Рабочая программа(8класс по программа Р.З.Хайдаровой).
рабочая программа (8 класс) по теме

                                          Әлмәт шәһәре муниципаль автономияле белем бирү учреждениесе –

“17 нче гомуми белем бирү мәктәбе”

 “Каралды”                                           “Килешенде”                                 “Расланды”

                           МБ җитәкчесе                              Милли укыту буенча                   17 нче мәктәп директоры

                                                                                    директор урынбасары                  Смирнова Э.Н.

                   _________(Р.Ә.Вафина)           ___________(Р.М.Таҗиева)            ________________

                   Беркетмә № __  _____ 201__      “____” ___________ 201__        Боерык №___    _______201_  

                                                            8В сыйныфы өчен 2011-2012 нче уку елына

                                                            татар әдәбиятыннан эш программасы

                                                            Татар әдәбияты атнага: 2, елга 70 сәгать

                                                            Укытучы: Кашипова Наилә Җәдит кызы

“Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы 1-11”  нигезендә төзелде. Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән. Казан. “Мәгариф” нәшрияты. 2010

Дәреслек : Татар теле . Рус телендә урта гомуми  белем бирүче мәктәпнең 8 нче сыйныфы (рус балалары өчен) Казан. “Мәгариф” нәшрияты. 2008.

Авторлары: Р.З.Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева.

                                                                                                                   Аңлатма язуы  

   Татар теленә өйрәтүнең төп максаты – гамәли максат: телне аралашу чарасы буларак үзләштерү өчен, укучыларга гаилә-көнкүрешкә, уку хезмәтенә бәйле сөйләм ситуацияләре кысаларында белем бирү һәм күнекмәләрен үстерү. Гомуми белем бирү максаты укучыларның акыл эшчәнлеген активлаштыру, логик фикерләү сәләтен камилләштерү, сөйләм культурасын үстерүдән гыйбарәт. Тәрбияви максат балаларның рухи дөньяларын баету, аларны татар халкының мәдәнияте һәм сәнгате белән таныштыру, төрле милләт вәкилләре арасында дуслык һәм хөрмәт хисе тәрбияләүгә юнәлтелә.

     Уку елы башына укучыларның гомумбелем һәм фән буенча белем күнекмәләренә характеристика.

8 В сыйныфының рус төркемендә 15 укучы. Шуларның өчесе “5”легә , алтысы  “4”легә, алтысы “ 3”легә укый. Класста татар телендә төрле темалар буенча иркен аралашучы өч укучы,  диалогик сөйләм оештыра белүче сигез укучы бар.Ун укучы бирелгән сорауларга тулы җөмлә белән җавап бирә ала. Бу укучыларның язма эшләре уңай бәяләнә. Исмагилов Р.,Ишмуратов А. фәнне иң авыр үзләштерүче укучылар саналалар. Аларның язма эшләре тискәре бәяләнә.

Укучылар төрле килештәге тартымлы исемнәрне, шарт фигыльне, теләк фигыльне, боерык фигыльне, хикәя фигыльнең барлык заманнарын да сөйләмдә дөрес кулланалар; асыл сыйфатларны чагыштыру, артыклык дәрәҗәләрендә дөрес әйтәләр; микъдар, тәртип, җыю саннарын кулланалар; җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләрен билгели беләләр; сөйләмдә кереш сүзләрне кулланалар.

     Уку елы дәвамында формалаштырырга тиешле белем һәм күнекмәләр.    

 Курс телдән һәм язмача аралашу темаларына бүлеп өйрәнелә.Программада сөйләмнең орфоэпик, интонацион, орфографик ягын, лексик ягын, грамматик ягын үзләштерүгә таләпләр куелган. Сөйләм эшчәнлеге төрләренә өйрәтүгә таләпләр төгәл һәм ачык билгеләнгән. 8 нче класста морфология, синтаксис өйрәнелә , грамматик категорияләр, материал тулыландырыла, кызыклы мәгълүматлар белән баетыла. Татар теленә өйрәткәндә предметара бәйләнеш әһәмиятле урын тота: география, тарих. рус теле һәм башка фәннәрне кулланып укыту дәресне эчтәлекле һәм мавыктыргыч итеп оештырырга мөмкинлек бирә.

Укучылар 8нче класста татар сөйләмен тыңлап аңлау күнекмәләрен, диалогик һәм монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү өстендә эшне дәвам итәләр; дөрес язу һәм язма сөйләм күнекмәләрен булдыру, татар теленең фонетик, орфоэпик, лексик, грамматик нигезләрен һәм үзенчәлекле тел күренешләрен гамәли үзләштерү өстендә эшлиләр.

Грамматикадан укучылар составы буенча җөмлә төрләрен ( бер составлы җөмлә төрләрен аера белү, төзи белү, кулланышка кертү), затланышлы, затланышсыз фигыльләрне аңлап аеру; тезмә фигыльләрне сөйләмгә кертү; сүз ясагыч кушымчалар ярдәмендә яңа исемнәр, рәвешләр ясау; сөйләмдә алмашлыкларның төрле төркемчәләрен дөрес куллану өстендә эшлиләр. Бәйлекләрнең төрле килештәге исемнәр белән кулланышын үзләштерәләр, бәйлек сүзләрне төрләндереп җөмләләр төзиләр.

