ГБОУ ДПО «Нижегородский институт развития образования»

                                    Кафедра словесности и культурологии

Использование метода проектов на уроках

татарской  литературы

Выполнила:

                                                                 учитель татарского языка и литературы

                                                                       МБОУ «Татаромаклаковская  СШ»

                                                                                  Спасского  района

Кутерова Г. Ю.

  Существует множество разнообразных форм, позволяющих сделать учебную деятельность максимально эффективной. Одна из них – проектная работа.    Метод проектов разработан в 20–е годы прошлого века американским философом и педагогом Джоном  Дьюи, его учеником  Уильям Херд Килпатриком и основывался на гуманистических идеях в философии и образовании. В России идеи проектного обучения практически возникли в то же время. Уже в 1905 г. русский педагог  Станислав Теофилович  Шацкий возглавил небольшую группу коллег, пытавшихся активно использовать проектные методы в практике преподавания. После революции метод проектов применялся в школах по личному распоряжению Н. К. Крупской. В 1931 г. Постановлением ЦК ВКП(б) метод проектов был осужден как чуждый советской школе и не использовался вплоть до конца 80-х годов.

   Являясь личностно – ориентированным видом работы, проекты обеспечивают благоприятные условия для самоутверждения ребят.  Проекты удобны и тем, что они очень разнообразны по форме, содержанию, характеру доминирующей деятельности, по количеству участников, по продолжительности исполнения. Формы реализации проекта различны: это может быть печатная работа, статья, доклад на конференцию, стенгазета, альманах, мультимедийная презентация, творческий отчет и т.п.  Проекты предполагают активизацию деятельности учащихся: они подбирают информацию в справочниках, ищут фотографии, рисунки и даже самостоятельно делают аудио- и видеозаписи.  Ценность проектов заключается в межпредметных связях, которые способствуют у учащихся познавательной активности, самодисциплины, навыков совместной деятельности и умения вести исследовательскую работу. Выполнение проектов дает возможность на практике использовать знания и методы, взятые из других областей.

Актуальность выбранной темы.

Изменения, происходящие в современном российском образовании, связанные с внедрением федеральных государственных стандартов, требуют пересмотра целевых установок, приоритетных направлений, применения новых технологий, форм и методов обучения.

На сегодняшний день от учителя требуется владение новыми технологиями обучения и воспитания, которые позволяют всесторонне развивать личность ребёнка, его индивидуальность, творческую инициативу.

Проблема:

1.Невозможность частого, ежеурочного применения, так как требует огромных сил и времени учителей и учащихся.

   2. Применение этого метода требует использования большого количества литературы  и дополнительного материала, которых в школе не хватает.

Проектный метод учит детей приобретать знания и постепенно выполнять усложняющие практические задания, реализуя межпредметные связи и воспитывая инициативу. Именно с помощью проектной деятельности формируется национальная культура, подготовка учащихся к реальным условиям жизни. А создание и защиты проектов на уроках татарской литературы позволяет по данному предмету добиться высоких результатов.

 Проект включает в себя шесть П:

  Проектное обучение – это “путь замысла или способ планирования”. Поэтому учителю важно развить способности ученика к целеполаганию и планированию. Необходимо также создать условия для составления плана и помочь ученику в его реализации, учитывая действия, методы, способы и результаты. И в конечном результате учитель должен способствовать развитию способностей и умению анализировать свою деятельность.

В литературе определены при работе над проектом шесть стадий.

Целеполагание            планирование           деятельность по реализации

                 анализ ситуации                               анализ деятельности

Включение учащихся в создание учебных проектов дает им возможность осваивать новые способы человеческой деятельности, поскольку метод проектов ориентирован не на интеграцию фактических знаний, а на их применение и приобретение новых. В основе проектирования лежит присвоение новой информации, но процесс этот осуществляется в сфере неопределенности, и его нужно организовать, смоделировать.

 Самый важный и трудный этап – это выбор темы. Это процесс интенсивного размышления, серьезной умственной работы.  Каждый этап работы над проектом должен иметь свой конкретный продукт. 

Целью проектной деятельности является

- понимание и применение учащимися знаний, умений и навыков, приобретенных при изучении различных предметов (на интеграционной основе).

- повышение мотивации учащихся при решении задач;

- развитие творческих способностей;

- формирование чувства ответственности;

- создание условий для отношений сотрудничества между учителем и учащимся.

Современная классификация учебных проектов сделана на основе доминирующей (преобладающей) деятельности учащихся:

1. Исследовательский проект.

Такой проект требует хорошо продуманной структуры, обозначенных целей, актуальности проекта для всех участников, социальной значимости, продуманных методов, в том числе экспериментальных и опытных работ, методов обработки результатов;

При выполнении проекта учащийся:

- Структурирует проект в логике научного исследования,

- Включает в проект аргументацию его актуальности,

- Определяет объект и предмет исследования,

- Обозначает цели и задачи проектного исследования, формулирует гипотезу исследования,

- Определяет методы исследования,

- Конкретизирует источники информации, выводит методологию исследования,

- Определяет пути решения проблем,

- Осваивает новое опытным путем,

- Оформляет проект в виде выводов,

- Подтверждает или опровергает гипотезу,

- Выходит на новый спектр проблем.

2. Информационный проект. 

Этот тип проектов изначально направлен на сбор информации о каком-то объекте, ознакомление участников проекта с этой информацией, ее анализ и обобщение фактов, предназначенных для широкой аудитории. Структура такого проекта может быть обозначена следующим образом: цель проекта, его актуальность - методы получения (литературные источники, средства СМИ, базы данных, в том числе электронные, интервью, анкетирование, в том числе и зарубежных партнеров, проведение "мозговой атаки") и обработки информации (их анализ, обобщение, сопоставление с известными фактами, аргументированные выводы) - результат (статья, реферат, доклад, видео) - презентация (публикация, в том числе в сети, обсуждение в телеконференции, пр.).

- Задает жесткую структуру проекта, предусматривающую систему коррекции,

- Направляет работу на сбор и знакомство с новой информацией,

- Обобщает и анализирует информацию,

- Делает выводы,

- Корректирует поиск по уточненным направлениям,

- Анализирует и обобщает новые факты,

- Проводит презентацию,

- Организует проведение «внешней» оценки.

3. Творческий проект.

Такой проект, как правило, не имеет детально проработанной структуры, она только намечается и далее развивается, подчиняясь принятой логике и интересам участников проекта. В лучшем случае можно договориться о желаемых, планируемых результатах (совместной газете, сочинении, видеофильме, спортивной игре, экспедиции);

- Договаривается с группой или учителем о жанре,

- Развивает проект в подчинение жанра конечного результата,

- Стремится получить творческий продукт,

- Задает жесткую структуру не самого проекта, а его оформления.

4. Игровой проект.

  В таких проектах структура также только намечается и остается открытой до окончания проекта. Участники принимают на себя определенные роли, обусловленные характером и содержанием проекта. Это могут быть литературные персонажи или выдуманные герои, имитирующие социальные или деловые отношения, осложняемые придуманными участниками ситуациями. Результаты таких проектов могут намечаться в начале проекта, а могут вырисовываться лишь к его концу. Степень творчества здесь очень высокая, но доминирующим видом деятельности все-таки является ролево - игровая, приключенческая;

- Намечает «игровые» роли,

- Подчиняет логику ролей содержанию проекта,

- Моделирует ситуации,

- Проигрывает «виртуальные реальности».

Проект «Ролевые игры на уроках татарской литературы»

 5. Практико-ориентированный проект.

