Торээн чогаал. Кичээлдин технологтуг картазы.
презентация к уроку

Опубликовано 19.05.2019 - 7:25 - Допчаа Надежда Салчаковна

Темазы Сергей Пюрбю Эргеппей дугайында тоожу "Эргеппей - чылгычы"

Скачать:

Вложение	Размер
Эргеппей дугайында тоожу	53.52 КБ
dopchaa_n.s._ergeppey_dugayynda_toozhu_dep_kicheelge.pptx	815.75 КБ

Предварительный просмотр:

Муниципалдыг бюджеттиг ниити өөредиге чери

Элегес-Аксы ортумак ниити билиг школазы

Тыва Республиканыӊ муниципалдыг району «Кызыл кожуун»

Төрээн чогаал кичээлиниӊ технологтуг картазы

Темазы: Сергей Пюрбю «Эргеппей дугайында тоожу». 1-ги кичээл. «Эргеппей – чылгычы».

Тургускан: тыва дыл

болгаш чогаал башкызы

Допчаа Н.С.

Элегес-Аксы

Тыва чогаал кичээлинин технологтуг картазы

Темазы: Сергей Пюрбю «Эргеппей дугайында тоожу». 1-ги кичээл. «Эргеппей – чылгычы».

Кичээлдиң хевири: чаа билиглерни шиңгээдип алырының кичээли.

Сорулгалары:

Ѳѳредиглиг сорулгазы –1) Чогаалда кол маадыр Эргеппейниң дугайында ханы билигни бээри; 2) бодунуң бодалын аас-биле шынзыдып билиринге хевирлээр; 3) Эргеппейнин дугайында сѳзуглелден тывары, оон дугайында чугаалап билири.

Сайзырадылгалыг сорулгазы - 1) Деңнеп, аңгылап, түңнеп билирин; 2) материалды хайгаарап, херек медээни бодунга үндүрүп билири; 3) бѳлүкке ажылдап билирин чедип алыр.

Кижизидилгелиг сорулгазы - 1) Чылгычы кижинин мергежилин унелеп билиринге ынакшылды оттурары; 2) чылгы малды амыдыралынга шын ажыглаарынга кижизидер.

Эртем ѳѳредириниң түңнелдери:

Бот-тускайлаң түңнелдерни чедип алырының айтырыглары:

Өѳредилге үезинде чедиишкиннерин билип алыры: бодун анализтээри болгаш бодун боду хынанырының түңнелдери. Эштери болгаш башкызы-биле ажылдап, харылзажып билири. Берге болгаш нарын байдалдардан үнүп билирин сайзырадыры. Эки чүве күзээри, хүндүткелдиг болуру, долгандыр турар кижилерге кичээнгейлиг болуру.

Метапредметтиг: Тыва дылда терминнерни орус дылче очулдуруп билири;

Бот-тускайлаң: кичээлдиң темазын тодарадырда билир билиглеринге даяныры; бодунуң бодалын аас-биле илередип, тодарадып, сайзырадып, бѳлүкке ажылдап билири;

Харылзаа чорудары (комуникативный): эжин дыңнап билири, диалог тургузары. Эштери болгаш башкы-биле харылзаа тудуп билири. Бодунуң туружун тайылбырлап, шынзыдып шыдаары. Аас чугаазынга сѳс-домаан шын тургузары. Бѳлүк болгаш эжеш ажыл үезинде ажыл-херек тудуп билири, медээлер тывары.

Регулятивтиг (башкарылгалыг): ѳѳредилге ажылының үезинде ѳѳредилгениң сорулгазын, айтырыын шын хүлээри. Бодунуң ажылын планнап, хайгаарап, үнелеп шыдаары.

Билип алырының (угаап шиңгээдир, познавательный): номда медээлер-биле ажылдап билири. Номдан билип, хайгаарап кѳргени билиглерин түңнеп билири. Дилеп-тыварының харык-шинээн шиитпирлээри. ИКТ-биле ажылдаары.

Предметтиг түңнелдери: ѳѳредилге ажылынче аъттын назы-харынын аайы-биле ылгап билирин шын ажыглап билирин киирер. Уругларга ук чогаалга хамаарышкан сѳстерни шын адап, бижип, танып билиринге херек байдалдарны тургузар.