     Эш программасы түбәндәге документны исәпкә алып төзелә:

“Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы (рус телендә сөйләшүче балалар өчен) 1-11 нче сыйныфлар, К.С.Фәтхуллова, Ф.Х.Җәүһәрова, Казан, “ Мәгариф” нәшрияты, 2010ел

     Таләп ителгән нәтиҗәләргә ирешү өчен кулланыла торган педагогик технологияләр. Белем бирү процессын мин коммуникатив методикага таянып, инновацион технология кулланып оештырам (компьютер, магнитофон)

     Эш программасына кертелгән үзгәрешләр:

Татар теленнән программага кертелгән “фигыльнең төшем һәм йөкләтү юнәлешләрен гамәли үзләштерү” темасы төшереп калдырылды. Бирелгән грамматик минимумга дәреслектә берничә грамматик материал өстәлде: сыйфат фигыльнең өч заманы, исем фигыль, предикатив сүзләр һәм “икән” ярдәмче фигыле, бәйлекләр һәм бәйлек сүзләр, алмашлык һәм аның төркемчәләре, әйтелү максаты буенча җөмлә төрләре. Шушы материалны ныгыту максатыннан төрле күнегүләр һәм биремнәр тәкъдим ителә.

     УМК: 1) Р.З.Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева “Татар теле  8класс” дәреслеге,  Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2008 ел.

 2) Р.З.Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева, К.Г.Сәлимҗанова.Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле, уку дәресләре оештыру,                          8сыйныф, Яр Чаллы, 2008 ел

 3) Р.Ф.Хисаметдинова җитәкчелегендәге иҗади төркем, Укыту-методик кулланма, Яр Чаллы, 2006 ел

 4) Д.Т.Гыйлманова, Укыту-методик кулланма, Яр Чаллы, 2006 ел  

     .

                                         Программаның эчтәлеге  

           Белем дәрәҗәсенә таләпләр:

  1. Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләрен таба һәм аера белү.

  2. Кушма исем һәм кушма фигыль хәбәрле җөмләләрне дөрес аңларга һәм рус теленә тәрҗемә итү.

  3. Сыйфат фигыльнең заман формаларын сөйләмдә дөрес куллану.

  4. Өйрәнелгән затланышлы һәм затланышсыз фигыльләрнең морфологик формаларын кабатлау.

  5. Бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең төркемчәләрен сөйләмдә һәм язуда куллану.

  6. Сөйләмдәге актив ымлыклар һәм аваз ияртемнәре белән таныштыру.

  7. Төзелешләре ягыннан җөмлә төрләрен өйрәнү.Бер составлы фигыль җөмләнең дүрт төрен үзләштерү.

  8. Туры сөйләмне дөрес төзергә күнектерү.

  9. Фразеологик берәмлекләрнең мәгънәләрен аңлап, сөйләмдә куллану.

  10. Актив үзләштерелгән сүзләрнең синонимнарын, антонимнарын кулланып, җөмләләр төзү.

  11. Исем, сыйфат, рәвеш ясагыч кушымчаларны аңлап ялгау.

  12. Алмашлыкларның төркемчәләрен сөйләмдә урынлы куллану.

                                                                 Укыту-тематик планы 

План Татарстан Республикасы Мәгариф Министрлыгының  “Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы (рус телендә сөйләшүче балалар өчен) 1-11 нче сыйныфлар, К.С. Фәтхуллова, Ф.Х.Җәүһәрова  Казан, «Мәгариф»нәшрияты, 2010 ел “  программасы нигезендә төзелде.

Татар теленнән  практик эшләр

Үзләштерү дәрәҗәсенә контроль

Старт контроль эш  “Мөстәкыйль сүз төркемпәре” ( тест )

А1. Хәл фигыль кушымчаларын табыгыз:                        А8. Теләкне белдерүче сүз:

  а) –ырга, -арга, -гач;                                                                 а) риза;   б) телим; в) сорыйм

  б) –ып, -еп, -ганчы, -гач;                                                 А9. Сыйфат фигыль кушымчалары:

  в) –гач, -ып, -ды, -де                                                                а) –ган, -гән, -гач

А2. Ия түбәндәге сорауларга җавап бирә:                                 б) –нчы, -лар, -учы, -асы

  а) кем? нинди? кая?                                                                 в)  -асы, -әсе, -учы, -үче, -ар, -әр

  б) кем? нәрсә?                                                                А10. Дөрес тәрҗемәне табыгыз:

  в) кайчан? кемгә?                                                                        1) көләр

А3. Хәзерге заман хикәя фигыль кушымчалары:                        а) смеется; б) посмеется; в) будет смеяться

 а) –ды, -ый, -ган;                                                                        2) тәрбиялелек

 б) –ый, -и, -а, -ә, -я;                                                                а) воспитанный; б) воспитанность; в) воспитывает

  в) –гән, -ачак, -ыр                                                                        3) әгәр

А4. Инфинитив түбәндәге сорауларга җавап бирә:                         а) но; б) если; в) да

 а) кая? кемгә? нишләргә?                                                А11. Сүзләрнең дөрес антоним парын табыгыз:        

 б) нишләргә? нишләмәскә?                                                        1) эшчән

 в) кайдан? ничек?                                                                        а) ялкау; б) куркак; в) начар

А5. Шарт фигыль кушымчасы кайсы сүзгә ялгана:                         2) юмарт

          а) Әни кайт..., мин аш пешердем.                                        а) әдәпсез; б) саран; в) мактанчык

          б)  Әни кайт..., кинога китәбез.                                        3) тыйнак

          в)  Әни кайт..., кунаклар килде.                                        а) начар; б) ихтирамсыз; в) мактанчык

А6. Исем фигыльнең сораулары:                                        А12. Сыйфатларның ничә дәрәҗәсе бар?