Отличает четко обозначенный с самого начала результат деятельности участников проекта.  Причем этот  результат обязательно ориентирован на социальные интересы  самих участников  (газета,  документ, видеофильм, звукозапись, спектакль, программа действий, проект закона, справочный материал, пр.).

  Такой проект требует хорошо продуманной структуры, даже сценария всей деятельности его участников с определением функций каждого из них, четкие выходы и участие каждого в оформлении конечного продукта. Здесь особенно важна хорошая организация координационной работы в плане поэтапных обсуждений, корректировки совместных и индивидуальных усилий, в организации презентации полученных результатов и возможных способов их внедрения в практику, организация систематической внешней оценки проекта.

- Обозначает результат в начале проектной деятельности,

- Определяет функцию каждого участника проекта и (или) партера,

- Получает конкретный материальный продукт...

- Задает жесткую структуру,

- Определяет функцию каждого участника проекта и (или) партера,

- Получает конкретный материальный продукт, который  заранее определён и может быть использован в жизни класса, школы, города и т. д. Например, учебное пособие для кабинета по предмету. Важно оценить реальность использования продукта на практике и его способность решить поставленную проблему.

Продуктивно повторять и обобщать пройденный материал, давая учащимся задания создать тест, кроссворд или викторину. Думаю, многие это делают. Но ещё лучше - оформить работу в виде презентации. Тогда это и нагляднее, и легче используется на уроке.

Общеучебные  умения и навыки, формирующиеся в процессе проектной деятельности.

Рефлексивные умения:

умения осмыслить задачу, для решения которой недостаточно знаний;

умение отвечать на вопрос: чему нужно научиться для решения поставленной задачи?

Поисковые (исследовательские) умения:

• умение самостоятельно генерировать идеи, т.е. изобретать способ действия, привлекая знания из различных областей;
• умение самостоятельно найти недостающую информацию в информационном поле;
• умение запросить недостающую информацию у эксперта (учителя, специалиста);
• умение находить несколько вариантов решения проблемы;
• умение выдвигать гипотезы;
• умение устанавливать причинно-следственные связи.

Навыки оценочной самостоятельности.

Умения работать сотрудничая:

умения коллективного планирования;

умение взаимодействовать с любым партнером;

умения взаимопомощи в группе в решении общих задач;

навыки делового партнерского общения;

умения находить и исправлять ошибки в работе других участников группы.

Менеджерские умения и навыки:

умение проектировать процесс (изделие);

умение планировать деятельность, время, ресурсы;

умение принимать решения и прогнозировать их последствия;

навыки анализа собственной деятельности (ее хода и промежуточных результатов).

Коммуникативные умения:

умение инициировать учебное взаимодействие с взрослыми – вступать в диалог, задавать вопросы и т.д.;

умение вести дискуссию;

умение отстаивать свою точку зрения;

умение находить компромисс;

навыки интервьюирования, устного опроса и т.д.

Презентационные умения и навыки:

навыки монологической речи;

умение уверенно держать себя во время выступления;

артистические умения;

умение использовать различные средства наглядности при выступлении;

умение отвечать на незапланированные вопросы.

     Алгоритм деятельности учителя и учащихся в технологии проектного обучения. 

   На мой взгляд, проектная технология способствует формированию нового качества образования школьников, а значит - востребованности на рынке труда, успешности в жизни, адаптации в быстро меняющемся социуме. Заслуга метода проектов в том, что он создает ситуацию успеха для каждого ученика независимо от способностей, наклонностей, черт характера.

   Изучив литературу по данной теме, я поняла, что проектную деятельность можно использовать на уроках, во внеурочной деятельности и во внеклассной деятельности. Проделанная работа убедила меня в том, что  применение метода проектов на уроках татарской литературы подтолкнуло ребят к литературному поиску, и, следовательно, к дополнительному чтению.

   В среднем звене я предлагаю учащимся краткосрочные проекты, упрощенные по оформлению. Дети с удовольствием рисуют, оформляют фотоальбом. Первые проектные работы были у меня в пятом классе.  Они делали рисунки, готовили сообщения и защищали свои проекты.

      В старших классах проекты усложняются по форме и по содержанию, практикуется научный подход к их оформлению, при этом соответственно, увеличивается время на их подготовку. В период выполнения проектов у учащихся развиваются следующие умения:

- общеучебные: работа с учебником, со словарем, справочной литературой, составление плана, доклада, сообщения, выступления по теме;

- специальные: умение сокращать текст, осуществлять подбор лексики, делать краткие записи, составлять сообщения и др. 

  Исследовательская деятельность является уникальным инструментом развития личности обучающихся, действенным фактором образовательного процесса, способствующим развитию педагога и ребенка, формирующим высокий уровень общественной культуры и образования. Общеизвестно, что нельзя человека научить на всю жизнь, его надо научить учиться всю жизнь. Этому и способствует проектная и учебно-исследовательская деятельность, которая нацелена на формирование у школьников основных ключевых компетентностей. А задачей всего педагогического коллектива и администрации образовательного учреждения является грамотная организация и профессиональное психолого-педагогическое сопровождение исследовательской и проектной деятельности обучающихся.

Из опыта работы.

В своей работе активно применяю метод проектов на уроках татарской литературы  последние  три  года.  Дети с помощью исследовательских методов самостоятельно решают проблемы, поставленные учителем.

Анализируя работу над методом проекта, я могу сделать вывод, что учащимся нравится работать над современными, интересными для их возраста проектами, когда темы и проблемы отвечают на насущные вопросы и являются практико-ориентированными или исследовательскими. Совместная работа помогла лучше узнать учащимся друг друга. За время работы над проектом, они научились работать с информацией, с Интернет-ресурсами. Но самое большое достижение заключается в том, что они познали самих себя, увидели свое продвижение.

Накопив опыт использования данного метода при изучении татарского языка и литературы, мои ученики смогут овладеть всеми ключевыми компетенциями школьника (коммуникативной, культуроведческой, информационной, языковой, исследовательской), что позволит им не только успешно выдержать выпускные испытания, но и стать востребованными специалистами, занять достойное место в обществе.                                                

Проектная работа эффективное средство от однообразия и способствует развитию учащегося и расширению его знаний. В   своей дальнейшей работе обучении  татарскому языку и литературе я буду применять эту технологию.

Результаты педагогической деятельности.

Динамика качества обучения учащихся по татарской литературе

Успехи моих учащихся.

Вывод: проектная работа  реализовала  межпредметные связи в обучении татарского языка и литературы, расширила  пространство общения, осуществила  широкую опору на практические виды деятельности, типичные для подростков. 

В ходе выполнения проекта школьники активны, они проявляют творчество. Проектная работа позволяет исключить формальный характер изучения языка и литературы и активизировать учащихся для достижения практического результата.

  Работая над проектом, ученик чувствует, что процесс ориентирован на него и его личность, и его деятельность на собственном опыте, интересах и склонностях. В работе над проектом важнейшее значение приобретает обсуждение и разрешение проблемы, которые интересны самому школьнику. Дети получают возможность обсуждать интересные темы и проблемы литературоведческого, философского, искусствоведческого и общечеловеческого характера, учатся высказывать свое мнение, обосновывать собственную позицию, анализировать информацию, обобщать результаты исследовательской работы.

Использованная литература.

1. Ступницкая, М.А. Новые педагогические технологии: учимся работать над проектами: рекомендации для учащихся, учителей и родителей .
2.  Пахомова, Н.Ю. Метод учебного проекта в образовательном учреждении: пособие для учителей и студентов, педагогических ВУЗов / Н.Ю.Пахомова; - АРКТИ, 2008.
3. Ливитес Д.Г. Школа для профессионалов, или семь уроков для тех, кто учит. М.: Просвещение, 2003.
4.  Полат Е.С. Метод проектов

СХЕМАЛАР ҺӘМ ТАБЛИЦАЛАР ИСЕМЛЕГЕ

Түбән Новгород өлкәсе   өлкәсе  Спас  районы  Татар Моклока  урта мәктәбе

Ана теле һәм әдәбияты укытучыларының Бөтенроссия күләмендә үткәрелә торган “Туган тел” мастер-класс  бәйгесенә эссе.

