Т-Д, П-Б деп уннернин ужуктерин шын бижиири
план-конспект урока (5 класс)

Башкының ажыл-чорудулгазының сорулгазы

Өөредиглиг:  т-д, п-б деп уннернин ужуктери-биле эгелээн состернин  шын бижиирин уругларга тайылбырлап билиндирер, оларны шын адап, бижип ѳѳредир;

Сайзырадыр:    т-д, п-б деп уннернин ужуктери-биле эгелээн состерни  бижимел болгаш аас чугаага шын ажыглап билиринге чаңчыктырар, аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыр;

Кижизидилгелиг: бѳлүктер-биле ажылдадып тургаш, хүндүлээчел, биче сеткилдиг болурунга кижизидер.

Кичээлдиң хевири

Чаа тема тайылбыры.

Чедип алыр түӊнелдер

1. Эртем талазы-биле (дыл):чаа билиглерни катаптаарда, уругларга ук кичээлге хамаарыштыр янзы-бүрү аргаларны ажыглап шиңгээттирер, темага хамаарыштыр кичээлге шиңгээдип алган билиглерин амыдырал-биле холбап ѳѳренир;

2. Метапредметтиг (эртемнер талазы-биле чедип алыр түӊнелдер): аас болгаш бижимел чугаага      т-д, п-б деп уннернин ужуктери-биле эгелээн состерни  шын чедимчелиг ажыглап билири, теманы уругларга билиндирерде, улустун аас чогаалын ажыглаары.

Коммуникативтиг: ажыл уезинде уругларны эжеш, бѳлүк, бот-тускайлаң ажылдап, харылзаа тудуп билир кылдыр чаңчыгары-биле карточкалар-биле ажылдаары; ажыл үезинде эжинге үнелел бээр.

Регулятивтиг: кичээлдиң сорулгазын салып билири, теманы боттары тывары, бодунга боду үнелел бээри

3. Бот-хуузунда чедип алыр түӊнелдер: өөренип турар темага хамаарыштыр уруглар боттарынын узел-бодалын тодарадып, бот сайзырадып, бот углап билирин чедип алыр.

Ажыглаар методтар, аргалар болгаш өөредилгениң хевири

1. Беседа;

2. Бот-тускайлаӊ болгаш бөлүктеп ажылдаары;

3. Тайылбыр методу.

Дерилгези

1. 5-ки класстың тыва дыл ному;

2. Презентация;

3. Карточкалар

Кол билиишкиннер

Т-Д, П-Б деп уннернин ужуктерин шын бижиири

Кичээлдиң кезектери

Башкының ажыл-чорудулгазы

Өөредир болгаш сайзырадыр кезектер. Мергежилгелер болгаш онаалгалар

Өөреникчиниң ажыл-чорудулгазы

Башкы биле өөреникчиниң харылзаа чорударының хевири

Чедип алыр чаӊчылдар, билиглер, мергежилдер

Хынаарының хевири

1

2

3

4

5

6

1)Өөредилгениң

хевиринге туружу (мотивация).

Иштики сагыш-сеткил талазы-биле өөреникчини кичээлге белеткээри.

Азы темаже уругларны хаара тудуп алыры.

-Экии, уруглар! Олуруп алынар. Богунгу кичээливис онзагай кичээл болур. Кичээливисте келген аалчыларывыс-биле мендилешкеш, бот-боттарывысче чазык хулумзургеш, эки уре-туннелдиг ажылдаарывысты кузеп калыылы.

Өөреникчи башкы-биле харылзааны тудар, кичээнгейлиг дыӊнаар.Кичээлге белен болур.

Айтырыг-харыы

1.Бот-тускайлаң чедип алыр түңнелдер.

Өөредилгеге хамаарылгазы эки болуру

2.Медереп билир түңнел.

Кандыг-даа чаа чүүлдү өөренип алыр деп сорулга тургустунуп келир.

3.Кылып чорудуп тургаш чедип алыр түңнел.

Боттары улаштыр ажылдаар деп сорулганы уруглар баш удур салып алыр.

Аас-биле ажыл.

2.Катаптаашкын. Херек кырында шенеп өөредири.

3.Кичээлдин темазын тып, сорулгаларын салыры

4. Чаа тема тайылбыры

5. Сула-шимчээшкин

Ооң мурнунда өөренген чүүлдерин катаптавышаан, амгы билиг-биле харылзаштырып, оларны чаа билигге ажыглаары.

-Карточкалар-биле ажыл.. Эжи-биле ажылдаар. Карточкаларда бердинген состерни хойнун санынга салып бижиир

 Даг, ун, таан, кас, чимис, чурт, паш, ужук, алаак, даш.

-Эрткен кичээлдин дурумун кым сактып чугаалаптарыл.

Дараазында домактар-биле ажылдаптаалынар

Демниг сааскан теве тудуп чиир.

Постен даараан хапта авам боовалар суп каан болду.

- Кандыг ужуктер киирдинер?

-Эр-хейлер!

- Бѳгүнгү кичээлдиң темазын кым билип каапты? /сорулгаларын салыр/

1. Ном-биле ажыл.

Номда дүрүмнү уругларга дыңзыг кылдыр номчудар,

Слайдыда дурумнун таблица-биле ажылдаар.

2. Болуктерге ажыл.

2 болукке чарган

Бердинген созуглелдерде каапкан уннернин ужуктерин киир бижиир.

-Дыштанып, сула-шимчээшкинден кылыптаалынар.

