

3.  «Ото» почеламут гоч пÿртÿсым аралаш кумыландаш.

Тип урока: у тема дене шинчымашым пуымаш.

Технология: элементы технологии развития критического мышления.

Оборудование: С.Г. Чавайнын портретше, книга томжо-влак, «Кенеж эр» сборникше, «Ото» сборник, «По памятным местам С.Г. Чавайна» фотоальбом.

Урокысо паша радам.

1. Пашалан кумыландыше ужаш.

- Поро кече! Айста ваш-ваш шыргыжалын  ончалына да поро  кумыл дене урокнам тÿналына. «Палет – каласе, шып ит шинче»  ой урокнан  девизше лиеш.

Парт ÿмбалныда кружок-влак улыт. Йошкарге – те таче урокышто талын пашам ышташ тÿналыда, те чыла паледа; ужарге – те эплын шоналтен пашам ышташ тÿналыда; канде – чоныштыда вургыжмаш, изиш вожылыда, öрмалгеда, чонда азаплана. Шканда келшыше кружокым ойырыза.

Тугеже, жапым шуйкалыде, урокын темышкыже куснена.

2. У тема дене паша.

1. Туныктышын мутшо. Урокын темыжым да идейжым рашемдымаш.

 Туныктышо С.Г.Чавайнын  портретшым ончыкта.

- Кö тиде тыгай?

- Кузе шонеда, урокын темыже могай лиеш?

- Мо нерген ойлаш тÿналына?

2. Йоча-влакын С.Г.Чавайн нерген палымыштым тергымаш. /Прием «Корзина идей»/

- Йоча-влак, С.Г.Чавайн нерген мом паледа?

- Тудын могай произведенийжым лудын улыда?

Йоча-влак мом палымашытым кагаз лаштыкыш  возат. Доскаште курш  сÿрет, йоча-влак  черет дене  Чавайн нерген мом палымыштым ойлат. Курш сÿрет воктеке кагаз  лаштыкыштым пижыктат.

Иктешлымаш: (Презентацийым ончымаш. 5 слайд). 

С.Г.Чавайн – марий калыкын лÿмлö писательже, классикше. Чын фамилийже - Григорьев. 1888 ий 6 октябрьыште Морко район Изи Корамас ялысе йорло кресаньык ешеш шочын. Ачаже ÿмыржö мучко пашам ыштен гынат, йорло илыш деч утлен кертын огыл. Сергеят ачажлан пашам ышташ полшен.

    Ачаж ден аваже грамотым пален огытыл, туге гынат шке йочаштым туныкташак тыршеныт. Эн ончыч Сергей  Нуръял Корамас  школышто тунемеш, тиде школым сайын пытарымеке, котомкашке ик сукыр киндым пыштен, 13 ияш рвезе шке ялже деч 35 менге öрдыжкö, Унчо селашке, Центральный марий школышко тунемаш кая.

    Но тыште тунемме гына Чавайнлан шагала чучеш,  садлан тудо эше умбаке шинчымашым погаш кая. Озан оласе учительский семинарийыш тунемаш пура, экзаменым сайын куча да семинарист лиеш.

3. С.Г.Чавайнын «Поэт лÿмем кузе лекте» статьяжым лудмаш да йодышлан вашмутым пуымаш.  /Прием «Взаимоопрос»/.

Коктын текстым лудыт, кажне абзац почеш ваш-ваш йодышым пуэдат.

Мутлан, 1-ше абзац почеш  йодыш-влак лийын кертыт:

1) С.Г.Чавайн руш поэт-влак  коклаште кöн произведенийжым лудаш йöратен?

2) Кольцовын почеламутшо С.Г.Чавайнлан молан келшен?

4. Физкультминутка.

/Физкультминутка для улучшения мозгового кровообращения/

Кидна кыдалыште. 1 – вуйым эркын гына  пурла могырыш савырена, 2 – вик кучена, 3 – вуйым шола могырыш савырена, 4 – тöр ыштена. 6-8 гана эркын гына ыштена.

5. «Ото» почеламутым сылнын лудмаш да лончылымаш.

Йоча-влак, мый тыланда музыкальный фрагментым  чÿктем. А тендан пашада: шинчам  кумена да ушыштыда шке семын сÿретым чонеда.

Кайык,  вÿд шыргыктен йогымо йÿкан записьым колыштмаш. Колыштмеке, тунемше-влак шке шонымыштым каласен пуат.

Варажым умбакыже тиде запись почешак туныктышо  «Ото» почеламутым  лудеш, вара тунемше-влак черет дене лудыт.

1) Почеламутышто мо нерген ойлалтеш?  

2) Мо тугай ото? Ото нерген мом паледа?

Марий калык отышто юмылан кумалын, тиде верым эн арун кучен, тушто пушенгым руэн огыл. «Кÿсотышто емыж-саскам, понгым погаш, шудым солаш, вольыкым кÿташ ок йöрö – кид-йолет кошка»,  - марий калык туныктен ойлен.

3) Почеламутышто ончыктымо ото моло чодыра деч мо дене ойыртемалтеш?

4) Почеламут могай корныла дене  пыта? Пытартыш корно дене  С.Чавайн  мыланна мом каласен?  Произведенийын идейже могай?

С.Чавайн   сылне пÿртÿсым арален кодаш ÿжеш. Пушенге руышым вурсаш кÿлеш манеш. Чын, пÿртÿсым аралыман. Арам огыл калыкыште ойлат: «Ик пушенгым руэт гын, олмешыже кокытым шынде».  

5)  «Ото» почеламут могай кумылым луктеш?

3. Мöнгысö паша.

«Ото» почеламутым наизусть тунемаш, стр. 148.

IV. Рефлексий.  /Прием  «Корзина идей»/. 

- Мом  ум пален налында?

- Мом шарнен кодында?

- Уроклан могай  келшыше кружокым ойырена?