«Минем педагогик осталыгым»

Эшне башкаручы: 

Түбән Новгород өлкәсе   Спас  районы Татар Моклока урта мәктәбе

  югары категорияле татар теле һәм  әдәбияты укытучысы

   Кутерова Галия  Юныс кызы

Эссе

Туган тел!  Колакка ягымлы, назлы, ерак гасырлардан килгән ата-бабаларыбыз теле.  Гади  генә  ике сүз, ә  эченә күпме мәгънә салына. Үз милләтен, гореф-гадәтләрен, туган  җирен  чын  күңелдән яраткан  кешегә   үз  теле  газизнең  газизе,  якынның  якыны була.  Татар  теле  бер  карашка  бик катлаулы ,  әмма  бик бай, күпкырлы  һәм ачык чагылышлы.  Саф  татар  теле  тыныч кына сөйләшкәндә әкрен генә аккан  чишмә  тавышын  хәтерләтә, бераз дулкынлана  башласаң  ул  чишмә  ниндидер  киртәләр  аша  аз  гына тоткарланып  ага  сыман ,  ә  инде  ачулансаң,  ташкын  булып  ургылырга  да мөмкин.  Тел – халыкның, милләтнең иң беренче, иң әһәмиятле билгесе. Тел бетсә, ул телнең иясе булган халык та, милләт тә югала. Шуның өчен дә туган телеңне кадерләп саклау, үстерү, аның сафлыгы, матурлыгы өчен көрәшү – һәр кешенең изге бурычы.  Шушы бурычны үтәү өчен,  мин 1991нче елда КГПИның ТРО бүлеген тәмамлаганнан соң, туган авылыма -  үзем 5 ел элек тәмамлаган мәктәбемә   татар теле һәм әдәбияты укытучысы булып кайттым. Укытучы һөнәренә  мәхәббәтем, хөрмәт хисе миндә   мәктәптә укыганда ук  туды. Бу һөнәрне сайлап мин  ялгышмадым. Үз һөнәремне яратам, ләззәт алам. Балалар белән эшләү, аларны тәрбияләү үзе бер шатлык, дип уйлыйм.  Менә 24 ел инде балалар арасында.  Күпме сулар аккан, җилләр искән, әмма шушы ике дистә елдан артык вакыт бер мизгел шикелле генә үтеп киткән. Мин  мәхәббәт тулы йөрәгемне  кызганмый,  бар белгәнемне балаларга бирергә тырышам.  Балалар да мине хөрмәт итәләр, алар минем иң якын дусларым  һәм  ярдәмчеләрем.  

 Без  рус мохитендә яшәгәнгә, татар теленә һәм  әдәбиятына карата ихтирам  югалган иде дисәм дә , ялгышмамдыр.  Минем бурыч - укучыларга туган телне, әдәбиятны тирәнтен өйрәтү, халкыбызның бай рухи мирасын пропагандалау, балаларда милли үзаң тәрбияләү. Бигрәк тә хәзер , укучылар ЕГЭга хәзерләнгән вакытта , татар теле һәм әдәбияты фәнен икенче урынга куярга телиләр.  "Сезгә яхшы, татар теленнән ЕГЭ бирәселәре юк" дигәннәргә мин  Каюм Насыйри сүзләре белән җавап бирәм:  “Берәү башка телне өйрәнмәкче булса, башта үз теленең грамматикасын белсен” .

Замана үзгәреп тора. Балалар һәр яңалыкны отып бара. Мин дә   аларны  кызыксындыру өчен, дәресләрне заманча оештырырга  тырышам.  Инновацион технологияләр кулланып, проектлар төзеп, төрле презентацияләр әзерләп, җанлы да, заманча да дәресләр үткәрәм. Хәзер күп укучылар үзләре дә презентация ясауны кулайрак күрәләр ,  интернет аша эшләгәндә күп мәгълүмат алырга өйрәнәләр. ТНВ каналыннан татарча тапшырулар карыйбыз ,  язучыларыбызга, туган телебезгә багышлап стенгазеталар чыгарабыз, юбилейлы даталарын билгеләп үтәбез, әсәрләрен сәхнәләштерәбез , якташ  шагыйрьләребез белән  очрашулар үткәрәбез. Туганнарыбыз, дусларыбыз белән гел татарча аралашабыз ,татарча җырлыйбыз, сөйлибез, уйныйбыз, уйлыйбыз.  Дәресләремдә телдә, татар халкының яшәешендә,  милли йолаларда,  динебездә, шәхесләрендә булган матурлыкны күрә белергә өйрәтәм.  Аерым язучылар иҗаты буенча электрон дәреслекләр, компакт-дисклар, аудио һәм видео язмалардан файдаланам.  Шулай итеп, мин укучыларымда, аларның әти-әниләрендә туган телгә мәхәббәт, аны саклау, тирәнтен өйрәнү ихтыяҗы тәрбияләргә тырышам.  Үзең уңышлы эшләсәң генә укучыларыңны  артыңнан ияртә аласың. Укучыларыма үрнәк күрсәтеп, төрле дәрәҗәдәге конференцияләрдә, конкурсларда, фәнни-эзләнү эшләрдә  катнашам , укучыларымны да бу эшләргә җәлеп итәм .  Без  бергәләп төрле бәйрәмнәр, кичәләр, атналыклар үткәрәбез, бәйгеләрдә, фестивальләрдә  катнашабыз.  Районара,  өлкә күләмендә,  Казанда  үткәрелә торган регионара олимпиадаларда  катнашып  Җиңүче һәм Призер исеменә лаек булган укучыларым бар.  Яшел Үзән шәһәрендә яшүсмерләрнең Каюм Насыйри исемендәге XIII төбәкара фәнни-тикшеренү укуларыннан   Җиңүче дипломы алып кайттык.  Укучыларым иҗат иткән шигырьләр, иншалар,  мәкаләләр  өлкәбездә чыга торган милли басмаларда -  "Туган як" газетасында , "Нижгар татарлары" журналында  басыла.  Без дәрестә генә түгел, сәхнә аша да аралашырга, саф татар телендә дөрес, матур сөйләшергә  өйрәнәбез.  

Эссены  мин  Клара Булатова шигыре белән тәмамлыйсым килә.

Миңа сорау бирсәләр:

-Бәхет ни ул? – дисәләр,

Бәхет-шушы укучылар

Кеше булып үссәләр.

Менә минем өчен дә иң зур бәхет – укучыларымның чын кеше , үз милләтенең патриотлары , ана телен иң зур хәзинә итеп санаучылар булып үсүләре .

Түбән Новгород өлкәсе Спас районы

Татар Моклока этно-мәдәни татар компонентлы гомумбелем бирүче  урта мәктәбе

Түбән Новгород өлкәсе  мәктәпләрендә

татар теле һәм әдәбиятын өйрәтүдә  булган юнәлешләр буенча тәҗрибә уртаклашу

Югары категорияле

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Кутерова Галия Юныс кызы

Түбән Новгород өлкәсе  мәктәпләрендә

татар теле һәм әдәбиятын өйрәтүдә  булган юнәлешләр буенча тәҗрибә уртаклашу.