Чаа чүүлдү билип алыры: чогаалга хамаарышкан чаа терминнерни, сѳзүглелден тып билирин ѳѳренип алыр;

Ажыглаар арга, методтар:

шинчилел ажыл, хайгаараашкын, беседа, бот-ажыл;

Дедукция аргазы (дүрүмнерден чижектерже), индукция аргазы (чижектерден түңнелче)

Ажыглаан технологиялар: кадыкшыл камнаар технология, информас-коммуникативтиг, развитие критического мышления.

Даянган принциптер: ѳѳредиглииниң, медерелдииниң, кѳргүзүглүүнүң, дес-дараалашкааның.

Дерилгези: номнар, компьютер, презентация, чурук.

№	Кичээлдиң этаптары	Башкының ажылдары
1.	Организастыг кезээ	Кичээлди ажылчын байдалче киирип, кичээнгейни хаара тудары. Менди солчуру.
2.	Мотивация	-Экии. Богунгу кичээливис анаа эвес, а онзагай кичээл болур. Силернин богунгу кичээлге ал-бодунар, сагыш-сеткилинер кандыг байдалда тур, уруглар. Стол кырында арынчыгаштар-биле коргузунерем. А мээн ал-бодум, сагыш-сеткилим аажок сергек бедик байдалда тур мен. Ынчангаш оорээнде ырлаар дээни кай дээни кай, ынчангаш мен силерге аът дугайында бичии бир одуруг ырыдан ырлай кааптайн, уруглар. Билир болзунарза, мээн-биле ырлап болур силер. (Слайд коргузур).
5.	Билиглерни актуалдыг болдурары	Ынчангаш мен аът дугайында анаа эвес ырлай кааптым. Аът малды азырап чоруур кижини кым дээр ийик? (Чылгычы). Кандыг кижини чылгычы дээр бис? Оон ажыынын дугайында кым чугаалаптарыл? Ынчангаш бо кичээлде Эргеппей - ? (чылгычы). Ол кым-дыр? Тема: Сергей Пюрбю «Эргеппей дугайында тоожу». - Сорулгавыс кандыг болурул? Сорулгазы: Чогаалды номчааш, Эргеппей дугайында чогаалдан ханы билип алыры;
6.	Чаа билиглерниң баштайгы шиңгээдип алыышкыны	Сергей Пюрбю дугайында беседа: Ук чгаалды туураан чогаалчы Сергей Пюрбю бижээн. Ол Улуг-Хемнин Эжимге 1913 чылдын сентябрь 7-де торуттунген. Ол чажындан эртем-билгге сундулуг кижи чораан.Оон чгаалдарындан билдингир чогаал «Эргеппей дугайында тоожу». (Слайд С. Пюрбюнун чуруу). Словарь-фразеологтуг ажыл. Чылгычы – табунщик, лимби – тыва чоннуӊ үрер хөгжүм херексели, чылгы – табун, хөй өөр мал, чылгы манаары – чылгы малдыӊ чанынга кадарып хонары, лимби – рожок, дудочка. Болук-биле ажыл. Маршруттуг карточкалар-биле ажыл. Маршруду: 1. Кичээнгейлиг. Аянныг номчуур. 2. Домактарда Эргеппейге хамааржыр состернин адаан шыяр. 3. Кластерге демдеглээр. Карточка № 1 «Хүндүппей мээреӊниӊ чылгычызы Эргеппей деп бир кижи бар. ϴг-баш чок, улус оон лимбилээрин магадаар. Ындыг-даа болза, мен оон лимбилеп олурганын дыннап корбээн корбээн мен: эрте туруп кээримге, чылгы манап хонгаш, эрте чедип келген удуп чыдар, а хой кадарып хунзээш кежээ чанып кээримге чылгыже чоруй барган боор». Карточка № 2 «Аайын-даа тыппас мен, акыжыым. Бо оолду силернин-биле кады чылгы кадарзын деп чарлык боор чуве-дир». Карточка № 3 «Ында аайын тыппастаар чуу боор! Харын эки болган-дыр. Он алды хар четкен эр апарган кижи чылгы манавайн, аът мунмайн канчаар! – дээш, Эргеппейнин дундугур арны хулумзуругден чырып келген, дуктугур кара хаваанын кирбиктеринин адаандан караанын шозу чайынналып келген коруп олур». Карточка № 4 «Чайлагдан кошкен дораан, бисти Эргеппей-биле иелдиривисти ээн чадырга эккеп чылгы манадып каан».
7.	Билген чүүлүнүң баштайгы хыналдазы	Кластер-биле ажыл Кандыг-даа кижи могап-шылай бээр, уруглар. Бисте Эргеппей дыштанып турар уезинде лимбилээр турган. Бис база ол ышакш лимбилеп, сула-шимчээшкинден кылыптаалынар. Лимбилеп турар кижи оттунер.
8.	Баштайгы быжыглаашкын	Орус чогаал-биле деннелге. Шак-ла мындыг хогжум херекселин тыва чылгычы кижи ойнавайн турар. Орус чоннун база бир билдингир чогаалчызы Сергей Есениннин «Табун» деп шулуунде Эргеппей ышкаш чылгычы кижи аъттарын оожургадып, чылгы манап, бору чылгыже шоокшулавас, дун эрттиреринге догум болур кылдыр лимбиге (рожок) ойнап турар. Шак ындыг состерни база Эргеппей Санданга сагындырып чугаалап турар. Айтырыглар-биле ажыл. А) Эргеппей лимбиге кымны ооредип турарыл? Б) Эргеппей дугайында кым биске тоогуп турарыл? В) Санданнын билиг-медерелинин озеринге, тура-соруккур эр кижи болуп хевирлеттинеринге Эргеппей кандыг салдар чедиргенил? Кандыг чагыг-суме берип турганыл? (карточка №3). О болуктун карточказында ук айтырыгга харыы бар. Он алды хар …. Ук домактын артында кандыг утка, чагыг-суме чаштынып турарыл, уруглар? 3. Чылгычы кижи дугайында беседа. Чалымнын дугайында (Слайд)
9.	Онаалгага тайылбыр ажылы	Онаалганын инструкциязы. Аът дугайында улегер домактарны уламчылап бижиир. «Матпаадыр» деп номдан тып ап болур. 1. Эки аътка ээ хой, 2. Ада чокта эш чок дег… 3.Ада турда чон таныыр… 4.Аътты баглап ооредир… 5. Чадаг чорба аъттыг чору… 6.Чаваа аътты хойзуп болбас…	.
10.	Рефлексия	- Бѳгүнгү кичээлден чүнү билип алдыңар? - Чүү чүве силерге билдинмес болду? - Ажыл үезинде кандыг бергедээшкиннер бар болду? - Онаалгалар сагыш-сеткилиңерге таарышты бе? - арынчыгаштарынар кѳргүзүп кѳруңерем. Дневниктерге, журналга демдектерин салыр. - Четтирдим! - Байырлыг, уруглар!	.

