Тыва чогаал кичээлиниң технологтуг картазы. Чогаал теориязы.Чогаал маадырынын дугайында билиг
план-конспект урока

Эртем

Төрээн чогаал

Класс

6

Кичээлдиң темазы

Чогаал теориязы.Чогаал маадырынын дугайында билиг..

Кичээлдиң хевири

Чаа материалды тайылбырлаарының кичээли

Педагогтуг технология

Кадыкшылды камнаар технология, оюннар,угаап-боданыр арга-шинээн сайзырадыр технология,ИКТ.

Ажыглаан арга, методтар

Хайгаарал, беседа, бот-ажыл; дедукция аргазы (дүрүмнерден чижектерже), индукция аргазы (чижектерден түңнелче).

Ѳске эртемнер-биле харылзаазы

Тыва дыл,орус чогаал.

Дерилгези

Ажылчын кыдырааш, чуруктар,схема.

Канчаар ажылдаары

Шупту, бөлүктеп, эжи-биле, боду хуузунда

Өөредиглиг курлавыры

1. http://festival. 1 september

Сорулгалары:

1Чогаал маадыры деп кымыл,анаа характеристика бээри,литературанын аймактарынын аайы-биле чогаал маадырларын ангы-ангы кылдыр адаар деп чувени билиндирер..

2.Чогаал маадырларынын овур-хевиринге даянып алгаш толептиг мозу-будушту хевирлээр. 

3. Амыдырал-биле холбап,мозулуг аажы-чанга кижизидер..

Бүгү талалыг өөредилгениң ажыл-чорудулгазын боттандырары (БӨА азы УУД)

Планнаттынган түңнелдери:

Бүгү талалыг өөредилге ажыл-чорудулгазы: 

Кижизиг мөзү-шынарның өөредилге ажыл-чорудулгазы (личностные УУД): өөредилге ажыл-чорудулгазынга эки хамаарылгалыг, сонуургалдыг болурун; мөзүлүг бүдүштү, быжыг турушту, найыралды үнелээр чорукту хевирлээр.

Таарыштырылганың өөредилге ажыл-чорудулгазы(регулятивные УУД): өөредилгениң сорулгаларын салып билиринге; бодунуң ажыл-чорудулгазының түңнелин үнелеп билиринге өөренири, бодунуң ажыл-чорудуунга хамаарыштыр башкының болгаш өөрүнүң үнелелин шын хүлээп ап билиринге өөренип алырының аргазын тургузары;

Билиглерни шингээдириниң өөредилге ажыл-чорудулгазы (познавательные УУД): салдынган айтырыгның утказын шын медереп билип, анаа дүүшкен шын харыыны аас-биле тургузуп билири, салдынган сорулганы шиитпирлээриниң аңгы-аңгы аргалары турар деп чүвеге өөренип алыры; башкының айтырыгларынга харыылап билири; номдан херек медээни тып билири. 

Харылзажылганың өөредилге ажыл-чорудулгазы(коммуникативные УУД): кижилер-биле харылзажып тургаш хүндүткелдиң дүрүмнерин ажыглап, харылзажып турар кижизинге билдингир кылдыр чугааны шын тургузуп, башкызының болгаш эштериниң айтырыгларынга шын харыылап чанчыктырар.

Кичээлдиң

тургузуу,

 кичээлди чорударының технологиязы. Үргүлчүлелдии

Башкының кылыр ажылы

Ѳөреникчилерниң кылыр ажылы

Кандыг  түңнелдерни чедип ап болурул?

 (БѲА азы УУД)

I. Кичээлдиң эгезин организастаары.

(мотивация к учебной деятельности)

Уругларны кичээлче хаара тудары..

- Экии, уруглар. Ам кичээливисти эгелээлиңер.

- Чурукта чуну коргускен-дир?Урде манаан час,эрип чыдар хар,чылыг агаар,частып орар онза чараш чечектер,часкы дыштанылга,чай…Ону бодаптарынарга,сагыш-сеткилинер сергеп, хүлүмзүрүг арныңарны долуп келген. Ол хүлүмзүрүгнү чаныңарда олурар эжиңерге сөңнеп, шаңнаңар. Эжиңерге база хөглүг, солун апарган.  Ынчангаш кичээливисти ол-ла омак-сергек хоон-биле эгелээлиңер.

Кандыг-бир медээни хүлээп алырынга бодун белеткээр. Башкы-биле мендилежир, башкының кылыр дээн чүүлүн кылыр.

Уругларның деңге кылып күүседири

(Чугаа сайзырадырының БӨА) Чугаалажып турар кижизин дыңнап билири, кады күүседири.

II. Целеполагание

Кичээлдиң  темазын, сорулгаларын тодарадырынче угланган ажыл

- Бис хун буру янзы-буру чогаалдарны номчуп,киноларны коруп,янзы-буру кижилер-биле ужуражып,таныжып турар бис.Чамдык кижилерни сагыш-сеткиливистен кээргеп,оларга болчуп,чамдыктарын чемелеп-даа олурар бис.Бо-ла бугу кижилерни кымнар дээр бис?

Слайдыда чуруктарга даянып харыылаптаалынар.

- Эр хейлер! Ынчап кээрге, бөгүн чүнүң дугайында өөренир-дир бис?

- Шын-дыр, чогаал маадырынын   дугайында. Бис богун Чогаал маадырынын дугайында билиг деп теманы   өөренир бис.

- Кичээлге чүнү билип алыр ужурлуг бис, чуну билип алыксап тур силер? (өөреникчилерниң харыылары)

- Шын-дыр, номда статьяны номчуп,айтырыгларга харыылап,чогаал маадырларынга деннелге характеристиканы бээр бис.