Тел – халыкның кадерле хәзинәсе. Ул бу телдә уйлый, сөйли, яза. “Кешенең бөтен аңлы тормышы аның туган теле аша уза”, - дип язган Дмитрий Сергеевич  Лихачев.

Һәр халыкның да рухи мәдәниятендә туган тел төп урынны алып тора. Халыкның милли йөзе, гореф-гадәтләре йолалары, туган тел, үз ана теле саклаган очракта гына саклана.

Балаларга белем һәм тәрбия бирү юлы – туган нигезгә, төбәккә, халыкка, аның гореф – гадәтләренә, йолаларына ихтирам тәрбияләү, моның өчен төрле чаралардан киң һәм нәтиҗәле файдалану, шулар ярдәмендә укучыларда югары әхлак сыйфатлары булдыру, белем алуга сәламәт яшәешкә омтылыш уяту, үзара аралаша белү күнекмәләре үстерү.

Мин Түбән Новгород өлкәсе, Спас районы Татар Моклока этно-мәдәни татар компонентлы гомумбелем бирүче  урта мәктәбендә татар теле һәм әдәбияты укытучысы булып эшлим.

1991 нче елда Казан дәүләт педагогика институтын тәмамлап татар теле һәм әдәбияты укытучысы булып эшли башладым. Максатым – укучыларымны телебезнең  матурлыгы, аһәңлеге, бай әдәби мирасыбыз белән таныштырып калу гына түгел, аның  матурлыгына соклану, әйтергә теләгән уй-фикереңне ана телендә әйтергә өйрәтү, үз милләтең белән горурлану хисе  тәрбияләү. Укучыларга гаилә кыйммәтләрен аңларга, шуннан чыгып башка югарырак кыйммәтләрне (шәхес, милләт, туган ил, туган тел һ.б.) таный белергә өйрәтәм. Бары тик үз телен югары дәрәҗәдә белгән кеше генә югары уңышларга ирешә ала.  

      Менә инде мәктәптә эшли башлавыма да 24 ел булган. Шушы вакыт эчендә хәйран гына тәҗрибә туплап өлгердем. Үземнең эш нәтиҗәләрем белән уртаклашашырга телим.   Минем методик темам:  «Метод проектов как форма организации единого образовательного пространства».     Мин темамны уңышлы сайладым дип уйлыйм. Чөнки әлеге тема мине заманнан  артта калмыйча, яңалыкларны эш тәҗрибәмдә актив кулланып, яңа педагогик эзләнүләргә  һәрвакыт өндәп тора.

  Компьютер технологиясеннән нәтиҗәле файдалану—хәзерге көндә укыту методикасының мөһим бурычы. Һәр укучының белем үзләштерүгә сәләте төрлечә була. Кайбер укучыларның ишетеп истә калдыру дәрәҗәсе өстенлек алса, күпчелек укучыларда күреп истә калдыру өстенлек ала. Менә шушы вакытта нәкъ компьютер ярдәмгә килә. Чөнки мониторда барлык биремнәр матур, эстетик яктан камил эшләнә. Презентацион программаларны төзегәндә, укытучы аның эченә бик күп материал: төрле схемалар, рәсемнәр, фотосурәтләр кертә.

Безнең  районда дүрт татар авылыннан бер татар теле укытыла торган мәктәп бар. Руслар арасында яшәсәк тә, без туган телебезне, халкыбызның гореф-гадәтләрен саклап калырга тырышабыз.

Мәктәптә  татар теле һәм әдәбияты 1-11нче сыйныфка кадәр укытыла. Кызганычка каршы, дәресләр саны кими бара. Мәсәлән, 1-5 нче сыйныфларда атнага  3 сәгать, 6,8,9нчы сыйныфларда  2 дәрес татар теле, 2 дәрес әдәбият, 7нче сыйныфта 2 татар теле, 1 әдәбият, 10,11 сыйныфларда 1 татар теле, 2 әдәбият укытыла. Шулай да төшенкелеккә бирешмичә куйган максатларыбызга ирешкәлибез.  Руслар арасында яшәгәнлектән, безнең балалар саф татарча гына сөйләшә белмиләр. Шуңа мин татар теле һәм әдәбият дәресләрен  рус теле һәм рус әдәбияты белән  чагыштырып өйрәнүне бик файдалы дип саныйм. Татар телен өйрәткәндә укучылар өчен иң  авыр тармак - грамматика. Грамматиканы белмичә, дөрес сөйләшергә  өйрәтеп булмый. Грамматикасыз  дөрес сөйләм теле юк. Минем максатым – төрле кызыксындыру юлларын кулланып, телнең һәр тармагын өйрәтү.

Укыту процессында уку эшчәнлеген яхшырту өчен барлык шартларны  тудырганда гына яхшы нәтиҗәләргә ирешеп  була. Укучыларның белемнәрен системалы тикшереп, өстәп тору аларда укуга карата намуслы караш, белем алуга теләк  уята. Алган белемнәре киләчәктә ныклы нигез булып тора. Дәресләрдә тестлардан файдалану да уңай нәтиҗәләр бирә һәм интернетта чыккан конкурсларда катнашу өчен дә файдалы.

Әдәби әсәрләрне укып  анализлаганда Альберт  Яхин технологиясен яратып кулланам. Бу алым идея-эстетик, әхлак тәрбиясе бирүдән тыш, укучыга уйларга, үз фикерен дөрес итеп әйтеп бирергә өйрәтә.

Мәктәптә татар теле һәм әдәбияты кабинеты бар.  Кабинетта  татар теле һәм әдәбияты дәресләренә кирәкле бай материал һәм дәрескә кирәкле мәгълүмат алырлык стендлар   урнаштырылды. Алар укучылар белән берлектә баетылып, стендлары алышынып  бара.  Мәгариф һәм фән министрлыгы чыгарган әдәбият дәресләре өчен татарча мультимедиа әсбаплары, аудио, видеоязмаларны бик сөенеп файдаланабыз. Кайбер драма әсәрләрен өйрәнгәндә укып  кына түгел, ә экранда карап анализлыйбыз. Татар теле һәм әдәбият дәресләре өчен бик күп презентацияләр тупланды.

Яңа  технологияләр куллану укучының мөстәкыйль эшчәнлеген активлаштыра, уңышка ирешергә этәрә, укытучыга дәресләрне кызыклы итеп үткәрергә, иҗади эшләргә һәм нәтиҗәләргә ирешергә мөмкинлек бирә.

Минем педагогик эшчәнлегем укыту кысаларында гына калмый. Укыту- тәрбия эшендә сыйныфтан тыш эшләргә зур әһәмият бирәм. Укучыларымны милли традицияләр, бәйрәмнәр, бөек кешеләр белән  таныштыру максатыннан  мәктәптә төрле чаралар үткәрәм. Ел саен уздырыла торган “Татар кызы”, “Татар егете”, “Татар җыры” “Нәфис сүз остасы”  конкурслары, язучы һәм шагыйрьләребезнең иҗат кичәләрен, якташ шагыйрәләр белән очрашулар, гаилә бәйрәме, “Татар халык ашлары” ярминкәсе үткәрәбез. Безнең районыбыз сәнгать осталарына  бик үк бай булмаса да, горурланырлык кешеләребез бар. Мәсәлән, шагыйрәбез Нәймә Фатехова, Сара Шакерова, Роза Абдуллина һәм җыр конкурсларында   төрле бүләкләр яулаган авылыбызның моңлы сандугачы – Зөлхия Насифуллина белән очрашу укучылар күңелендә тирән эз калдыра.

