Урок "Мемнан ешыште пайрем"
план-конспект урока (6 класс) на тему

«Мемнан ешыште пайрем» теме почеш иктешлымаш урок

Цель:  Еш пайрем нерген шинчымашым иктешлымаш, марла чын да яндарын кутыраш туныктымаш, Йылме лывыртыме пашам вияндымаш, марий кочкыш нерген шинчымашым пойдараш, марий калыкын йулажым да традицийжым пагалаш туныкташ.

Уроклан материал: О.Н. Васенина,  Л.Н.Рябинина, Г.А.Малинина «Марий йылме», 6-шо класс , В.В.Константинова «Кутыраш туныктымо текст дене паша», 6 класс,  Р.А.Шабдарова «Сценарий развлечений на марийском языке», З.П.Ванджиева «Ший мундыра почеш»

Урокын эртымыже.

1 слайд

1 Организационный ужаш.

Поро кече, йоча-влак. Таче мемнан ойыртемалтше урок. Мемнан дек вес школ гыч уна-влак толыныт. Айста нунылан порын шыргыжалына да шке шинчымашнам ончыктена.

Йоча-влак, мо нерген ме таче тендан дене мутланаш туналына?

Тунемше-влак. Еш нерген, ешысе пайрем нерген, марий кочкыш нерген.

Туныктышо:Чын.  ме тендан дене кодшо уроклаште  «Мемнан ешыште пайрем» темым рашемдышна. Таче ме тиде темым иктешлен, шинчымашнам пенгыдемышаш улына.

Тидым ышташ мыланна экран, книга, да турло заданий –влак полшат.

Туныктышо. Тугеже ме урокышто мом ышташ туналына? Уто мутым корандыза.

(2 слайд)

Диалогым чонена

Йодышлан вашештена

Коньки дене мунчалтена

Курчак дене модына

Кусарымашым ыштена

Марла мутланена

(Йоча-влакын вашмутышт, Урокын цельышкыже лекмаш)

2 слайд

1. Йодыш дене паша.

Туныктышо:

-Йоча-влак, ешыте могай пайрем-влакым пайремлат?

-А те ешыште могай пайремым пайремледа?

-Пайрем-влак могай тушкалан шелалтыт?(марий калык пайрем-влак, кугыжаныш пайрем-влак, календарный пайрем-влак)

      2. Кок тушкалан шелалтын пашам ыштымаш. Ик тушка кугыжаныш пайрем-влакым воза, вес тушка марий калык пайрем-влакым, кумшо тушка календарь пайрем-влакым.

 (Шорыкйол, уярня, кугече, сурем, пеледыш пайрем, агавайрем)

(марий тиште кече, талешке кече, Марий Элын шочмо кечыже)

(У ий, 8 март, Шинчымаш кече, Сенымаш кече, Туныктышо кече, аван кечыже)

- Йоча-влак, а еш пайремлан могай пайрем-влакым шотлаш лиеш?(Шочмо кече, У ий, , 8 март)

-Марий калык пайремлан могай кочкышым ямдыла? (когыльым, перемечым, подкогыльым, мелнам, команмелнам, уячам )

3 слайд

2 –шо паша

Туныктышо.  Чын. Йоча-влак, айста нине кочкыш-влакым рушлаш кусарена да чын возена. Тугеже мутер  пашам ыштена. Марий кочкыш-влакым чын возена да рушлаш кусарена.

Когы..о, п.р.м.ч, у.яча, по.когыл.о, коман мелна, кинде шинчал,

Салмамуно-яичница                        когыльо- пирог

Туара-сыр домашний                       перемеч-ватрушка

Пулашкамуно- омлет                       команмелна-слоеные блины

Торык- творог                                     кинде-шинчал- хлеб-соль

Уяча-колобок                                      эгерче-сырник

3 –шо паша.  

(Мужыр дене пашам аштымаш)

Туныктышо. А ынде йоча-влак мый тыланда тыгай пашам пуынем. Таланда диалогым чонаш кулеш. Ик тушка тунемше-влак  диалогышто йолташдам шочмо кечыш ужыда.

 Вес тушка:  Йолташда деч шочмо кечыже кузе эртен тидын  нерген йодышт налыда.

4 слайд

4 Физкульминутке.