 а) нишләү? нишләмәү?                                                         а) 1; б) 3; в) 4

 б) нишләргә? нишләмәскә?                                                 А13. Чагыштыру дәрәҗәсендәге сыйфатны табыгыз:

 в) нишли? нишләргә?                                                                а) матур; б) сарырак; в) аксыл        

А7. Кайсы сүзләрдә “ә” хәрефе языла?                                А14. Парлы исемне табыгыз:

 а) с...йкемле, әңг...м..., т...мле;                                                а) көньяк

 б) ...д....пле, т...ртип, х...б...р;                                                 б) аш-су

 в) г...ди, к...еф, кил...шү                                                        в) ашлык

А15. Дөрес тәрҗемәне табыгыз:

1. через дорогу-

а) юлга

б) юл буйлап

в) юл аша

   2) у светофора –

       а) светофор янында

       б) светофор астында

        в) светофордан соң

    3) пешеход-

        а) юлдаш

        б) җәяүле

        в) юлчы

В1. Посоветуйте другу:

    - ходить только по тротуару

    - послушать музыку Сары Садыковой

    - быть скромным

    - не смеяться над пожилыми людьми

В2. Составьте диалог по схеме:

1. Вопрос
2. Ответ
3. Совет
4. Несогласие
5. Объяснение
6. Согласие

 С. Напишите небольшой рассказ о вашем летнем отдыхе  ( 10 - 12 предложений )

I чиреккә контроль эш “ Фигыльнең заман формалары”

1. Бирелгән фигыльләрне төрле заман формасында яз, төрле заман кулланып 5 җөмлә төзе.

Үрнәк: кабатла-кабатлый-кабатлады-кабатлаган-кабатлаячак-кабатлар.

Яңгыра, ишетел, эзлә, җый, сыйдыр.

2. Нокталар урынына фигыльнең тиешле заман кушымчасын куеп яз.

Без кичә дәрестә хәзерге заман хикәя фигыль темасын өйрән... . Артур өй эшен әзерләмә... , ул бүген кабат “2” ле билгесе ал... .Җәй көне балалар, бәлки, Болгар шәһәренә экскурсиягә бар... . Мин, һичшиксез, югары уку йортында укы... . Син буш вакытыңны ничек үткәрә... ?

3. Дустыңа киңәшләр бир.

1. меньше смотреть телевивор, больше читать книги;
2. сходить в городскую библиотеку, так как там много интересных художественных книг.
3. Быть на уроках внимательным.

4. Вырази желание разными  способами:

Тебе хочется летом искупаться в реке Кама.

5. Җөмләләрне тәмамла.

  Диктантны мин хаталы язсам, ... .

  Әбием кунакка килсә, ... .

  Дустым, син миңа шалтыратсаң, ... .

Изложение №1

Миңа нинди кызлар ошый

     Кызлар – җир йөзендәге иң саф, иң сөйкемле затлар. Алардан башка тормыш нинди күңелсез, караңгы булыр иде. Кем безгә тәмле ризыклар пешерер иде, матур гөлләр үстерер иде, кемнәр җылы шарфлар, оекбашлар бәйләр иде?!

      Кызлар нинди сыйфатларга ия булырга тиеш соң? Минемчә, кызлар тырыш, чибәр, тыйнак булырга тиеш. Кызлар ягымлы, тәмле телле булырга, олыларны хөрмәтләргә тиешләр.

     Акыллы кызлар белән аралашу күңелле. Алар заманча карашлы, әдәби китаплар укыйлар, дөнья хәлләре белән кызыксыналар. Әгәр дус кызыңның һәр нәрсәгә үз карашы булса, бигрәк тә яхшы. Чөнки кайбер вакытта бәхәсләшергә дә туры килә. Шул чакта кызлар үз фикерен әйтә белергә, хаклыкны дәлилли белергә тиешләр.

     Кайчак кызлар дусларына юл бирергә тиешләр, чөнки сабыр, түзем булу хатын-кызларга бик кирәк. Кызлар эшчән, уңган булсалар, бәхетле булырлар.                                                       (118 сүз )

               План:

1. Кызларсыз тормыш күңелсез булыр иде.
2. Кызлар нинди сыйфатларга ия?
3. Акыллы кызлар белән аралашу күңелле.
4. Кайчан кызлар бәхетле булырлар?
5. Миңа ошаган кыз.

Сүзлек диктанты     №  1.

1. Мин әйтеп торган сүзләрне дөрес языгыз:

Мәктәп, мәктәбем, дәрес, дәреслектә, гарәп теле, өйрәнәбез, күргәзмә, түгәрәккә йөрибез, сәгать ничә? Сәгать өченче ярты, берүзе, мәгарә, мәсьәлә, китапханә, тәмамлана, тавышлана, шагыйрь, шигырь.

2. Түбәндәге сүзләрне татар теленә тәрҗемә итегез:

 Дружба, конечно, списывает, отдыхаю, успею, всегда, гордость, век, писатель, повторяем, ошибка, исправил, скучает, одинокий, общение, о, после, через, до, с, против, без папы, кроме уроков, клятва, утешал, секрет, здоровый, радуется, храбрый, воспитанный, дисциплинированный.  

1. Сүзләрне транскрипция билгеләре белән языгыз:

 Мөрәҗәгать, өмет, язучы, халык, авырта, яшен, йокыга.

II чиреккә контроль эш “Җөмлә төрләре. Сүз төркемнәре”

1. Җөмлә ахырына тиешле тыныш билгеләрен куегыз.

