Технологическая карта урока
план-конспект урока (7 класс)

Башкының ажыл-чорудулгазының сорулгазы

Өөредир:Уругларга тодаргай арынныг домак дугайында чаа материалды билиндирер, өске домактардан ылгалын өөредир;

Кижизидер: күш-ажылга ынак болурунга кижизидер;

Сайзырадыр: уругларның  аас болгаш бижимел чугаага тодаргай арынныг домактарны шын ажыглап билиринге болгаш чогаадыкчы чоруун сайзырадыр, сөс курлавырын байыдар;  

Кичээлдиң хевири

Чаа тема тайылбыры

Чедип алыр түңнелдер

Эртем талазы-биле: тодаргай арынныг домактарныӊ өске домактардан ылгалын билир болгаш оларны сөзүглелден тодарадып билирин чедип алыр;

Метапредметтиг: орус дыл эртеми-биле харылзаазын медереп билип алыр, уругларның сөс курлавырын сайзырадыр;

Бот-хуузунда чедип алыр түңнелдер: уруглар күш-ажыл кижини каастаар деп чүүлдү медереп билип алыр.

Ажыглаар методтар, аргалар болгаш өөредилгениң хевири

1. Башкыныӊ сөзү метод;
2. Беседа;
3. Хайгаарал методу;
4. Өөреникчилерниң бот-тывынгыр ажылы;
5. Көргүзүп тайылбырлаарының методу;
6. Дилеп тыварының методу;
7. Очулга ажылы

Дерилгези

1. Тыва дылдыӊ 7-ги класс ному;
2. Кичээлдиӊ презентациязы;
3. Мультимедиа дериг-херексел

Кол билиглер

Тодаргай арынныг домактар.

Кичээлдиң кезектери

Башкының

ажыл-чорудулгазы

Өөреникчиниң

ажыл-чорудулгазы

Чедип алыр

түӊнелдер

1

2

3

4

Организастыг кезек

Иштики сагыш-сеткил талазы-биле өөреникчилерни кичээлге белеткээр. Темаже уругларны хаара тудар.

- Экии,уруглар! Бөгүн школаже өөрүшкүлүг келген болзуӊарза, солагай холуӊарны бедик көдүрүӊер. Кичээлге ажылдаарынга белен болзуӊарза, оӊ талакы холуӊар өрү көдүргеш, оожум чайыӊар. Холдарыӊар бадыргаш,боттарыӊарже хүлүмзүрүӊер. Эр хейлер, силерниӊ сагыш-сеткилиӊер кезээде өөрүп чоруурун күзедим.

Ай, хүннү айтыргаш, кыдырааштарынга бижидер.

Өөреникчилерниӊ харыызын манааш, кичээлди эгелээринче кыйгырар

- Кичээливисти эгелээлиӊер

Кичээлге херек чүүлдерин стол кырынче уштуп, белеткеп салыр. Башкы кирип кээрге, олудундан туруп, мендилежир.

Башкыныӊ салган айтырыгларынга харыылаар.

Ай, хүннү кыдыраашче бижиир

- Бөгүн апрельдиӊ сези.

1. Медереп билир түӊнел

Чаа билигни өөренип алыр сорулганы оттурар, кичээнгейни кичээлче угландырар

2. Кылып чорудуп тургаш чедип алыр түӊнел: Кичээл дургузунда боттарыулаштыр ажылдаар деп сорулганы уруглар мурнунга салыр.

Катаптаашкын

Эрткен кичээлге өөренген чүүлүн катаптадыры

Өөренири кошкак уругларга ЧЧКД-га хамаарыштыр карточкаларны үлээр.

Арткан уруглар-биле катаптаашкын чорудуп, эрткен тема-биле чаа теманыӊ аразынга харылзааны тургустуруп алыр:

- Эрткен кичээлде кандыг тема өөренген ийик бис, уруглар?

- Чаӊгыс чугула кежигүннүг домактар каш кежигүнден тургустунарыл, уруглар?

- Чаӊгыс чугула кежигүннүг домактар каш хевирлиг болган ийик?

- Чаӊгыс чугула кежигүннүг домактарга чижектерден бериӊер.

Школачыларның харыыларын кичээнгейлиг дыңнааш, оларны мактаар.

- Шын-дыр! Эр-хейлер!

Чаа тема тайылбырынче киреринге белеткенир.

Өөренири кошкак уруглар карточкада бердинген онаалгаларны кылырга, арткан уруглар эрткен кичээлде өөренген чүүлдерни сактып чугаалаар.

- Чаӊгыс чугула кежигүннүг домактар

- Чаӊгыс

- Чаӊгыс чугула кежигүннүг домактар дөрт хевирлиг

- Кежээ авам-биле агаарлаар мен.

- Даарта эртен чоруур деп тур бис.

1. Кылып чорудуп тура, чедип алыр түңнелдер

ЧЧКД-ның утказын болгаш хевирлерин сактып катаптаар.

2. Медереп билип тургаш чедип алыр түңнелдер

Эштериниң харыыларын дыңнап, ону сайгарып өөренир. Үзел-бодалын илередир.

Чаа тема тайылбыры:

Бөгүн бис ЧЧКД-ыӊ бир хевири тодаргай арынныг домакты өөренип, көөр бис.

п. 18. Тодаргай арынныг домак

- Номнарыӊарны ажыдып алыӊар

Ном-биле ажыл:

1. Дүрүмнү кичээнгейлиг номчуӊар! (Ыыткыр болгаш тода номчуур).