Уругларның харыызы

Чуруктарга даянып,башкынын айтырыгларынга харыылаар.

(Билип алырының БӨА)  Уругларның идепкейлиг чоруу, бот-башкарнып ажылдаары,  боду чаа чүүлдерни билип, шиңгээдип алыры

(Бот-хуузунуң БӨА) Улус мурнунга чүве чугаалап билири, арны чазыгары

 (Башкарарының БӨА) Эштерин үнелеп  билири, демдек салып билири.

III.  Чаа теманың тайылбыры(Актуализация знаний).

Катаптаашкын:(актуализация) Ажылчын кыдыраашта о/х тыптырар.

1. Тема-биле таныжылга.

Литературанын аймактарынын аайы-биле чогаалда чуруттунган маадырларны ангылай адаар.Шулук чогаалында-лириктиг маадыр,шии чогаалында-персонаж,прозага-тоожукчу маадыр.

2. 80-84 арыннарда темага даянып о/х-биле ажыл.Бо чогаалдарны лит-н кайы аймактарынга хамаарыштырар-дыр бис,уруглар?

            3. Схемалар-биле ажыл

Уруглар боттарының бодап турары-биле харыылаар. Уругларның чижек харыылары:

Теманы кыдыраашка бижиир.

Уруглар номнарын ажыдар.

Башкыны дыңнап, проекторну эдерти көөр.

Уругларның харыызы

(Чугаа сайзырадырының БӨА, башкарлырының БӨА) Кичээлдиң темазын, сорулгаларын тодарадып билири

IV. Быжыглаашкын:

            1. Айтырыгларга харыыладыры.

Оореникчилерге 2 ангы маадырнын овур-хевирин ундуртур.(мозулуг,мозу чок)

2 ангы болукке чардырар.Чуге?Чуну барымдаалап ангылааныл?

Мозулуг маадырлар:

Тывыкы,Тас-Баштыг,Албанчы,Маскажык..

Мозу чок маадырлар: Даш-Чалан,Узун-Чоодур,Семис-Кожайнын кадайы

-Бо аттарны чуге улуг ужук-биле бижидинер?

- Кижилернин хуу аттарын чуу деп термин-биле адаар бис?

Уругларның харыылары.

(Бот-хуузунуң БӨА) Бодунуң бодалын  шын, тода, долу, дес-дараалаштыр  илередип, база бодунуң  туружун  камгалап билири.

V. Кадыкшыл минутазы

 Физминутка.

Билдим-билдим

Билип алдым.

Билиглерни

Номда берген.

Бижип,

Номчуп,

Чуруттунуп

Билиглернин

Бедиин чедейн.

Уруглар башкызы-биле кады күүседир. 

VI. .Быжыглаашкын.

1.Уран-чеченин сайгарары (уруглар деңнелгелерни тывар, оолдар кымнын овур-хевири-дир тодарадыр)  - дифференцированный подход).

деңнелге -

Бедик тырын сынныг,чоон кара чаштыг,кирбиктери карангы кара кашпал ышкаш,карактары чырып кыпкан шолбан ышкаш чидиг,откут-Албанчы.

Дошкун-шапкын Каа-Хем урде чарылган чассыг уруу-биле ужурашкан ышкаш,анаа ужурашкаш,ынакшылдыы-биле чалгып чыдар.-Мерген хем

Улустун карактары бо ойбактар ышкаш соок болгай-чадырнын ойбаандан кирип турар кыштын соогу.

3.Ажылчын кыдырааш-биле ажыл. Чурук –биле ажыл

1 оол,1 уруг самбырага чуруур.

Ук ажылга  бижимел-биле харыылаар, бодун боду хынаар.

Бөлуктер аразында маргыжар, мурнаарын оралдажыр.

Тестини кыдыраашка кылыр.

(Билип алырының БѲА) Бодунуң билир чүүлүн харыылап, тест-биле ажылдап билири.

VII.  Кичээлдиң түңнели.

Айтырыглар:

- Кичээлдиң эгезинде кандыг сорулга салып алган ийик бис?

- Теманы эки хандыр билип алдывыс бе?

–Кичээлге чүнү кылдывыс?

Сорулгавысты чедип алган-дыр бис бе?

Чаа чүнү билип алдывыс?

Силерниң бодалыңар-биле кым эки ажылдады ышкаш?

Уругларга бодунуң кичээлге харыылааны-биле демдектерни салыр

Уруглар башкының айтырыгларынга долу, тодаргай харыыларны бээр.

(Башкарарының БѲА) Кичээлдиң ниити түңнелин үндүрүп билири (Чүү кылдынганыл?)  

VIII. Бажыңга онаалга

 Кайы-бирээзин шилип алыр

• 1.Чогаадыг Мээн ынак маадырым.

Бажыңга онаалганы кыдырааштарынга бижиир.

Башкарлырының БӨА)  Чогаадыкчы ёзу-биле ажылдап билири

IX. Рефлексия

Айтырыгларга харыыладыр.

- Уруглар, бо кичээлде чүнү билип алдывыс?

 - Силер сонуургадынар бе?

- овур-хевирлер кандыг 2 болуктуг боор-дур?

- Чуге?

- «Рефлексиялыг экран».

- Меңээ солун болган чүүл…

- Мен мону билип алдым...

Кичээл төнген. Четтирдим, байырлыг, уруглар!

Айтырыгларга шын сеткили-биле харыылаар.

(Чугаа сайзырадырының БѲА) Бодунуң бодалын  шын, тода, долу, дес-дараалаштыр аас-биле база бижимел-биле илередип билири.