Рөстәм, син нәрсә белән кызыксынасың  

Фәниярнең көчле булып үсәсе килә

Их, ерак илләргә сәяхәткә чыгасы иде

Кышкы урманда нинди рәхәт

2. Җөмләләрне киңәйтеп языгыз.

Мин шуам. Әни кушты.

3. Нокталар урынына җәяләр эчендә бирелгән тиешле сүз төркемнәрен куеп языгыз.

Безнең өй янында ... бакча бар. Мәктәпкә без ... йөрибез. Наил ишегалдында турник ... . Апам матур ... үстерә.

... җәй җиткәч авылга кайтасыңмы? Татар телен мин ... ел өйрәнәм. Сез ... Алабугага бардыгыз.

( сигез, гөлләр, былтыр, кечкенә, син, җәяү, ясады)

4. Яхшы уку өчен нәрсәләр эшләргә кирәк, иптәшегезгә киңәшләр бирегез.

5. Узнайте у друга:

4. есть ли у него дома рабочее место;
5. в какое время он начинает готовить домашнее задание;
6. какие предметы ему нравятся;
7. всегда ли он записывает домашние задания в дневник.

Тыңлап аңлау

Дуслыкны саклау үзеңнән тора

        Фәрит, Илдус, Айрат 5нче сыйныфта укыйлар. Мәктәпкә бергә баралар, бергә кайталар. Буш вакытларында алар гел бергә йөриләр. Әгәр дусларның берсе авырса, аңа шалтыраталар, булышалар, дәресне аңлаталар, һәрвакыт аның хәлен белеп торалар. Укытучы апалары бу өч малайны чын дуслар дип гел үрнәк итеп куя.

        Менә уку елы бетте. Ямьле җәй башланды. Малайлар көн буе урамда уйнадылар, елгада су коендылар, балык тоттылар, үзара көч сынаштылар, чирәмдә, комлыкта көрәштеләр. Ә иң яраткан шөгыльләре – сәяхәт иде.

        Авылдан өч чакрым ераклыкта урнашкан урман үзенең серләре белән кызыктырып тора. Әниләре иртән кушкан эшләрне тиз генә бетергәч, Фәрит, Илдус, Айрат урманга китәләр. Төрле кошларны, бөҗәкләрне күзәтәләр, куян яки керпе килеп чыкмасмы дип караналар. Гөмбә җыярга да остарып киләләр. Кайда нинди гөмбә үскәнен алардан сора инде!

        Бүген көн бигрәк матур! Күктә кояш көлә, әкрен генә аксыл мамык болытлар йөзә. Малайлар сикерә-атлый урман эченәрәк керәләр. Агач төпләреннән гөмбә эзләп төрле якка таралыштылар. Кем кәрзинен тизрәк тутыра?

        Шулай мавыгып, күкне кара болыт каплавын сизми дә калдылар. Кинәт күкне ярган гөрселдәү тавышына сискәнеп киттеләр. Коеп яңгыр ява башлады. Малайлар бер-берсенең исемнәрен кычкыра-кычкыра зур чыршы ягына йөгерделәр.

        Илдус юл янындарак иде. Ул урманнан ат белән кайтып баручы күрше абыйны күрде дә аңа каршы йөгерде. Абый аны арбага утыртты, өстенә кожанка япты. “Шулай урманда ялгыз йөрергә ярыймыни?” – дип шелтәләп тә алды. Илдус дуслары турында берни дә әйтмәде, ул яшеннән бик курка иде.

        Фәрит белән Айрат чыршы агачының куе ботагы астына качтылар. Яңгыр койды-койды да кисәк кенә туктады. Малайлар Илдусны кычкыра-кычкыра эзләделәр. Бик озак эзләделәр, ләкин таба алмадылар. Урманнан кайтаваз гына яңгырап торды. Чалбарларын тезгә чаклы сызганып, сандалиларын кулларына тотып кайтыр юлга чыктылар. Аларга Илдус өчен куркыныч иде.

        Менә авыл. Яңгыр көчле яуганга, урамнан күбекләнеп гөрләвекләр ага.Әнә кемдер суда кораблар йөздереп йөри. Аңа рәхәт, күңелле. Чү!.. Фәрит белән Айрат туктап калдылар. Аяклары йөрмәс булды. Бу бит Илдус! Кинәт ул да аларны күрде, үзе көлә, янына уйнарга чакыра.

        Ләкин Фәрит белән Айрат аның ягына бүтән борылып карамадылар, өйләренә кайтып киттеләр.Илдуска бик күңелсез булып китте. Аны корабның бөтерелеп йөзүе кызыктырмый иде инде.

Изложение  №2

Дуслык көче

     Кечкенә Рөстәм яраткан эте Актүш белән ишегалдында уйный, йөгерә, сикерә, кочаклашып җирдә тәгәри. Актүш Рөстәмне үзенең хуҗасы итеп таный, һәр сүзен тыңлый. Рөстәм дә этенең  телен аңлый. Алар – чын дуслар.

     Ә беркөнне Рөстәм үрелеп капка биген ачты да, ялгызы тыкрык аша елга буена китте. Әтисе иртән Актүшне бәйләп куйган иде. Тыкрыкның нәкъ уртасында Рөстәмнең каршысына зур эт килеп чыкты һәм тешләрен күрсәтеп өрә башлады. Рөстәм туктап калды, аның аяклары йөрмәс булды.