Шылай бердим, могай бердим

Шымда дурген дыштаныыл.

Аткаар, ишкээр эглип алгаш,

Ажылывыс уламчылаал.

Самбыраны, презентацияны көөр, башкының тайылбырын кичээнгейлиг дыңнаар.

Башкынын айтырыгларынга шын, чедимчелиг харыыны бээр.

Кичээлдиң темазын тып, сорулгаларын салыр.

Сөс-домаан сайзырадып, кол билиглерни шиңгээдип алыр, оларның аразында харылзаазын көөр.

Кичээнгейлиг дыңнаар, түңнел үндүрер

Туруп келгеш, херлип, шимчээшкиннерни эжинин соондан кылыр

Башкы бүдүн класс-биле ажылдаар, өөреникчилер башкының айтырыгларынга харыы бээр болгаш чаа теманы кичээнгейлиг дыңнаар.

Башкы бүдүн класс-биле ажылдаар, өөреникчилер башкының айтырыгларынга харыы бээр болгаш чаа теманы кичээнгейлиг дыңнаар.

1.Медереп билир түңнели: (познавательный) кандыг-ла бир чаа чүүлдү билип алыр деп сорулга тургустунуп кээри.

2.Кылып чорудуп тура чедип алыр түңнели: (регулятивтиг) бот-боттарының канчалдыр ажылдаарын баш удур боданып алыр.

3.Харылзажылга талазы-биле түңнели: (коммуникативтиг) бөлүү-биле ажылдап, бодалдар солчуру, кады ажылдап турар эштериниң илередип турар бодалынга каттыжып азы чөшпээрешпейн турарын бадыткап, үнелел бээри.

Аас-биле ажыл.

Бижимел ажылдаар

Аас-биле ажыл

6. Быжыглаашкын

1. 2 болук аразынга оюн «Кым дургенил?»

Бижик

Тоорук деп состернин фонетиктиг сайгарылгазын кылыр.

2. Словарьлыг диктант

Бир пак суг, парламал ужук, байланны тудар, сонгулдага бадылаар, пашты тигер, чидиг бистиг кадыыр, посту кезер, бижекти чидирер.

Логиктиг боданыышкынын сайзырадып, кол билиглерни шиңгээдип алыр,

Словарьлыг ажылды кылгаш, харыыларын удур-дедир хынажыр.

Бот-тускайлаң болгаш эжи-биле ажылдаар

1.Бот-тускайлаң чедип алыр түӊнелдер.

а)Бодунуӊ билиин чогуур деӊнелге четпейн турарын медереп билири.

б)Чаа билиглерни чедип алыр.

2.Медереп-билип тургаш чедип алыр түңнелдер.

а)Башкының тайылбырындан болгаш эштериниң харыыларындан херек медээни шиңгээдип ап, оларны чурум аайы-биле системажыдар.

б)Дыӊнап болгаш бижип ора, херек медээни тодарадыр.

3.Таарыштырар түңнел.

а)Чугула херек кылып чорудар ажылдарны плааннаар.

б)Кылган частырыгларын эскерип билири.

4.Харылзажыр түңнел.

Билдинмейн барган таварылгаларда айтырыглар салып өөренири.

Бижимел

ажылдаар.

7. Катаптаашкын болгаш чаа теманы системажыдары.

Янзы-бүрү күүсеткен мергежилгелерни, шиӊгээдип алган билиглерин түңнеп, системажыдары.

-Бөгүнгү кичээлден чаа чүнү билип алдыңар, уруглар?

- Теманы билип алдынар бе, чуу берге болду?

Башкының салган айтырыгларынга харыылаар болгаш бодунуң бодалын илередип чугаалаар.

Шупту ажылдаар.

Аас-биле ажыл.

8.Түӊнел (рефлексия)

-Кичээл силерге солун болду бе, уруглар?

-Кичээлдин сорулгаларын чедип алганывысты дараазында рефлексия сыяжындан коор бис:

1. Шуптузун билип алдым, оске кижиге тайылбырлап шыдаар мен – ногаан буру

2. Бодум шуптузун билдим, ынчалза-даа оске кижиге тайылбырлап шыдавас мен – сарыг буру

3.Долу билиг чедип алырынга, ам-даа катаптаары негеттинип тур. – кызыл буру

Рефлексия ыяжынга барып чыпшырар.

.

 - Кижи бурузу бодун кичээлге кайы хире ажылдаанын унелеп, алгоритм ёзугаар демдектерден салгаш, дужаар.

Онаалга: 

«4» демдек – фон. сайгарылга

тыва, диин

«5» демдек – фон. сайгарылга диин

Чогаадыг «Тыва чуртумнун бойдузу»

Демдектер салыр

- Кичээл дээш четтирдим.

Бодунуң туружун бадыткап тургаш, тайылбырлап чугаалаары.

Бодунун ажылын үнелээр

Онаалганы дневниктерге бижиир, демдектерин салдыртыр

Шупту ажылдаар

1.Медереп-билип тургаш чедип алыр түңнелдер. Эштериниң харыызын дыӊнап тургаш, бодунуң билииниң чедер четпестерин тодарадыр. Таарыштырар түңнел. Бергедээшкиннерни тодарадып, частырыгларын эдип, бодунуң ажылынга үнелел бээр.. Анализ, синтез болгаш бөлүктээшкин аргалары-биле ажылды чорудары, катаптап, түңнелдеп үндүрер.

Аас-биле ажыл.

Бижимел ажылдаар