Сыйныфтан тыш   чаралар   укучыларның талантларын ачуда, сәләтләрен үстерүдә, татар теленә булган мәхәббәтләрен ачарга ярдәм итәләр. Татар халкының мәдәниятен, гореф-гадәтен, йолаларын саклап калу эшен  дәрестән тыш эшләрдә актив алып барам. Аларның нәтиҗәләре  мине куандыра.

  Халкыбызның милли традицияләрен торгызу, саклау һәм киләчәк буыннарга тапшыру өчен мөмкинлекләр зур.  Бик күңелле бәйрәмнәр, бай гореф-гадәтләр һәм йолаларыбыз бар. Халкыбызның традицияләренә, йолаларына мәхәббәт тәрбияләү максатыннан чыгып, "Сабантуй”, "Нәүрүз”, "Сөмбелә”, "Яңа ел” , “Карга боткасы” бәйрәмнәре, ислам диненә бәйле  “Корбан гаете” һәм "Рамазан” бәйрәмнәре, йолаларга бәйле каз өмәсе, балага исем кушу бәйрәмнәре оештырыла. Бу бәйрәмдә укытучылар, укучылардан  тыш, мәдәният  хезмәткәрләре һәм авыл халкы да актив катнаша.

    Татар теле укытучысы буларак, мин укучыларны нәфис сүз сөйләү серләренә төшендерәм. Моның ачык мисалы  өлкә күләмендә генә түгел, Казанда үткәрелә торган регионара олимпиада кысаларында  үткәрелә торган “Нәфис сүз” бәйгесендә минем укучыларым  җиңү яуладылар. 2011 нче елда Сиафетдинова Алсу (9 сыйныф), 2013 елда Сабитов Ринат (10 нчы сыйныф), 2014 елда Юсипова Гөлназ (9 сыйныф) һәм Аляҗетдинова Динара (10 нчы сыйныф).

Укучыларыбыз  милли  традицияләргә нигезләнеп  уздырылган  төрле конкурсларда  актив катнашалар. Бу чаралар балаларда милли хис, милли аң формалаштыра, аларның рухи дөньясын баета. Сергач шәһәрендә “Җәясу” фольклор фестивалендә, Чувашстанда  Урмай авылында уздырылган «Урмай зәлидә» халыкара төрки традицион мәдәният фестивалендә дә укучыларыбыз уңышлы чыгыш ясыйлар. Шунда ук үткәрелгән  “Авыл кызы” конкурсында Аляҗетдинова Динара  “Сәләтле кыз”  номинациясендә җиңүче булды.

Үткәнен белмәгән – киләчәген белә алмас, ди безнең халык. Халкыбызның үткәне мәктәп музеенда үзенең чагылышын таба. Музейда тупланган материаллар – үзе бер тарих. Алар халкыбызның үткәнен тирәнрәк күзалларга ярдәм итә. Укучылар музейга экспонатлар китерүләрен хәзер дә дәвам итәләр, шуның белән бергә авыл, район тарихын да өйрнәбез.

Җәй көне авыл мәчетендә мәдрәсә эшли.  Авыл балалары белән беррәттән шәһәрдән ял итәргә кайткан балалар да мәдрәсәгә бик теләп йөриләр. Быелдан мәдрәсәдә  шәһәр балалары өчен татар теле һәм әдәбияты укытылды. Алар бик теләп, кызыксынып   ана телен өйрәнделәр.  Рамазан бәйрәменә  шәһәр балалары көче белән концерт куелды. Концертыбыз  татарча сценка, шигырьләр, җырлар, биюләрдән торды.

8 август көнне авылыбызга  Россиянең мөфтиләр киңәшмәсе рәисе Мөфти шейх Равил Гайнетдин рәсми визит белән килде. Аларны каршы алуда укучыларның катнашы зур булды.

Үзебезнең тарихны, динне, мәдәниятне саклауга без күп көч куябыз.Татар телендә  «Туган як»,  “Авылым хәбәрләре” газеталары, рус һәм татар телендә "Нижегородские татары" журналы чыга. Өлкәбездә татар оешмалары   Түбән Новгород татарларының региональ милли мәдәни автономиясе һәм өлкә “Туган як” милли мәдәни оешмасы эшли. Аның лидерлары Надир Хафизов һәм Марат Юнисов белән бигрәк тә автономия рәисенең урынбасары Зилә Әхмәдуллина белән тыгыз хезмәттәшлектә торабыз. “Миллы көй”,  “Түгәрәк уен”, “Урмай зәлидә”, “Нәүрүз Мөбәракбад” фестивальләрендә актив катнашабыз. Өлкәдә Татарлар конгрессы төзелде. Татарстан хөкүмәтеннән булышлык рәвешендә “Татмедиа” ярдәме белән  “Атна вакыйгалары” газетасына безнең укучыларыбыз бик шат.  Шул кушымта аша Татарстанга якын булганыбызга бик сөенәбез.

Безнең өлкәдә 6 районда 34 татар авылы бар. Бездә татар телен укытудагы проблемалар аз түгел әле. Бу бигрәк тә татар мәктәпләрен ябу белән бәйле. Ике районда Княгин һәм Сечен районында  берәр генә татар авылы (Ыргу,  Кызыл атау) бар. Кызганычка каршы бу ике авылда да инде татар мәктәпләре күптән ябылды, балаларны күрше  рус авылы  мәктәпләрендә укыталар. Сергач районында җиде татар мәктәбеннән бер башлангыч, бер тугызъеллык  мәктәп бүгенге көнгә эшләп килә, ә башка авыл татар балаларын рус авылларына йөртәләр.  Рус  мәктәпләрдә  татар теле йә факультатив рәвешендә, йә ата-аналарга сайларга мөмкинчелек бирелә. Баласын татар теленә өйрәтергә яисә информатика һәм экономика дәресләрен . Әлбәттә кайбер ата-аналар балаларына информатика я экономика  фәнен сайлыйлар.  Укытучыларга сыйныфтан тыш чараларны  оештыру мөһим эшләрнең берсе булып кала.  

Барлык мәктәпләрдә дә тугызъеллыкмы, урта мәктәпме татар теле дәресләренә зур игътибар бирелә. Укытучылар үзара методик берләшмәләр оештырабыз, предмет буенча районара  олимпиадалар, бәйгеләр уздырабыз. Казанда төбәкара олимпиадада катнашып һәрвакыт призлы урыннар яулыйбыз.  Татар теле буенча халыкара олимпиадада да катнашабыз. Кыскасы, тырышабыз, эшлибез, эзләнәбез. Туган телебезне, рухи байлыгыбызны, милли традицияләребезне, матур йолаларыбызны үзебезнең татарлыгыбызны саклап калырга тырышабыз.

Бүгенге укучыларның гыйлем, яхшы тәрбия алырга тулы мөмкинлекләре бар. Безгә бары тик гыйлем алуга тырышлык, теләк һәм омтылыш тәрбияләргә кирәк. Безнең кулларда балалар язмышы, алай гына да түгел милләт язмышы. Чөнки бүгенге буын милләтнең киләчәге.  Безнең укучыларыбыз,  бөтен яктан да үрнәк балалар булып үссеннәр һәм милләтебез горурланырлык шәхесләр булсыннар иде.