     Ә зур эт һаман якынлаша. Рөстәм кинәт бар көченә: “ Актүш!” – дип кычкырып җибәрде. Бер минут үтмәде, туп кебек тәгәрәп, Актүш Рөстәм белән зур этнең арасына кереп басты. Аның муенында өзелгән җеп асылынган, колаклары үрә торган, күзләре ут яна.

     Актүш кечкенә булса да, зур эттән көчлерәк тоелды. Зур эт, әллә шундый олы дуслыкны хөрмәтләп, әллә Актүшнең батырлыгына гаҗәпләнеп, борылды да китеп барды.

                                            ( 132 сүз )

             План:

1. Рөстәмнең яраткан эте.
2. Тыкрыкта зур эт белән очрашу.
3. Актүш дустын коткарырга ашыга.
4. Зур эт дуслыкны һәм батырлыкны хөрмәт итә.

Сүзлек диктанты      № 2

1. Сүзләрне татарчага тәрҗемә итегез:

Заканчивает, портит, мечта, любовь, весть, падает, укрепляет, закалка, свистит, отличается, спортивный кружок, повторяй, ласковый, гордый, трудолюбивый, серьезный, отзывчивый, терпеливый, горе, сорвал, мир, вред, торопится, удивленно.                       (25слов)

2. Бу сүзләр белән 7 җөмлә төзеп языгыз.

3. Спорт белән шөгыльләнү турында диалог төзеп языгыз.

4. Сүзләрнең транскрипциясен языгыз:

Һава, шатлык, ошый, гаиләнең

Сүзлек диктанты      № 3

1. Сүзләрне рус теленә тәрҗемә итегез:

Сыйфат фигыль, хәзерге заман, киләчәк заман, үткән заман, җырланган җыр, киләчәк кунаклар, ярышта җиңгән малай, суда йөзүче бала, суга батучы кыз, су коенучы апа, коткарыгыз, шаяра, еш алдаша, иң мөһиме.

2. Бу сүзләрне кертеп, 7-8 җөмләдән торган хикәя языгыз.

3. Сүзләрне татар теленә тәрҗемә итегез:

Совет, пословица, детвора, статья, произведение, изумительный, с удовольствием, посуда, яблоня, хвастун, подпольная организация, попадает в плен, грач, граница, начало войны, военная служба, север, запад, родители, малина.

4. Түбәндәге исемнәрне ясалышы буенча төркемнәргә бүлеп языгыз:

а) тамыр:

ә) сүз ясагыч кушымчалы:

б) кушма:

в) парлы:

г) тезмә:

Оешма, мәкаль, ата-ана, кура җиләге, әсирлек, чик буе, кара карга, әсәр, киңәш, көнбатыш, савыт-саба, мактанчык, төньяк, бала-чага, алмагач.

III чиреккә контроль диктант

Нәни батыр

     Көзнең беренче салкын иртәсендә булды бу хәл. Урамда пычрак таш булып каткан, Мәчет күле шома боз белән капланган иде. Без, тимераякларыбызны алып, күлгә таба чаптык.

     Барыбыздан алда Абдуллаларның кунак кызы шуып бара иде. Дөньяны онытып, боз өстендә шуабыз. Кинәт әче тавыш ишетелде. Карасак, боз ватыклары арасында кунак кызының башы гына күренә.

     Без куркып калдык,  малайлар елый башладылар. Шунда бер малай, кәшәкәсен сузып, батучы кызга таба шуыша башлады. Бу Абдулла иде. Кыз аның таягына ябышты. Абдулла кызны боз өстенә тартып чыгарды.

                           ( Салих Алишев истәлегеннән )                             ( 80 сүз )

Сүзлек диктанты      № 4

1. Сүзләрнең логик парларын табыгыз:

дәүләт                                                табигате

саф                                                дөньясы

авыл                                                яңгыр

хайваннар                                        музее

туган як                                                хуҗалыгы

шифалы                                                  һава

2. Сүзләрне татарчадан русчага тәрҗемә итегез:

Чагыла, сәнгать, мәгълүмат, икътисад, карар, кабул ителде, яңарыш, кемгәдер җиңел, бөтен халык, һичкемгә әйтмә, тарихи вакыйга, уйдырма, могҗиза.

3. Сүзләрне русчадан татарчага тәрҗемә итегез һәм җөмләләр төзегез:

Это лето, кто-то сказал, мой учебник, никто не видит, тот дом наш, ты сам, все ученики, вся школа.

4. Сүзләрнең транскрипциясен языгыз:

көмеш, яланаяк

   IV чиреккә    контроль эш “ Тартымлы исемнәрнең килеш белән төрләнеше”

1. Исемнәргә тартым һәм килеш кушымчалары өстәп языгыз

Габдулла Тукай Кушлавыч авыл... ... туган.

Сез нинди татар шагыйрь... .... беләсез?

Без Татарстан Республика... ... дәүләт символлар... ... өйрәндек.

Кечкенә Габдулла Казанга килгәч, кешеләрнең киемнәр... ... бик гаҗәпләнде.

Абдулла Алиш Бөек Ватан сугыш... ... туган якка әйләнеп кайтмый.

2.Как скажете отом, что

- не бросать куски хлеба на землю

- быть внимательным к чужому труду

- нужно уважать труд хлебороба

- нужно знать историю своей страны

- вечером все пойдут на праздник цветов.

3.Бирелгән сүзләрдән җөмләләр төзеп языгыз

татарларның, син, беләсеңме, турында, бабалары

барам, мин, туган көненә, иртәгә, дустымның

китапханәсенә, кайтты, яңа, мәктәп, дәреслекләр

барыбыз да, түгәрәгенә, йөрибез, без, спорт

3. Мәкальләрне дәвам итегез

Агач – җимеше белән, кеше –   ...  ...  .

