Разработка сценария "Эрын 9 эрдэни"
методическая разработка (6, 7 класс)

Сценари: «Эрын юһэн эрдэни»

Фольклорно бүлгэм: «Лаадуухай»

Автор:Будаева Дарима Аюшеевна

Хэжэнгын аймагай Хоца Намсараевай

нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда hургуулиин

буряад хэлэн ба литературын багша                                                              

Зорилго:

1.Элинсэг хулинсагайнгаа үеһөө үедэ үри һадаһадтаа сэгнэшэгүй дамжуулһан түрэлхи хэлэн,түүхэ,ёһо заншал,соёл наринаар сахижа ябаха,тэрэнээ һэргээхэ,хүгжөөхэ.

2. Эрын юһэн эрдэни сахин хэрэглэжэ ябаха эрмэлзэл түрүүлхэ.

 Хэрэгсэлнүүд: Шагайнууд, дүүжэн- даажан,номо Һурша,

Yхибүүд наадана: 3 хүбүүд, 3 басагад- шагай наадана, 7  үхибүүд - алта нюулга,  басагад гэзэгэ гүрэнэ, 2 үхибүүд -дүүжэн- даажан дээрэ наадана.

Хабаадаха нюурнууд: Дашадоржо үбгэн,15 һурагшад.

1 һурагша: -Наадахамнай гү?

2 һурагша: -Наадая.! Yбгэжөөл ябана харанагта? Ерыт наашаа!

- Бууралые хүндэлжэ,буян олохош.

Yбгэжөөл ороно.                      

Yхибүүд: Сайн байна! Сайн байна!

Дашадоржо үбгэн: Сайн байна!

3 һурагша: Наашаа ерэжэ hуугты,амарагты.

(Yбгэжөөл hууна)

4 һурагша: Тараг уугты,эжытэеэ нэрээб,ундаяа харяагты.

(Yхибүүд гүйлдэжэ ерээд, үбгэниие тойрожо һууна,сагаан эдеэгээр хүндэлнэ.)

5 һурагша:Танай нэрэ хэн бэ? Хаанаһаа ябанабта?

Yбгэн: -Би Дашадоржо үбгэн гээшэб, һонин газараар ябааб! Олон юумэ харааб! Ёһо заншалаа, уг гарбалаа мэдэдэггуй үхибүүд ябана,зарим наһатайшуулшье мартажархеод ябана. Иимэ хүнүүд тухай хэлэдэг: «Мэдэхэгүй мэлэгэр,шадахагүй шалбагар». Муу саг болоод байна.

-Ши хэнэй иимэ бэрхэ хүбүүмши?

(Хүбүүндэ хандана).

(Хүбүүн дүхэригэй дунда байжа, угайнгаа долоон үе болотор тоолоно).

-Баатар изагуурта Гэсэрэй

Баруун зүүн гарнуудтал.

Шүрбэһэ һудаһа бүхэтэй

Шуһа зүрхэеэ ниилүүлһэн

Хори буряад угай

Хүдэр буряад хүбүүнби.

Абым түрэһэн тоонто

һайхан Хэжэнгэ нютаг юм.

Эжым түрэһэн алтан зууха

Элдин саган Хэжэнгэ юм.

Долоон уг гарбалаа

Хургаа даран тоолохом:

Дашадоржо үбгэн: Уг гарбалаа мэдэхэ, угаа уhа руу хаядаггуй ямар бэрхэ хүбүүн гээшэбши!

6 һурагша: Дашадоржо үбгэн! Минии аба намда хэлэдэг,еһотой эрэ болохо hаа,багаһаа һур харбажа шадаха.Би харин эгээл мэргэнээр эдэ хүбүүд сооһоо һур харбадагби. (2-3 үхибүүд һур харбажа мүрысэнэ)

7 һурагша:

Атар соохи адуугаараа

Алдарта соло абаарай,

Ангир шара һомоороо

Амитан зондо дуулдаарай!

Дашадоржо үбгэн: «Эрхые hуранхаар,бэрхые hура»гэжэ урданай үгэ бии.Эхэ эсэгэтнай таанадаа ехэл hайнаар хүмүүжүүлжэ байна.Хэдытэйбта хүбүүд?