Шинчышна ме, шинчышна

Ынде руж кынелына.

Киднам кушко шуена,

Лыве гай чонештена

Йолна дене топ-топ-топ,

Ружге ме кушталтена

5 слайд

4-ше паша

Туныктышо.  Йоча-влак ме тендан дене лум мутын лица дене вашталтмыжым кодшо уроклаште  тунемынна ыле. Лица предметын кон але мон улмыжым пален налаш полша. Айста шарналтена нуно кузе вашталтыт?

           - моя старшая сестра                                                 -наша семья                            

         -  твой младший брат                                                - твои родственники

           - его бабушка                                                               - их  друзья

 6 слайд

5- ше паша.

Туныктышо. Йоча-влак тендан ончылно шомак-влак улыт. Ко шарналта нине шомак-влак мом ончыктат? (Нине шомак-влак деепричастийын жапшым ончыктат). А жап деепричастийым ышташ мо полша? Суффикс-влак.. Ик йоча доскаш лектын палемда

Ончымеке, ончымешке, ончышыла, толмеке, ыштышыла, саламлымек, вучышыла, кайымешке

Нине мут-влак дене предложенийым чоныза.

7 слайд

6-шо паша. Аудирований. Текстым колышса  да йодышлан вашешташ ямдылалтса.

Марий-влак мом кочкыт?

Марий калыкын илышыже ожныск пуртус дене кылдалтын, садлан тудын кочкышыштыжат чодыра поянлык шке палыжым коден. Шошым марий-влак турло шудым(почкалтышым, шинчаланшудым) погеныт да шурым шолтеныт. Тыгай шур витаминлан поян да тазалыклан пайдале лийын. Кенежым да шыжым кол,  понго шурым кочкыныт, вет марий кундемыште энерлаште турло кол уло, а чодыраште шуко понго шочеш. Шыл шурым ожно телым веле кочкыныт, а кызыт идалык мучко. Марий-влак шопо да шинчалтыме кочкышым эре йоратен кочкыныт: шуктымо ковыштам, шинчалтыме понгым, киярым. Шор да муно кочкышат марий-влакын устембалнышт чучкыдын лиеда: подкогыльо, пулашкамуно, салмамуно,муно тувыртыш, туара да молат, а пайремлан мом гына оза вате ок куэшт: шемшыдан але шульо мелнам, команмелнам, турло когыльым, перемечым, эгерчым, уячам.

8 слайд

Йодыш дене паша:

- Марий калыкын илышыже мо дене кылдалтын? (Пуртус дене)

- Шошым могай шурым шолтен? (Шинчаланшудо, почкалтыш шурым)

-Кол да понго шурым кунам кочкыныт? (Кенежым да шыжым)

-Могай кочкышым марий –влак эре йоратен кочкыныт? (Шопо да шинчалтыме кочкышым)

-Шор да муно дене могай кочкышым ямдыленыт?(Подкогыльо, салмамуно, пулашкамуно, твыртыш, туара)

-Пайремлан оза вате могай кочкышым ямдыла?(Мелнам, когыльым, перемечым, эгерчым, уячам)

Туныктышо. Йоча-влак теат шуко кочкышым конден улыда, мемнан денат таче пайрем

9 слайд

8.Сурет почеш пашам ыштымаш. «Пайрем устел» сурет

Суретым ончен йодышан предложенийым чонаш. Ик тунемше йодеш, весе вашешта.

1. Суретыште ком ужына?
2. Тудо мом чиен?
3. Озавате мом ышта?
4. Устолышто мом ужына?
5. Озаватын кумылжо могай?
6. Тыланда тиде сурет келшыш?
7. Тиде сурет могай шонымашым луктеш?

10  слайд

9. Книга дене паша. Саламлымаш открытке.

Йоча-влак вашке У ий шуэш. Айста уна-влаклан саламлымаш открыткым возена.  Кучылтшаш шомак-влак:  уна-влак, саламлем, тыланем, еш пиалым, шергакан, сенымашым, пагалымашым.

10. Монго паша. 17-ше паша, колан неле гын,  20 -шо пашам ышта

8 слайд

Туныктышо. Йоча-влак, таче урок келшыш?

-Мом урокышто пален налда?

-Шкеланет могай оценкым шындет ыле?