Разработка урока в 7 классе по марийской литературе "Я.П.Майоров - Шкетан - мыскаран ачаже"
план-конспект урока (7 класс)

Теме: Я.П.Майоров Шкетан  - мыскаран ачаже (мыскара ойлымашыже-влак почеш)

Урокын цельже: тунемше-влакын шинчымашыштым писательын мыскара ойлымашыже-влак нерген ешараш да келгемдаш.

Урокын задачыже-влак:

Туныктышо:

• сылнымутчын паша саскаж дене палдараш, илышыште мыскаран кӱлешлыкшым умылен мошташтуныкташ

Вияҥдыше:

• кутырымо да возымо йылмым лывырташ

Шуарыше:

• тунемше-влакым писательын сылнымутшо дене шӱмаҥдаш, тудым тачысе илыш ден кылден мошташ туныкташ.

Урокын типше:  шинчымашым тергаш

Кучылтмо оборудований: компьютер, проектор, сигнальный          картычке – влак, сӱрет-влак.

Кучылтмо  йӧн-влак: тӱшкан мутланымаш, йодыш-влакым.

        Урокын эртарымыже.

Луд-я Шкетаным. Могай тудын йылме

Келгыт ден ямжым умылен гына мошто

Тудын шомак телвымат огеш кылме

Шошыок шуло, кеҥежым ок кошко.

(М.Казаков)

1. Организационный ужаш.

- Салам лийже, йоча-влак! Таче  ме тендан денем арий литератур урокыштына Яков Павлович Шкетанын мыскара ойлымашыже-влак дене пашам ышташ тӱҥалына.

- Айста икте-весыланна рӱжге шыргыжалына, паша кумылнам нӧлталына да рӱжге пашашке пижына.  Ме таче шке чолгалыкнам , мом палымынам вожылде ончыктышаш улына.

- Кызыт чыланат тетрадьым почына, тетрадьышкына тачысе числам да урокын темыжым чаткан гына возен шындена. Возет пытаредат, мыйым колышташ ямдылалтына.

- Ончылгоч  те  тудын икмыняр ойлымашыже-влакым лудын толшаш улыда ыле. Лӱмлӧ писательын творчествыж дене изинекак палыме улына. Уста сылнымут мастарын возен кодымо произведенийже-влак тачысе пагытыштат пеш кӱлешан улыт. Илышыште вашлиялтше тӱрлӧ уто ситыдымашым, айдемын тӧрсыр койышыжым, тӱжвал тӱсшым, кӧргӧ чон-шижмашыжым автор шке произведенийлаштыже мыскара гоч раш почын пуэн. (слайд)

- Яков Павлович кугу талантан прозаик, чолга драматург семынат палыме. Ончалына, кузе Шкетаным палена.

I тур «Мыйым палет мо?»

1. Тендан ончылно 4 марий писательын портретышт. Те палышаш улыда , кудыжо Я.П.Майоров-Шкетан. Нигӧ вер гыч огеш кычкырле, чаткан гына кидым нлталына. (Слайдыште Ш.Осып, С.Чавайн, Н.Игнатьев, Я.П.Майоров-Шкетан)
2. Писательын шочмо-кушмо верже?

А) Морко район, Изи Корамас ял

Б) Оршанка район, Тошто крешын ял

В) Курыкмарий район, Салымсола ял

Г) Шернур район, Изи Лужалу ял

II тур «Шкетаным шарнена»

Чнак, поро еҥын кышаже курымешлан кодеш. Шкетанынат литератур надырже суапле да кугу, мер пашаштат чолга лийын.

Кызыт тыланда писательын лӱмжӧ мо Марий кундемыштына  нумалеш каласышаш улыда. (Тошто крешыныште музей, марий театр, памятник-влак, Кугунур школ Оршанке районышто, Оршанке поселкысо парк да кинотеатр, колхоз) .

III тур «Мут - сӱрет»

Мый кызыт Шкетанын мыскара ойлымашыж гыч герой-влакын портретыштым лудаш тӱҥалам, а те палышаш улыда.

1.  «Подкоямше ӱдыр, капшат таза, пашамат ыштен мошта, ушымат поген шуктен. Олаште пашам ышта, телым ече дене, кеҥежым йолешке коштеш, йолӱмбалне коштын ситен огыл, еропланешат шинчын кошташ тӱҥалын.»   («Парашют» Майрук)

2. «Иктаж кудло ияш гай кугыза, вуй покшелже чара, ӱян салма пундаш гай йылгыжеш.»

        (Ипат коча «Парашют»)

3. «Латныл ияш рвезе, изиракше калыкым кучаш йӧрата ыле, адак утларакше малаш йӧрата. Тидланк кӧра агуреш «тынеш» пурен, чын лӱмжым йӧмдарен, Якшывайыш савырнен.»

        (Еренте «Якшывай»)

4. «40 ияш, физкультур ваштареш ок шого, ешан кок эргыже, ватыже уло.»

                                                          («Ече» Иванов Васли)

5.  «Кӱчык кӱжгӧ капанг, чурийже лӱмын воштылтышлан  ыштыме гай. Кумда шӱргывылыш покшелне тудын нерже лачак лашка гай, оҥылашыже мочыла гай, ӱмбал вургемже лавыран, мыжер кушкедлыше.»