-Би 12-тойб

-13 наhа наhалааб

Дашадоржо үбгэн:- Тиимэ даа,12-13 наhа наhатай болоходоо,ёhотой эрэ хүн гэжэ тоологдодог, «Эрын 9 эрдэни» мэдэхэ,шадаха байгаа.

8 һурагша: Минии аба Жаргал нютагай уран дархан гэжэ нэрэдэ хүртэнхэй, намайе баhал hургана, харагты,иимэ hэеы гэр хээб.

-Худалаар бү хэлэ!

-Хамар доро хахархай аман бии гэжэ элдэб юумэ бү хэлэ!

-Нээрээ хэлэнэб! (Хүбүүд арсалдана)

Дашадоржо үбгэн: Хүбүүд, бү хэрэлдэгты! Хэлсээд бүтээжэ шада. Хэрэлдээд зүбшэжэ шада. Хүсэ шадабарияа бүхэ барилдаагаар харуулагты! Эрэ хүнэй эрдэм болоно. ( 2 хүбүүд барилдана.

Диилэжэ гараһаниинь хатар гүйсэдхэнэ). Танец орла

1 һурагша: Барилдаанда илаhан

Баатарай соло дуудая даа

Баран булта омогорхон,

Бахархажа дуулая даа:

Дашадоржо үбгэн:-Бэлиг ехэтэй үхибүүдые хараад баярлажа байнаб. «Хүлэг болохо унаганhаа,хүн болохо багаhаа»

2 һурагша:

Олон хоногто уяhан

Оодор хурдан мори

Омог ехэтэй эрэшүүл

Оложо зохид унаха.

 2 хүбүүн, 2 басаган танец скакуна

3 һурагша: Хүдэр шамбай бэетэй,

Хүхюун урин зантай,

Хурса сэлмэг шарайтай,

хурдан ехэ бодолтой-манай үхибүүд!

Дашадоржо үбгэн: Хүбүүд!

Түмэн хүнэй hур дараха,

Түхэреэн улаан шарайтай,

Мянган хүнэй hур дараха,

мандаhан улаан шарайтай

Эрхэтэндэ диилдэхэгүй

Амитанда абтахагүй.

Эрын юhэн эрдэм түгэсэhэн

эрын hайн хүбүүд болооройт!

Yреэл хэлэнэ:

4 һурагша:

Сэсэн үбгэд хүгшэднай

Сээжын үреэл үргэнэл даа,

Сэбэр hайхан үхибүүдээ

Сэсэг баглаа болгонол даа.

Yхибүүд Дашадоржо үбгэндэ хадаг барюулжа, үреэл хэлэнэ:

-Тэнюүн сэдьхэлтэй нютагайм наhатайшуул

Тойруулан ашанараа жаргалтай hуугыт.

-Эрдэниин хатууе эдлэжэ,

Эрдэмэй мэргэниие hомолжо,

Урма зоригтой,урагшаа

Алхалан ябахатнй болтогой!

-ӨӨрын hайхан дайдаяаа

Хөөрэн дуулан ябаарайт,

Түрэhэн гараhан нютагаа

Түүрээн,магтан ябаарайт!

-Ажал хэрэгтээ   амжалтатай,

Хүн зондоо хүндэтэй ябагты!

-Ябаhан газартаа ямбатай,

Хүдэлhэн газартаа хүндэтэй ябагты!

-Аба эжын үреэлтэй,айл зондоо хүндэтэй,

Сэсэн бодолтой,сэбэр байдалтай,

үнэн нүхэдтэй, үнэр дүүнэртэй,

буян жаргалтай,баян хэшэгтэй байгты!

-Yхибүүд!

-Ямар сэсэг hайхан бэ?

-Ягаан сэсэг hайхан даа!

-Ямар наадан hайхан бэ?

-Ёохор наадан hайхан даа!

Ёохор хатарна

Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда һургуули

Багша: Будаева Дарима Аюшеевна

Хэжэнгэ, 2013 он.