Яхшы бала  ...  хәсрәт китерми.

                                                          Укыту чаралары һәм әдәбият

                                                                          Аңлатма язуы

   Татар теленә өйрәтүнең төп максаты – гамәли максат: телне аралашу чарасы буларак үзләштерү өчен, укучыларга гаилә-көнкүрешкә, уку хезмәтенә бәйле сөйләм ситуацияләре кысаларында белем бирү һәм күнекмәләрен үстерү. Гомуми белем бирү максаты укучыларның акыл эшчәнлеген активлаштыру, логик фикерләү сәләтен камилләштерү, сөйләм культурасын үстерүдән гыйбарәт. Тәрбияви максат балаларның рухи дөньяларын баету, аларны татар халкының мәдәнияте һәм сәнгате белән таныштыру, төрле милләт вәкилләре арасында дуслык һәм хөрмәт хисе тәрбияләүгә юнәлтелә.  

Гамәли максатка ирешү өчен,укучыларда татар сөйләмен тыңлап аңлау күнекмәләрен булдыру; диалогик һәм монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; төрле жанрдагы татар текстларын аңлап укуга өйрәтү; дөрес язу һәм язма сөйләм күнекмәләрен булдыру; татар теленең фонетик, орфоэпик, лексик, грамматик нигезләрен һәм үзенчәлекле тел күренешләрен гамәли үзләштерү.

Гомумдидактик һәм тәрбияви максатларга ирешү өчен, укучыларның акыл хезмәте күнекмәләрен булдыру; татар сөйләм этикеты үрнәкләрен кулланып, әңгәмә корырга, фикер йөртергә, хәбәр итәргә күнектерү; татар дөньясына караган милли традицияләр, ризыклар, бәйрәмнәр, уеннар, халык авыз иҗаты үрнәкләре белән таныштыру һәм татар әдәбияты, сәнгате, мәдәнияте турында мәгълүмат җиткерү.

     Уку елы башына укучыларның гомумбелем һәм фән буенча белем күнекмәләренә характеристика.

Укучылар аралашуда катнашучыларның сөйләмен тыңлап аңлыйлар, үз фикерләрен белдерә алалар, 3минутлык текстны тыңлап, эчтәлеге буенча биремнәр эшли алалар.Эзлекле рәвештә бирелгән темага сөйләшү оештыралар; төрле жанрдагы текстны аңлап укыйлар, эчтәлеге буенча төп мәглүматны таба һәм әйтеп бирә алалар.

     Уку елы дәвамында формалаштырырга тиешле белем һәм күнекмәләр.

          Курс телдән һәм язмача аралашу темаларына бүлеп өйрәнелә.Программада сөйләмнең орфоэпик, интонацион, орфографик ягын, лексик ягын, грамматик ягын үзләштерүгә таләпләр куелган. Сөйләм эшчәнлеге төрләренә өйрәтүгә таләпләр төгәл һәм ачык билгеләнгән. 8 нче класста 3 минутлык текстны тыңлап, аның эчтәлеге буенча әңгәмә корыла, әдәби әсәрләрне укып эчтәлеген аңлау, сораулар ярдәмендә һәм мөстәкыйль рәвештә эчтәлеген сөйләү карала, сәнгатьле укуга игътибар бирелә,  материал тулыландырыла, кызыклы мәгълүматлар белән баетыла. Татар теленә өйрәткәндә предметара бәйләнеш әһәмиятле урын тота: география, тарих. рус теле һәм башка фәннәрне кулланып укыту дәресне эчтәлекле һәм мавыктыргыч итеп оештырырга мөмкинлек бирә.

 Эш программасы түбәндәге документны исәпкә алып төзелә:

“Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы (рус телендә сөйләшүче балалар өчен) 1-11 нче сыйныфлар, К.С.Фәтхуллова, Ф.Х.Җәүһәрова, Казан, “ Мәгариф” нәшрияты, 2010ел

     Таләп ителгән нәтиҗәләргә ирешү өчен кулланыла торган педагогик технологияләр. Белем бирү процессын мин коммуникатив методикага таянып, иннавацион технология кулланып оештырам (компьютер, интерактив такта, проектор, магнитофон)

     Эш программасына кертелгән үзгәрешләр.

Программада аралашу өчен ун тема бирелгән. 8нче сыйныф дәреслегендә алты тема бирелә. Шуңа кайбер темаларны берләштереп укытуны билгеләдем. Программадагы “Кеше характеры”, “Гаилә этикасы”, “Яраткан шөгыльләр”, “Табигатьне саклау” темалары дәреслектәге “Мин һәм минем яшьтәшләрем”, “Ялган нинди төстә?”, “Бәхет кайда була?” дигән темаларга бәйләнеп, аралашу ситуацияләре тудырылып өйрәнелә. Өч тема – “Рәсми сөйләм”, “Татарстан шәһәрләре”, “Татарстан – сәнәгать үзәге” – төшереп калдырыла.Калган темалар тәңгәл киләләр: программада “Белем һәм фән”, “Халыкка багышланган гомер”, “Татар әдипләре иҗатыннан” – дәреслектә “Күп укыган күп белер”, “Үткәннәрне онытма син!”, “Татар халкының күренекле әдипләре турында истәлекләр”.Дәреслектә татар язучыларының биографияләре һәм әсәрләрдән өзекләр бирелә. Каюм Насыйриның, Нәбирә Гыйматдинованың, Шәүкәт Галиевның, Фаил Шәфигуллинның, Галимҗан Ибраһимовның, Фәнис Яруллинның, Абдулла Алишның, Нәби Дәүлинең, Равил Фәйзуллинның, Габдулла Тукайның һәм Дәрдемәндның биографияе һәм әсәрләреннән өзекләр китерелә. Болардан тыш укучылар Вакыйф Нуриевның, Резеда Валиеваның, Ләбиб Леронның, Роберт Миңнуллинның, Кадыйр Даянның, Марсель Галиевның, Равил Фәхретдиновның иҗаты белән дә танышалар.