                                                  (Патай Сопром «Патай Сопром»)

6. «Пондашыжлан кӧра активный пашаеҥыш лекте. Ик съезд гыч вес съездыш пондашым нумалын коштын. Вара эркын-эркын шонкалаш, умылаш тӱҥалын. Варажым Москвашке съездышкат миен толын.»

 - Мо тугай сатир? Шкетанын сатирический произведенийже-влакым каласыза.

-  Мо тугай мыскара? Шкетанын могай мыскара произведенийже-влакым паледа?

IV тур «Лудынат – чын вашеште»

Тендан ончылныда 1 гыч 3 марте сигнальный картычке-влак кият. Вашмутым пуымо годым кудыжым чынлан шотледа, тудыжым еӧлталза. Мый эскераш тӱҥалам.

1. «Команмелна» ойлымашыште межевой могай марий кочкышым опкын гай кочкын шынден?

А) шӱрашан мелнам

Б) команмелнам

В) пареҥге мелнам

2) «71 подкинде! Ойлымашын геройжо мынр когыльым да подкиндым ыштен?

А) 30 когыльо да 71 подкиндым

Б) 20 когыльо да 71 подкиндым

В) 10 когыльо да 71 подкиндым

3) «Вуйлатышын пондашыже» ойлымашыште Кавырля Моско олаште кӧлан пашам ыштен?

А) парикмахерлан

Б) ургызылан

В) швейцарлан

4) «Патай сопромын» пӧртыштыжӧ могай «чонан» озаланен?

А) умдыла

Б) таракан

В) коля

5) Иванов Васли «Ече» ойлымашын геройжо, кунам ече дене ешыж деч цышт кошташ тӱҥалын?

А) йӱдым

Б) кечывалым

В) эрдене

6) Ипат коча, илыш деч вараш кодшо, пылыште ужмо шем настам молан шотлен?

А) кемлан

Б) каталан

В) межгемлан

7) Ерентейын «тынеш» пурымо лӱмжӧ могай?

А) Якшывай

Б) Темит

В) Япык

8) Могай янлыкым Шкетанын ик ойлымашын геройжо лӱйымӧ деч ончычак мом пайлаш ямде?

А) пирым

Б) рывыжым

В) маскам

V тур «Сӱретым пале» (слайд)

Мый тыландасӱрет-влакым ончыктем, а те палышаш улыда, кӧ герой да могай произведений гыч?

VI тур «Произведенийын лӱмжым каласе»

- Межевой, Васли, Игнат, Йыванвате – «Команмелна»

- Аркаш, Аваже, Васли, бригадир – «71 подкинде»

- Йогор Кори, Кавырля, Семон кугыза – «Вуйлатышын пондашыже»

- Патай Сопром, Ведаси, Овдачи, Гордей Вӧдыр, Мамулай кува – «Патай Сопром»

- Иванова Марта, Иванов Васли, Сеню, Веню – «Ече»

- Темит кугыза, Еренте, Якшывай агур , Яку – «Якшывай»

VII тур «Шем яшлык»

- Мый тыланда шем яшлык гыч предмет-влакым луктедаш тӱҥалам (але кажне тунемше луктеш), а те палышаш улыда, кӧ тудын озаже, могай произведений гыч.

- Портышкем  (Ипат  Коча «Парашют»)

- Вашкӱзӧ (Кавырлян «Вуйлатышын пондашыже»)

- Упш  («Мыйын упшем» авторын)

- Маска  («Маскам лаш»)

- Таракан («Патай Сопром» Патай Сопром)

- Команмелна (Межевой «Команмелна»)

- подкогыльо (Васли «71 подкинде»)

- облигаций («Мераҥлу», Ванюк)

VIII тур «Сылнымут ойпого»

Произведений лӱм-влакым чын кычал мкаш. Стрелке-влак дене икте-весыштым ушаш.

Вуйлатышын        подкинде

71        Сопром

Маскам        пондашыже

Патай        лош

Мыйын        упшем

3. Иктешлымаш.

Яков Павлович Майоров-Шкетанын сылнымут саскаже марий литературын вияҥ толмо корныштыжо нимучашдыме кышам коден. Ик курым эртен гынат, тудын кӱлешлыкше  нимынярат йомын огыл. Илышым чын ужын да умылен моштымыжо, калыкын илышыж чак кылдалтше автор гына курымашлык произведений-влакым шочыктен кертеш. У илышын толкыныштыжо тошто ден ум, поро ден осалым, вашлиялтше тӧрсыр ден уто ситыдымашым мыскара гоч чын ончыктен моштен. Арам огыл ме пеҥгыдын ончыктен моштен. Арам огыл ме пеҥгыдын каласен кертына: «Я.П.М.Шкетан – мыскаран ачаже» .

4. Рефлексий.

- Тачысе урокышто эртарыме паша молан туныктен?

- Мом те сайым пален налында?

- Мо умылыде кодын?

Тунемше-влак аклыме кагазеш урокышто пашам ыштымыштлан отметкым шындат.

5. Мӧҥгысӧ паша.

(Ойырен налаш)

 1)ончыктымо схеме почеш кросвордым ышташ

2. Майоров-Шкетанын произведенийже-влакшын вуймутышт дене изирак ойлымашым чоҥаш.