Түбән Новгород өлкәсе Спас районы

Татар Моклока этно-мәдәни татар компонентлы

 гомумбелем бирүче  урта мәктәбе

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

 Кутерова Галия Юныс кызы

Управление образования администрации Спасского муниципального района

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Татаромаклаковская средняя школа»

Портфолио

учителя татарского языка и литературы

 Кутеровой Галии Юнисовны

с. Татарское Маклаково

1. Персональные данные

2. ПОКАЗАТЕЛИ КАЧЕСТВА ОСВОЕНИЯ  ОБУЧАЮЩИМИСЯ  

ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ПРОГРАММ

2.1. Доля обучающихся, имеющих положительные результаты освоения

образовательной программы по татарскому языку

Директор ________________ З.С. Юнисова

2.2. Доля обучающихся, имеющих положительные результаты освоения

образовательной программы по татарской литературе

Директор________________ З.С. Юнисова

Мониторинг обученности и качества учащихся

по татарскому языку

Мониторинг обученности  и качества учащихся

по татарской литературе

Директор ________________ З.С. Юнисова

Организация учителем внеурочной деятельности по преподаваемому предмету

• Заведующий кабинетом татарского языка и литературы
• Предметная неделя.
• Кружковая работа .
• Олимпиада.
• Внеклассные мероприятия .

Внеклассные мероприятия

Татарский язык.

• 21 нче февраль – халыкара Туган тел көне. Международный день Родного языка.

• «Интеллектуальный ринг» по татарскому языку.

• Конкурс знатоков пословиц и поговорок.

• Путешествие в страну Грамотности.

• Игра “Тамчы-шоу”.

•  Татарча да яхшы бел...

Татарская литература

• Творческие вечера татарских писателей и поэтов.

• Литературная викторина.

• Путешествие в страну Сказок.

• Литературная гостиная.

• Литературный калейдоскоп.

• Театральные постановки, сценки.

• Конкурс чтецов.

 Участие учителя в реализации воспитательных программ в образовательной организации.

Позитивные результаты работы в качестве классного руководителя.

 Учитель татарского языка и литературы Кутерова Галия Юнисовна в настоящее время является  классным руководителем учащихся  11 класса (ведет с 5 класса)  и имеет  позитивные результаты в качестве классного руководителя по следующим показателям:

Наличие системы воспитательной работы.

Галия Юнисовна имеет педагогический стаж работы  24 года.  За время работы классным руководителем показала себя творчески работающим учителем. У педагога сложилась система воспитательной работы с учащимися среднего и старшего звена.  Моделируя и выстраивая воспитательную систему класса, учитель во взаимодействии с классным коллективом, педагогами и родителями ведет работу по следующим направлениям: «Гражданин», «Здоровье», «Я и семья», «Интеллект», «Нравственность».

Ведущей идеей воспитательной системы является создание в классном коллективе комфортной атмосферы жизнедеятельности, направленной на развитие интереса учащихся к проявлению и развитию своих способностей, индивидуальному и коллективному творчеству, владению умениями и навыками самопознания, самообразования и саморефлексии. В качестве главного ориентира воспитательной системы Галия Юнисовна  выбрала цель: создание условий для разностороннего развития личности и успешной социализации. Основные направления развития личности: личностной культуры, социальной культуры, семейной культуры и развитие творческих способностей обучающихся.

Отсутствие или уменьшение количества пропусков занятий

обучающимися без уважительных причин.

Классный руководитель осуществляет постоянный контроль посещаемости и успеваемости учеников. По результатам школьного мониторинга класс Кутеровой Г.Ю. имеет низкий показатель пропуска  уроков без уважительной причины.

Участие класса в жизни местного социума.

Важнейшим аспектом воспитательной системы является снижение негативного влияния социума на личность ребёнка. Классный руководитель и коллектив класса тесно сотрудничают с Спасским отделом культуры, музыкальной школой, сельской библиотекой,  ДЮСШ, ДДТ.  Учащиеся класса  Галии Юнисовны  активно занимаются в спортивных секциях, участвуют в школьных и районных соревнованиях, являются участниками различных мероприятий, проводимых в школе .

 Отлаженная система взаимодействия с родителями.

Залогом успешной воспитательной деятельности с учащимися является сотрудничество классного руководителя с родителями, ведь семья оказывает значительное влияние на процесс развития личности ребёнка. Важная задача классного руководителя – вовлечь родителей в учебно-воспитательный процесс классного коллектива. Галия Юнисовна справляется с этой задачей, т.к. в её плане работы нашли отражение следующие направления деятельности классного руководителя с родителями:

*изучение семей учащихся,

*родительский всеобуч (педагогическое просвещение родителей),

*привлечение родителей к подготовке коллективных дел в классе,

*педагогическое руководство деятельностью родительского комитета класса,

*индивидуальная работа с родителями,

*информирование родителей о ходе и результатах обучения, воспитания и развития школьников.

С  родителями были проведены следующие мероприятия:

-спортивный калейдоскоп с участием пап;

-«Я выбираю профессию». Выступления родителей с рассказом о своей профессии;

-совместные выездные экскурсии,

- совместные собрания классного сообщества: родители и дети,

- совместное участие в трудовых делах: ремонт класса, помощь родителей в оформлении кабинета.

Отсутствие обращений родителей и жалоб на неправомерные действия классного руководителя.

За время работы Кутеровой Г.Ю.  в качестве классного руководителя в МБОУ  «Татаромаклаковской СШ»  жалоб и обращений со стороны родите-

лей не было.

Реализация здоровьесберегающих технологий в воспитательном

процессе.

Здоровьесберегающая педагогика не может выражаться конкретной образовательной технологией. Цель современной школы – подготовка детей к жизни. Галия Юнисовна стремится к тому, чтобы каждый ученик получил за время учёбы знания, которые будут востребованы в жизни. Она планирует свою работу в тесном взаимодействии с медицинским работником, учителем физического воспитания, с коллегами с учётом приоритетов сохранения и укрепления здоровья участников педагогического процесса.

Физическая культура составляет важную часть оздоровительной работы и является мощным средством укрепления здоровья. По состоянию здоровья все учащиеся класса относятся к основной группе здоровья.

  Учитель физкультуры, медицинский работник и классный руководитель постоянно проводят анализ физического состояния учащихся. Горячим питанием охвачено 100% учащихся. В школьных и районных спортивных соревнованиях учащиеся ее  класса  постоянно занимают призовые места.

Ежегодно проводится профилактический осмотр обучающихся врачами-специалистами, профилактика вирусных заболеваний.  Ежедневно проводятся  на уроках физкультминутки.  

   Коллектив класса ежегодно  активно участвует в месячнике «Мы выбираем жизнь», «Мы за ЗОШ», «Нет наркомании!!!»

   Реализуя здоровьесберегающие технологии Галия Юнисовна способствует укреплению физического и психического здоровья обучающихся и формирует потребность здорового образа жизни.

Духовно-нравственное воспитание и народные традиции.

Организуя процесс воспитания, Г.Ю. Кутерова  большое внимание уделяет воспитанию нравственной культуры у своих воспитанников, так как это основа воспитательной системы работы с классным коллективом.  Обучающиеся активно участвовали в акции «Зажги свечу»,  «Доброта», «Мы за здоровый образ жизни», «Скажем НЕТ наркотикам!»,  в проекте «Я гражданин России», «Ветеран живет рядом».

Классный коллектив принимает активное участие во всех общешкольных, районных, сельских , областных мероприятиях , имеют благодарности и грамоты.

Зам.директора по УВР                                                  З.С. Хусяинова.

Перечень проектов социальной направленности.

1. “Ветеран живет рядом”.
2. “Вахта памяти” Ежегодное участие в митинге, посвященном Дню Победы.
3. «Мы уходим….» (Вывод советских войск из Афганистана).
4. Социальный проект «Неделя благотворительности».
5. Социальный проект «Твори добро».
6. Исследовательские  работы  «Моя улица», «Мое село».
7.  Буклет  «Скажем НЕТ наркотикам!»