Предварительный просмотр:

Подписи к слайдам:

Слайд 1

Темазы : Сергей Пюрбю « Эргеппей дугайында тоожу » « Эргеппей – чылгычы »

Слайд 2

Ол Улуг-Хемни ӊ Эжимге 1913 чылды ӊ сентябрь 7-де т ө рүттүнген . Ол чажындан эртем-билгге сундулуг кижи чораан . Оо ӊ чогаалы « Эргеппей дугайында тоожу ».

Слайд 3

Словарь- фразеологтуг ажыл . Чылгычы – табунщик, лимби – тыва чонну ӊ үрер хөгжүм херексели , чылгы – табун, хөй өөр мал, чылгы манаары – чылгы малды ӊ чанынга кадарып хонары , лимби – рожок, дудочка.

Слайд 4

Б ө лүк -биле ажыл . Маршруттуг карточкалар -биле ажыл .

Слайд 5

Кластер-биле ажыл

Слайд 6

Орус чогаал -биле де ӊ нелге

Слайд 7

Айтырыглар -биле ажыл .

Слайд 8

Бажы ӊга ажыл Эки аътка ээ хой , 2. Ада чокта эш чок дег … 3.Ада турда чон таныыр … 4.Аътты баглап ооредир … 5. Чадаг чорба аъттыг чору … 6.Чаваа аътты хойзуп болбас …

Слайд 9

Рефлексия

Слайд 10

Четтирдим !