Норуот туһугар олох. (М.Е.Николаев төрөөбүтэ 80 сааһыгар ананар.)
план-конспект урока (9 класс) на тему

Саха Республикатын үөрэҕин министерствота

Ханалас улууһа

«А.И.Притузов аатынан Уулаах-Аан орто уопсай үөрэхтээһин оскуолата»

Муниципальнай бюджетнай уопсай үөрэхтээһин тэрилтэтэ.

Тема: Норуот туһугар олох.

(М.Е.Николаев төрөөбүтэ 80 сааһыгар ананар.)

(Саха Республикатын норуоттарын төрүт культуратыгар уруок былаана)

9 кылаас.

                                                                                   Оҥордо: Матвеева Венера Борисовна

                                                                                   1 категориялаах саха тылын, литературатын

                                                                                    уонна торут культуратын учуутала                                                    

                                                                                    Пед.ыстааһа: 15 сыл.

Уулаах-Аан, 2017 с.

Тема: Норуот туһугар олох..

(М.Е.Николаев төрөөбүтэ 80 сааьыгар ананар.)

( 9 кылааска Саха Республикатын норуоттарын төрүт культуратыгар уруок былаана)

Уруок тиибэ: Билиини, сатабылы чинэтэр уруок.

Уруок бэлиэ этиитэ:…Саха айыы саҥнаах

Санаатын астыннарар

Саргытын салай,

Дьокуут омук сордоох

Олоҕун толкуйдаан

Дьолун туругурт,

Үс дойду

Өйүн түмэн

Өрөгөйүн үрдэт! …     («Оттоку олук алгыһа» Өксөкүлээх Өлөксөй)

Уруок сыала:

1. М.Е.Николаев төрөөбүт норуотун сайдыытыгар онорбут үлэтин туһунан билиини кэҥэтии.
2. Саха Республикатын бастакы президенин М.Е.Николаев аатынан киэн туттуу, олоххо холобур оҥостуу.
3. Үөрэнээччи төрөөбүт дойдутун таптыырыгар, олоххо аналын буларыгар, майгыта-        сигилитэ ситэригэр иитии.

Уруокка туттуллар тэрил:  диапроектор, слайдалар, хаһыат ыстатыйалара, кинигэлэр.

Уруок хаамыыта:

Тэрээһин чаас.7 мүн.

Сүрүн чаас. 35 мүн.

Түмүк. 3 мүн.

Учуутал: М.Е.Николаев республика олохтоохторун иннигэр үтүөтэ сөҕүмэр. Республикабыт экономиката сайдыытыгар,  саха норуотун уонна Саха сирин бары олохтоохторо төрүт культуралара, тыллара-өстөрө, олохторо-дьаһахтара тупсарыгар сайдарыгар, норуот үөрэҕириитэ, доруобуйа харыстабыла, наука сайдарыгар кини олоҕун, үлэтин анаабыта, аныыр даҕаны. Михаил Ефимович үлэлиир кэмигэр саха норуотун улуу, бастыҥ дьоннорун А.Е.Кулаковскай, М.К.Аммосов, П.А.Ойуунускай, И.Н.Барахов үлэлээбит үлэлэрин ырытан, кэриэс кэриэтэ эппит тылларыгар тирэҕирбитэ.  Саха эдэр ыччата иннигэр эрэллээх, кэскиллээх буолуон баҕарара, ол туһугар туох баар күүһүн-уоҕун, өйүн-санаатын уурара. Биһиги биир дойдулаахпыт, М.Е.Николаев үрдүк аатынан киэн туттуохтаахпыт, олорбут олоҕунан, үлэтинэн сирдэтиниэхтээхпит.

-Оҕолоор, бүгүҥҥү уруокпутун  А.Е.Кулаковскай-Өксөкулээх Өлөксөй эдэр дьоҥҥо, эһиэхэ, анаабыт «Оттоку олук алгыһа» диэн хоһоонунан  түмуктүүрбүн көҥүллээҥ

(быһа тардыы)

Аныгылыы албастаах сахха

Айхалы тардыһан

Алҕаатаҕым буоллун

Саҥа ыччаппын…

Субу кубулҕаттаах үйэҕэ

Уруйу тосхойон

Туойдаҕым буоллун

Оҕолоох доҕорбор!

Түскэ сүбэлиибин

Томторго соргулуубун!

Нуучча ньургунун кытта

Туруулаһар доҕор буол,

Саха талыытын кытта

Самдайдаһар атас буол.

Үрдүк үөрэхтээхтэри кытта

Өйөнсөн үөскээ,

Бэрт мэйиилээхтэри кытта

Тэҥнэһэн сэргэстэс.

…Бар дьоҥҥор

Баттанар күннэригэр,

Баараҕай баҕана буол.

Суон норуоккар

Солбонуйар күнүгэр,

Суон дурда буол.

Хара норуоккар

Хаалар күнүгэр

Халыҥ хахха буол!...

…Бардамы бахтат,

Дохсуну тохтот,

Көлдьүнү күөй!

Үчүгэй үрдүгэр

Мөкүнү көбүтүмэ,

Кырдьык үрдүгэр

Сымыйаны ытыарыма!...

Үгүс үөрүүлээх күннэн,

Уһун уруйдаах олохтон,

Салпат саргылаах саастан!

Манан уруокпут түмүктэнэр, үлэҕит иһин махтанабын.

Туттуллар литература:

1. В.Пестерев История Якутии в лицах.- Якутск,- 2001г.  387 стр.

2. М.Е.Николаев Мой народ и моя республика.

3. К.Г.Скрябина История в лицах.-Покровск, -2011 г.  96 стр.

4. Русско-якутский словарь.

5. Нууччалыы-сахалыы кылгас тылдьыт.

6. Хаһыат ыстатыйалара. уо.д.а.