Наличие победителей и призеров олимпиад  по татарскому языку и         литературе

Директор ________________ З.С.Юнисова

Наличие участников научных (интеллектуальных) конференций

и научных обществ обучающихся по татарском языку и литературе

Директор ________________ З.С.Юнисова

Наличие участников фестивалей, конкурсов, смотров.

Директор ______________ З.С. Юнисова.

3.4. Наличие победителей фестивалей, конкурсов, смотров.

Директор ______________ З.С. Юнисова.

 Использование новых образовательных технологий

В своей практике  использую следующие современные образовательные технологии или их элементы:

• Личностно-ориентированная технология обучения .

• Технология уровневой дифференциации
  

• Проблемное обучение 
  

• Исследовательские методы в обучении
  

• Игровые технологии 
   

• Тестовые технологии 
  

• Зачетная система
  

• Групповая технология 
  

• Информационно-коммуникационные технологии 
  

• Здоровьесберегающие технологии.

Использование вышеперечисленных современных образовательных технологий позволяет  повысить эффективность учебного процесса, помогает достигать лучшего результата в обучении татарскому языку и литературе, повышают познавательный интерес к предмету.

Директор ______________ З.С. Юнисова

Наличие Интернет-проектов, в которых педагогический работник принял участие самостоятельно или совместно с детьми.

Наличие медиатеки, электронных образовательных ресурсов (технологий) по направлению профессиональной деятельности

Наличие Интернет-ресурса по направлению

профессиональной деятельности

https://youtu.be/-Er02oUuTA0

Видеоролик  "Мой край, моя школа, моя профессиональная деятельность"

Кутерова Галия Юнисовна.

Видеоролик  «Мой край, моя школа, моя профессиональная деятельность»  на главной странице в разделе ВИДЕО!

• ПРОСМОТР
• РЕДАКТИРОВАТЬ
• ПРИГЛАШЕНИЯ
• СООБЩЕНИЯ
• МОИ РЕЗУЛЬТАТЫ
• ОПОВЕЩЕНИЯ
• ДРУЗЬЯ
• ГОСТЕВАЯ
• АУДИО
• ВИДЕО

Видеоролик мастер – класс  

Навигация

• Мастер класс

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение
« Татаромаклаковская  СШ»

Рабочая программа по татарскому языку для 9 класса

Программа разработана на основе программы: Сборник примерных программ по татарскому языку и литературе для средней (полной) общеобразовательной школы с татарским языком обучения 1-11 классы. Казань. ТКИ 2011

Программу составила:

учитель татарского языка и литературы

 Кутерова Галия Юнисовна

АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

 “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).

“2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).

Россия Федерациясенең 309-Ф3 номерлы Законы (2007 ел, 1 декабрь).

Татар теленнән гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты. - ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы, Казан, 2008.

Татар телендә урта гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теленнән программа (5-11 нче сыйныфлар). – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2010.

Рус мәктәбендә укучы татар балаларына татар теленнән үрнәк гомуми программа. V - IX сыйныфлар, (төзүче-авторлары: Ф.Ф. Харисов, Ч.М. Харисова. Г.Р. Шакирова - Казан, 2013.)

9 нчы сыйныф өчен программада татар теленә 68 дәрес каралган, эш программасында да уку елы дәвамында 68 дәрес үткәрү планлаштырыла. Һәр тема программада каралган сәгать санынча өйрәнелә.

Бәйләнешле сөйләм үстерүгә 10 сәгать куелган. Алдагы елларда тестлар эшләүгә игътибар азрак бирелгәнгә һәм сыйныфның үзенчәлеген истә тотып, сөйләм үстерү сәгатьләренең 2 се  КҮМның А һәм В өлешләрен  язмача башкару максатында файдаланыла. Конспектлар төзү, тезислар язу, аларны редакцияләү, сәнгатьле уку, әдәби телдә сөйләм күнекмәләрен текстлар өстендә эшләп камилләштерү, язмаларны тел, төгәллек һәм сөйләм матурлыгы, грамоталылыгы ягыннан бергәләп тикшерү һәм төзәтү  эшләре теманы өйрәнү барышында башкарыла. Программада “Татар теле. 5-11” интерактив дәреслеге, Интернет ресурслары белән эш алымнары да чагылыш тапты. Кайбер темалардан соң өй эшләре берничә вариантта тәкъдим ителде. Укучылар шуларның үз көченә туры килгәнен сайлап алып эшлиләр. * тамгасы белән бирелгән өй эшләре биремнең иҗади характерда булуын яисә катлаулылыгы белән аерылып торуын искәртә.

Дәреслек: Зәкиев М.З., С.М. Ибраһимов.  Татар теле 9нчы сыйныф: татар телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен уку әсбабы . Казан: ТКН, 2015.

Методик ярдәмлекләр:

1. Вәлиева Ф.С.Саттаров Г.Ф. Урта мәктәп һәм гимназияләрдә татар телен укыту методикасы. – Казан: “Раннур”, 2000.

Зәкиев М.З. 7-8 нче классларда татар теле дәресләре: укытучылар өчен методик кулланма. – Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1989.

Максимов Н.В. Урта мәктәптә татар теле укыту: Фонетика. Морфология: укытучылар өчен методик кулланма. – Казан: “Мәгариф”, 2004.

5-9 нчы сыйныфларда татар теленнән төп гомуми белем бирүнең максатлары

Укучыларның башлангыч мәктәптә фонетик, орфоэпик, орфографик, лексик, грамматик нигезләреннән алган белемнәрен системалаштыру, катлаулырак формаларда өйрәтүне дәвам итү.

Укучыларның иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, үз фикерләрен дәлилләргә күнектерү.

Телнең төп грамматик чараларын сөйләм процессында куллануга ирешү.

Татар әдәби тел нормаларын һәм стилистик мөмкинлекләрен ачык күзаллауга, аларны тиешенчә куллана белергә өйрәтү, сөйләм эшчәнлегенең үзара аралашу чарасы икәнен аңлату.

Телнең милли мәдәниятнең чагылышы булуын, тел һәм тарих бердәмлеген аңлату, татар теленең милли-мәдәни үзенчәлегенә төшендерү; татар һәм башка халыкларның рухи мирасына ихтирам тәрбияләү.

Төп бурычлар

Татар теленең барлык тармаклары буенча эзлекле белем бирүне дәвам итү.

Укучыларның сөйләм һәм язу культурасын үстерү, мөстәкыйль эшчәнлеген активлаштыру.

Баланың үзен тәрбияләү, үзе белән идарә итү, үз фикерен яклый алу сәләтен үстерү.

Текст һәм башка мәгълүмати чаралар белән эшләү, аннан кирәкле мәгълүматны ала белү һәм аны тиешенчә үзгәртә алу күнекмәләрен үстерү.

Укучыларның орфографик һәм пунктуацион грамоталылыгын камилләштерү.

Формалаштырылган осталык һәм күнекмәләр (уку елы башына)

Туры сөйләмне үз сөйләмеңдә файдалана белү, чит кеше сүзләрен диалог яки монолог формасында бирә алу; туры сөйләмгә бәйле тыныш билгеләрен дөрес куя, куелганнарына аңлатма бирә белү.

Кушма җөмләләрдән тиешенчә файдалану, аларның төрле төрләрен төзү, таләп ителгән төренә мисал китерү, җөмләгә һәм текстка өлешчә яки тулы грамматик анализ ясый белү, кушма җөмлә компопнентлары арасына тиешле тыныш билгеләрен кую, аларны дәлилләү; төрле төзелештәге кушма җөмлә җөмлә өлешләрен сөйләмдә тиешле интонация белән уку.

Тема эчендә диалог һәм монолог формаларында сөйли һәм яза белү.

