Унчышто Уярня пайрем
методическая разработка

Унчышто Уярня пайрем

/Ӱстембаке кышыл дене мелнам вераҥдыме/

Даша:  Ӱдыр-влак, таче мемнан авана эрден эрак кынелын, мыняр тӱрлӧ мелнам кÿэштын. Таче Ӱярня пайрем.  Тудо Шорыкйол пайрем деч 7 арня вара, телын шошо велыш кайыме жапыште шуэш. Тений тудо пургыж тылзын 28 кечынже пура да Ӱярня тылзын кумшо кечынже лектеш.

Алина: Ӱярня арняште ложаш, шöр-торык гыч ыштыме кочкыш шуко лийшаш - мелна, эгерче, перемеч, тÿрлö когыльо, ÿяча. Чыла нине кочкышым ÿй дене сайын гына йыгыман.  Ӱдыр-влак, мемнан авана шÿльö ложаш гыч мелнамат кÿэштын.

Александра: А мый  канде тулышко мелнам пеш тамлын кÿэштым, тудым рушлаже "оладьи" маныт. Авам тыгай мелнам ышташ туныктен, сандене мый шкеак кÿэштым.

Олеся: Ӱярня ушкал лийме жап. Презына шочын, авана кишан шöрым лÿштен налын да кöршöк дене коҥгаш шынден,  киш мелнам ыштен. Тиде мелна деч тамлыже нимат уке, тудо уш-акылым вияҥда, тазалыкым пеҥгыдемда. Киш мелнам мыняр шуко еҥ кочкеш, ушкалын шöржö тунар шуко лиеш манын авана ойла. Теве тачат пошкудо-влакым киш мелна кочкаш ӱжаш каен.

/Омсам тӱкалтыме йӱк шокта, Аля, Юля, Аэлита пурат/

Чылан: Салам лийже, ӱдыр-влак!

Аля: Ме киш мелна кочкаш толна, вучеда дыр? Ой, ӱстембалне мелнадаже! Мыняр тӱрлӧ мелна уке!

/Чылан ӱстел коклаш шинчыт/

Олеся: Ӱдыр-влак, а те паледа, киш мелнам кочмо годым темеш кочман, вара ушкал темше кошташ тӱҥалеш.

Алина:  Эше киш мелнам кочмо годым йолым рӱзен шинчаш ок йӧрӧ.

Аля: Молан?

Алина: Уке гын ушкалым лӱштымӧ годым ушкал тарванаш тӱҥалеш да чумалынат кертеш.

Даша: Мыйын чай йӱмем шуэш.

Александра: Даша, тыгай годым чайым, вӱдым йӱаш ок йӧрӧ, ушкалет шӧрым лӱштымӧ годым шалаш тӱҥалеш.

Аэлита: Кочкын теммеке, совлам комдык пыштыман, вара ушкал шӧр эре толын шогаш тӱҥалеш. Тыге мыйын ковам ойла.

Аля: А мый  авамлан канде тулышко вичкыж мелнам кÿэшташ полшышым. Авам кÿэштын, а мый кöргышкыжö тÿрлö вареньым пыштен пÿтырышым. Пеш тамле!

Аэлита: Мыйынат авам мӧҥгыштӧ совла  мелнам кÿэштын. Тендан ӱстембалныдат уло улмаш.

Юля: Чыла мелна тамле, но коман мелна эн тамле! Теве тендан авада коман мелнамат кӱэштын. Тиде мелна кок пачашан, сандене пашажат шуко.

Алина: Ковам комым шарен, авам коҥгаш кÿэштын, а мый ÿйым йыгенам. Меже тыгай мелнажым ушкал мелна манына. Мелнам шудо ÿмбаке пыштат. Ушкал шудым кочкеш, тудат таза лийшаш.

Аэлита: Ӱдыр-влак, пайремын лÿмжак оҥай - ÿй арня. Тугеже, ончыл верыште ÿй. "Ӱэт уло гын - Ӱярня, уке гын - кукшо арня".

Даша: Теве ынде чыла тÿрлö мелнам кочна, чылажат пеш тамле!  Ӱярня годым шуко модаш, мунчалташ кÿлеш. Айста салма дене мелнам нумалын модына.

/Салма дене мелнам нумалын  модыт/

Аля: Ӱярня пайремлан Ӱярня кувам ыштат. Рушарнян ужатена, тудо ямде лийшаш. Ӱярня кувам олым але шудо гыч ыштат.

/Ӱярня кувам ыштат/

Александра: Ӱярня кува ямде.Чурийжым сӧрастараш кӱлеш.

Аля: Чурийышкыже шинчам, нерым, умшам огыт ыште, тыге кöргыж гыч осал лектеш да  осалже мемнан дек куснен кертеш.

Аэлита: Йÿлалтымеке, тул гоч кум гана тöрштыман, капкылет гыч осалым поктыман.

Олеся: Мый ӱмаште йӱлалтыме деч вара ломыжшым окнасе кынаш пыштышым. Пеледыш пеш чапле лие. Теният налам.

Даша: А мый кияр йыраҥыш шавышым да кияр тынар шуко шочо!

Аля: Айста ынде Янык памаш воктенысе курыкыш мунчалташ каена. Ӱярня вара денат мунчалтен ончена. Ӱярня курык гыч мыняр мÿндыркö мунчалтен волет, тунар ÿмырет кужу лиеш.

Алина: А вÿдвараш шинчын мунчалтет гын, шылыжет ок коршто манын ковам ойла.

Чылан:  Айста тугеже чылан мунчалташ каена.

/Курык воктене мутланат/

Александра: Ӱярня годым кандырам шÿдырен модмым ужынам.

Юля: Эше вÿдым нумалыат  таҥасат.

Аэлита: Айдеме тöпката лийже, кеч-могай нелылыкым сеҥыже манын, гирьымат нӧлтат.

Аля:  Имне денат кудалыштыт. Имне пÿгыш яндар йÿкан оҥгырым сакат. Оҥгыр йÿк осал вийым поктен колта. Ожныракше имньым кычкенат таҥасеныт, сеҥышыжлан шöрмычым але шÿштö гыч пунымо солам пöлекленыт.

Олеся: Теве пытартыш ийлаште йолече дене мунчалташ тÿҥалыныт. Тудым "лапти" манын ойлат. Тыштат мастарлык кÿлеш. А теве мемнан рвезе-влак пеш мастар улыт.

/Рвезе-влакын мунчалтымыштым ончат/

Алина: Айста шÿшканече дене мунчалтена. Ныл пар дене ечышке шогалза. Чылан иканаште йолым налын моштышаш улына.

/Шÿшканече дене мунчалтат/

Даша: Теве Янык памаш воктенысе курыкышто Ӱярня варам пыштеныт. Варажлан чодыра гыч вияш иле кожым конденыт.

Александра: Нулгымат кондаш лиеш.

Аля: Укшым эрыктеныт, шÿмжым локшинчыныт, сайын гына пужареныт. Айста мунчалтен ончена.

/Пар дене вачым ваш кучен, варалан тореш шолгалыт. Ончыл мужыр тарвана, «Ӱярня йор-йор» манын кычкырен вола. Кокымшо мужыр «Йылме йыр-йыр», кумшо мужыр «Мелна чыж-чыж», нылымше мужыр «Йол льып-льып!» манын кычкырен волат./