УМК:

1) Р.З.Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева Татар теле , 8сыйныф, Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2008 ел

2) Р.З.Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева, К.Г.Сәлимҗанова, Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле, уку дәресләре оештыру, 8сыйныф, Яр Чаллы, 2008 ел

3) Хисаметдинова Р.Ф.җитәкчелегендәге иҗади төркем, укыту-методик кулланма,Яр Чаллы, 2006 ел

4) Д.Т.Гыйльманова, Укыту-методик кулланма, Яр Чаллы, 2006

5) Д.Ф.Заһидуллина Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы, Казан, 2004

6) Д.Ф.Заһидуллина Татар әдәбияты (теория, тарих), Казан, 2004

                                                      Программаның эчтәлеге

                          Сөйләм эшчәнлеге төрләренә өйрәтүгә таләпләр.

Тыңлап аңлау.

3 минутлык текстны тыңлау, эчтәлеге буенча сөйләшү үткәрү;

диктор сөйләмен тыңлап, эчтәлеге буенча мөстәкыйль эшләр эшли алу.

Диалогик сөйләм

Укылган текстның эчтәлеге буенча фикер алышуда катнашу;

Кара-каршы сөйләшү;

Тәкъдим ителгән ситуация буенча сөйләшү үткәрү ( репликалар саны – 10ар)

Монологик сөйләм

Табигать күренешләрен, төрле вакыйгаларны тасвирлый алу;

Сәяси-иҗтимагый һәм мәдәни тормыш яңалыклары турында хәбәр итә алу (җөмлә саны 12дән ким булмаска тиеш)

Укылган текстны эзлекле итеп сөйләү.

Уку

әдәби әсәрләрдән алынган өзекләрне , фәнни-популяр текстларны аңлап уку, кирәкле мәгълүматны табып әйтү;

шигырьләрне яттан өйрәнү.

Язу

Лексик темага караган бәйләнешле текст язу;

Укылган текстның эчтәлеген язу;

Котлау хатлары язу.

                                                 Татар әдәбиятыннан уку-укыту планы      

План Татарстан Республикасы Мәгариф Министрлыгының  “Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы (рус телендә сөйләшүче балалар өчен) 1-11 нче сыйныфлар, К.С. Фәтхуллова, Ф.Х.Җәүһәрова  Казан, «Мәгариф»нәшрияты, 2010 ел “  программасы нигезендә төзелде.

                         Татар әдәбиятыннан практик эшләр  

Үзләштерү дәрәҗәсенә контроль

1.К.Насыйриның биографиясен тыңлап аңлау.                               сентябрь

2. БСҮ. “Яхшы уку җиңелме?” диалог                                             октябрь

3. Ш.Галиев “ Безнең йорт малайлары” шигырен ятлау                 ноябрь

4. БСҮ. “Буш вакытыңны дөрес файдалана беләсеңме?” монолог декабрь

5. БСҮ. “Кешеләр арасындагы мөнәсәбәттә ышаныч” монолог     январь

6. Н.Дәүлинең “ Бәхет кайда була?” шигырен ятлау                       февраль

7. БСҮ. “ Кеше хезмәтен хөрмәтли белү” диалог                            февраль

8. Р.Фәйзуллинның “ Онытма син” шигырен ятлау                         март

9. “ Мин яратам сине, Татарстан!”    сочинение                              апрель

10. Г.Тукайның “ Су анасы” әкиятеннән өзек ятлау                       май

Укыту чаралары һәм әдәбият

Татар теле һәм татар әдәбиятыннан белем һәм күнекмәләрне бәяләү  нормалары

1. Язма эшләрне тикшерү һәм бәяләү:

а) сүзлек диктанты 22-25 сүздән тора.

   Пөхтә, төгәл язылган, әмма 1-3 төзәтүе яки 1-2 орфографик хатасы булган эшкә “4”ле куела.

   Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 4-5 төзәтүе яки 3-5 орфографик хатасы булган эшкә “3”ле куела.

   Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 6 яки артыграк орфографик хатасы булган эшкә “2”ле куела.

ә) диктант уку елы башында 65-75 сүздән, уку елы ахырында 75-80 сүздән тора.

   Пөхтә, төгәл һәм орфографик хатасыз язылган эшкә “5” ле куела.

   Пөхтә һәм төгәл язылган, 1орфографик, 1 пунктуацион хатасы булган диктантка “5”ле куела.

   Пөхтә һәм төгәл язылган, 2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион хатасы булган диктантка “4”ле куела.

   Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 4-6 орфографик, 6 пунктуацион хатасы булган диктантка “3”ле куела.

   Пөхтә  язылмаган, 7 дән артык орфографик, 7 дән артык пунктуацион хатасы булган диктантка “2”ле куела.

б) изложение уку елы башында 110-120 сүздән, уку елы ахырында 120-130 сүздән тора.