Сыйфатлама, модальлек, эмоциональлек элементларын, стиль үзенчәлекләрен кулланып, укыту һәм тәрбия максатларына уңай җавап бирерлек темаларга сочинение һәм изложение яза алу; язманы камилләштерә (тулыландыра, төзәтмәләр кертә) алу.

Җыелыш яки берәр утырышның беркетмәсен яза белү.

Мәктәп программасы таләп иткән күләмдә җөмлә составындагы сүзләргә фонетик, морфологик, грамматик анализ ясау, кушма җөмләләрне бер төрдән икенче төргә үзгәртә белү; кушма җөмләнең схемасын, төрен, иярчен җөмләнең мәгънәсе һәм төзелеше ягыннан төрен, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче аналитик һәм синтетик чараларны белү, баш һәм иярчен җөмлә арасына куелырга тиешле тыныш билгеләрен дөрес кую күнекмәләренә ия булу.

Укучылар үзләштерергә тиешле осталык һәм күнекмәләр  (уку елы ахырына)

Милли телнең иҗтимагый тормыштагы әһәмиятен аңлау, телне саклау – милләтне саклауның төп өлеше икәнен үзләштерү.

Язылган текстларның стиль үзенчәлекләрен  - аера, эчтәлеген аңлап укый белү; фәнни, рәсми, публицистик стильдә, матур әдәбият стилендә язылган башлангыч текст үзенчәлекләрен тоеп, язма текстта шуларны бирә белү.

Татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләрен күз алдына китерү; аралашу һәм үзара аңлашу чарасы буларак язма һәм сөйләмә тел үсештә булсын өчен, аның көндәлек кулланылышын тәэмин итү юлларын белү, ягъни телләр турындагы Законны тормышка ашыру юлларын үзләштерү.

Татар тел гыйлеменең татарча укытыла торган башка фәннәр белән бәйләнешен аңлата белү; татар әдәби телен ассимиляцияләнүдән саклау.

Татар теленең диалектлары һәм сөйләшләре турында гомуми төшенчәгә ия булу.

Тексттагы проблемаларны формалаштыру, текстта күтәрелгән проблемаларны үз дәлилләрен китереп аңлата белү.

Изложение һәм сочинениеләрне, сөйләм төренә туры китереп, төрле жанрда яза белү. Язмаларны сыйфатлама, модальлек, эмоциональлек элементларын, стиль үзенчәлекләрен кулланып тулыландыру һәм шомарта алу.

Текст яки аның берәр өлеше нигезендә конспект төзү, тезислар әзерли алу, кемгә дә булса характеристика яза белү.

Эш кәгазьләреннән хат, белешмә, мәкалә, расписка, акт, гариза һәм беркетмәләрне мөстәкыйль рәвештә яза алу.

Сәнгатьле уку, әдәби телдә сөйләм күнекмәләренә ия булу.

Программаның эчтәлеге

Программада татар теленә 68 дәрес каралган, эш программасында да уку елы дәвамында 68 дәрес үткәрү планлаштырыла. Уку елы дәвамында4 диктант, 2(2) изложение яздыру күздә тотыла. Бәйләнешле сөйләм үстерүгә 10 сәгать бирелә.

КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИК ПЛАН

Атнага – 2 сәгать (елына – 68 сәгать). Шулар арасында: яңа теманы өйрәнү, кабатлау һәм ныгыту, диктант язу – 56 сәгать, бәйләнешле сөйләм үстерү – 10 сәгать, тестлар ярдәмендә татар теленнән белем сыйфатын тикшерү, белемнәрне балларда бәяләү – 2 сәгать. Диктантлар саны – 4 (икесе – контроль диктант). Изложениеләр саны - 8 (дүртесе – контроль изложение).

Укытучылар һәм укучылар өчен әдәбият исемлеге

Харисова Ч.М. Татар теле. Теория, күнегүләр, тестлар. – Казан: “Мәгариф”, 2006.

Максимов Н.В. Татар теленнән тестлар: Уку-укыту ярдәмлеге. – Казан: “Мәгариф”, 2002, 2008.

Абдрәхимова Я.Х. Татар теленнән бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләре. 8-11 сыйныфлар. – Казан: “Мәгариф”, 2005.

5-11 нче сыйныфлар өчен диктантлар җыентыгы. - Казан: “Мәгариф”, 2001.

Сафиуллина Ф.С., Ибраһимов С.М. Синтаксистан күнегүләр җыентыгы. - Казан: 1982.

Галиуллина Г.Р. Татар теле. Лексикология. - Казан: “Мәгариф”, 2007.

Татар теленнән диктантлар һәм изложениеләр җыентыгы. 5-11 класслар - Казан: “Мәгариф”, 1998.

Харисов Ф.Ф., Харисова Ч.М. Татар теленнән күнегүләр җыентыгы һәм тестлар. – Казан: “Яңалиф”, 2006.

Вәлиева Ф.С.Саттаров Г.Ф. Урта мәктәп һәм гимназияләрдә татар телен укыту методикасы. – Казан: “Раннур”, 2000.

Шәмсетдинова Р.Р. Татар теле: Күнегүләр. Анализ үрнәкләре. Тестлар. – Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2005.

Татар теленнән тестлар. Синтаксис / Ф.С.Сафиуллина, Г.Ә.Нәбиуллина. – Казан: “Яңалиф” нәшрияты. – 2006.

Нигъмәтуллов М.М. Хәзерге татар әдәби теле. Сүз ясалышы. Сүз төркемнәре. – Филология факультетының татар бүлеге студентлары өчен уку әсбабы. – Яр Чаллы, 1991.

Сафиуллина Ә.Н. Татар орфографиясенең  кыен очракларына дидактик материаллар. – Казан: “Гыйлем” нәшрияты, 2008.

Өстәмә әдәбият

1. Фатыйхова Р.Н. Татар теленнән диктантлар, контроль эшләр, тестлар. – Казан, “Гыйлем” нәшрияты, 2009.

2. Максимов Н.В. “Урта мәктәптә татар теле укыту: Фонетика. Морфология.”Укытучылар өчен методик кулланма. – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2004.

3. “Мәгариф” журналы.

Мәгълүмат чыганаклары

http://www.ed.gov.ru

Белем бирү буенча федераль агентлык

http://www.apkppro.ru РФ мәгариф хезмәткәрләренең квалификациясен күтәрү

һәм профессиональ әзерләү академиясе

http://www.lexed.ru Федеральный центр образовательного законодательства

http://www.rustest.ru Федераль тест үткәрү үзәге

http://www. tatedu.ru ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы

http://www.edu. kzn.ru ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы Белем порталы

http://www.mon.tatar.ru

http://www.shoolexpo.ru

http://. belem.ru

http://. tatar.ru ТР рәсми серверы

http://. Tat. Tatar-inform.ru ТР мәгълүмат агентлыгы

http://. intertat.ru ТР электрон газетасы

http://. xat.ru Татар хат алышу хезмәте

http://. suzlek.ru on-line русча сүзлек

http://. Kitapxane.at.ru татар телендәге әдәби әсәрләр китапханәсе

http://. Tatar.com.ru татар теле сүзлекләр һәм үзөйрәткечләр

http://. Tatarca.boom.ru татарча текстлар

http://. tataroved.ru Татар тарихы: төрки-татар дөньясы

http://. selet.ru “Сәләт” яшьләр

http://. Kitapxane.at.ru татар телендәге әдәби әсәрләр китапханәсе

http://. Tatarca.boom.ru татарча текстлар

Электрон ресурслар: “Бала” китапханәсе, “Татар мультфильмнары”, мультимедиа укыту программалары; электрон китапханә; татар сайтлары (belem.ru, tatarile.org.com);