Сөглекчизи бар, а кол сөзү чок, ынчалза-даа кандыг кол сөс туруп болуру сөглекчиниӊ көргүзүкчүзүнден азы арын кожумаандан билдине бээр домакты тодаргай арынныг домак дээр.

1. Номчаан дүрүмүвүстен билип алган чүүлдеривисти катаптаалыңар.
2. Экранда бердинген таблицаны кичээнгейлиг көөр, башкының тайылбырын дыңнаар

- Тодаргай арынныг домак деп терминни орус дылче очулдуруп көрүӊерем, уруглар? Чижектен бериӊер

 – Оларны деӊнеп көрээлиӊер.

–Бо таблицаны кыдыраашче бижип алыӊар.

Башкыныӊ тайылбырын кичээнгейлиг дыӊнаар, теманы кыдырааштарынче бижип алыр. Номун ажыдып, дүрүмнү бир өөреникчи ыыткыр болгаш тода номчуурга, артканнары эдерти көөр.

Дүрүмнү билип алганын чижектер-биле бадыткаар. 

- Эки чаагай чорууруӊну күзеп тур бис

- Чагааныӊ харыызын чүгле бодуӊ эккээр сен.

- Эрес эрлер Кара-Дагже эзертенгеш, аъттаныӊар

1. Медереп билир түңнели:  кандыг-ла бир чаа чүүлдү билип алыр деп сорулга тургустунуп кээри.

3. Харылзажылга талазы-биле түңнели:  бөлүү-биле ажылдап, бодалдар солчуру, кады ажылдап турар эштериниң илередип турар бодалынга каттыжып азы чөшпээрешпейн турарын бадыткап, үнелел бээри.

Быжыглаашкын

Тодаргай арынныг домактарны ылгап билир кылдыр онаалганы уругларга кылдырар:

Ном-биле ажыл

- Номуңарның 60 дугаар арынын ажыткаш мергежилге 92-ны аас-биле кылыӊар, уруглар. Бердинген сɵзүглелин номчуур.

1. Чурук-биле ажыл (презентация)

Айтырыглары:

1. Чурукта кымнарны кɵрүп тур силер, уруглар?

2. Кандыг темага чуруттунган-дыр?

3. Силер хостуг үеңерде ада-иеңерге дузалажып турар силер бе, уруглар?  

- Эр-Хейлер! – Тодаргай арынныг домактарны ажыглавышаан, слайдыда бердинген чурукка даянып алгаш, «Күш-ажыл – кижини каастаар» деп кыска (5-7 домактыг) чогаадыгдан бижиӊер.

Башкының тайылбыры ёзугаар мергежилгени аас-биле кылыр. Сөс-домаан сайзырадып, кол билиглерни шиңгээдип алыр, оларның аразында харылзаазын көөр.

Чурукту кичээнгейлиг көргеш, башкыныӊ салган айтырыгларынга харыылаар:

- Чурукта авазы, уруу, аътты, өгнү көрүп тур бис.

- Күш-ажыл темазынга чуруттунган.

- Ийе

Бот-тускайлаң чедип алыр түңнели:

Өөреникчилер тодаргай арынныг домакка хамаарыштыр чаа чүүлдү өөренип, сактып алыр; боттарының сөс курлавырын байыдар, угаанын ажылдадып, сагынгыр-тывынгырын сайзырадыр;

Харылзажылга талазы-биле түңнели

Бодунуң бодалдарын дамчыдып өөренир; утка талазы-биле харылзаалыг домактарны тургузуп билирин чедип алыр

Түңнел

Беседа болгаш айтырыглар:

Бөгүн кандыг тема өөрендивис, уруглар?

- Чүнү билип алдыӊар?

Бөгүнгү теманы кайы хире билип алганывысты хынаарда, дараазында айтырыгларга харылаптыӊар:

- Тодаргай арынныг домактар дээрге кандыг домагыл?

- Тодаргай арынныг домакка ыяап-ла кол сөс ажыглаар бис бе?

- Бодунуң бодалын чиге илередирде, кол сөстүң турары албан бе? (Өөреникчилерниң бодалдарын дыңнаар)

Демдек салыр:

- Бөгүн кичээлге шупту эки харыыладыңар, уруглар. Эр-хейлер! Ынчангаш демдектерни салыптаалыңар.

Каш кижи «5» , каш кижи «4» демдек алганын түңнеп, дамчыдар.

Бажыӊга онаалга:

2. Тодаргай арынныг домактарны ажыглап тургаш, эжинге азы чоок кижизинге чагаа, байыр чедириишкини бижиир,
3. Мергежилге 94 арын 61

Кичээлден чүнү өөренип алганын тус-тузунда чугаалаар.

- Тодаргай арынныг домактар дугайында өөренип алган бис.

- Бойдуска хумагалыг боор деп өөренип алдывыс.

Кичээлдиң канчаар эрткенин аразында анализтеп, чугаалажыр. Дараазында кичээлге белеткенири-биле онаалгазын демдеглеп бижиир.

Медереп билип тургаш чедип алыр түңнелдер:

Кичээлге чаа өөренип алган чүүлүн бажынга арттырар. Бодунуң болгаш эштериниң частырыгларын эдер. Чараш мөзү-бүдүштү өөреникчи бүрүзү бодунга хевирлээр.