  Тыңланган текстның эчтәлеге тулы, эзлекле һәм дөрес язылган, 1 орфографик, 1 пунктуацион яки 1 грамматик хатасы булган эшкә “5”ле куела.  

  Тыңланган текстның эчтәлеге  эзлекле һәм дөрес язылган, ләкин1-2 эчтәлек ялгышы җибәрелгән, 2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион яки 2-3 грамматик хатасы булган эшкә “4”ле куела.

  Тыңланган текстның эчтәлеге өлешчә  эзлекле  дөрес язылган, , 4-5 орфографик, 4 пунктуацион яки 4-5 грамматик хатасы булган эшкә “3”ле куела.

  Тыңланган текстның эчтәлеге бөтенләй  ачылмаган , эзлекле язылмаган, 6 дан артык орфографик, 5 тән артык пунктуацион яки 6 дан артык грамматик хатасы булган эшкә “2”ле куела.

в) сочинение укучыларның тормыштагы күзәтүләреннән алган тәэсирләрен язмада грамоталы һәм эзлекле бирә белү, әдәби әсәрнең эчтәлеген үз сүзләре белән образлы телдә бәйләнешле итеп яза алу мөмкинлеген тикшерү максатыннан яздырыла.

  Тәкъдим ителгән темага эзлекле язылган һәм эчтәлеге тулы ачылган, 1 орфографик, 1 пунктуацион яки 2 грамматик хатасы булган эшкә “5” ле куела.

 Тәкъдим ителгән темага эзлекле язылган, ләкин 2-3 эчтәлек ялгышы,  2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион  хатасы булган эшкә “4” ле куела.

  Тәкъдим ителгән темага өлешчә эзлекле язылган, эчтәлеге тулысынча ачылмаган,  4-5 орфографик, 4-5 пунктуацион һәм җөмлә төзелешендә  хаталары булган эшкә “3” ле куела.

    Тәкъдим ителгән темага  эзлекле язылмаган, эчтәлеге  ачылмаган,  6 дан артык орфографик, 6 дан артык пунктуацион һәм грамматик  хаталары булган эшкә “2” ле куела.

         Тикшерү характерындагы язма эшләрнең саны:

Сүзлек диктанты – 4

Диктант – 1

Изложение – 2

Сочинение – 1

2. Телдән җавап бирүне тикшерү :        

а) тыңлап аңлау – 3минут

ә) диалогик сөйләм – 10 ар реплика

б) монологик сөйләм – 12 фраза

                     Тыңланган текстның эчтәлеге буенча сорауларга язмача җавап бирүне бәяләү.

   Тыңланган текстның эчтәлеген тулаем аңлап, тәкъдим ителгән  барлык сорауларга язмача дөрес җавап бирелгән, 1 орфографик хатасы яки эчтәлеккә бәйле 1 хатасы булган эшкә “5” ле куела.

   Тыңланган текстның эчтәлеген тулаем аңлап, тәкъдим ителгән  барлык сорауларга язмача дөрес җавап бирелгән, әмма 2-3  орфографик, 3 пунктуацион  яки эчтәлеккә бәйле 2-3 хатасы булган эшкә “4” ле куела.

   Тыңланган текстның эчтәлеген өлешчә аңлап, тәкъдим ителгән   сорауларга төгәл дөрес җавап бирелмәгән,  5  орфо график, 5 пунктуацион  яки эчтәлеккә бәйле 4-5 хатасы булган эшкә “3” ле куела.

   Тыңланган текстның эчтәлеге буенча  тәкъдим ителгән   сорауларга  бирелгән җавапларның яртысы дөрес булмаса,  6  орфо график, 6 пунктуацион  яки эчтәлеккә бәйле 5 тән артык хатасы булган эшкә “2” ле куела.

                   Диалогик сөйләмне бәяләү.

   Бирелгән ситуация яки өйрәнелгән тема буенча әңгәмә кора алганда, әйтелеше һәм грамматик төзелеше ягыннан дөрес, эчтәлеге  ягыннан эзлекле һәм тулы диалогик сөйләм төзегәндә, “5” ле куела.

   Бирелгән ситуация яки өйрәнелгән тема буенча әңгәмә кора алганда, әмма репликаларның әйтелешендә һәм аерым сүзләрнең грамматик формаларында 2-3 хата җибәреп,  эчтәлеге  ягыннан эзлекле диалогик сөйләм төзегәндә, “4” ле куела.

   Өстәмә сораулар ярдәмендә генә әңгәмә кора алганда, репликаларның әйтелешендә һәм сүзләрнең грамматик формаларында4-6 хата җибәреп, эчтәлеген бозып сөйләм төзегендә, “3” ле куела.

   Бирелгән ситуация яки өйрәнелгән тема буенча диалог төзи алмаганда, “2” ле куела.

                 Монологик сөйләмне бәяләү.

   Өйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча әйтелеше, грамматик төзелеше ягыннан дөрес һәм эчтәлеге ягыннан тулы, эзлекле булган монологик сөйләм өчен “5” ле куела.

   Өйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча эзлекле төзелгән, әмма аерым сүзләрнең әйтелешендә, грамматик формаларында яки җөмлә  төзелешендә 2-3 хатасы булган монологик сөйләм өчен “4” ле куела.

  Өйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча эзлекле төзелмәгән,  сүзләрнең әйтелешендә,   җөмлә  төзелешендә 4-7 хатасы булган монологик сөйләм өчен “3” ле куела.

   Өйрәнелгән яки тәкъдим ителгән темага монолог төзи алмаганда, “2” ле куела.

                 Уку тизлеге – минутына 80-85 сүз