Рабочая программа по бурятской литературе , 3 класс
рабочая программа

Рабочая программа по родной литературе 3 класс.

Тайлбари бэшэг

    3 классай түрэлхи хэлэ үзэхэ тобшо тайлбари  иимэ журамшуулһан баримта бэшэгүүд дээрэ үндэһэлнэ:

-  Федерального закона  «Об образовании в Российской Федерации» от 29.12.2012 г;

- Закона Республики Бурятия от 13.12.2013 № 240-V «Об образовании в Республике Бурятия»;

 - Закона Республики Бурятия от 10 июня 1992 г. №221-XII«О языках народов Республики Бурятия» (с изменениями и дополнениями);

- Федерального  государственного стандарта начального общего образования (утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 06 октября 2009 г. № 373, зарегистрирован в Минюсте России 22 декабря 2009 г., рег. номер 17785);

- приказа Минобрнауки России от 26 ноября 2010 г. №1241 «О внесении изменений в ФГОС НОО, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 06 октября 2009 г. №373 (зарегистрирован в Минюсте России 04 февраля 2011 г., рег. номер 19707);

- приказа Минобрнауки России от 31 декабря  2015 г № 1576 «О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт начального общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 6 октября 2009 г. № 373» (Зарегистрирован в Минюсте России 02.02.2016 № 40936);

- приказа МОиН РБ от 26.06.2015 г № 02-16/2100 «Об опубликовании примерных основных образовательных программ начального общего и основного общего образования и организации преподавания бурятского языка и литературы в общеобразовательных организациях Республики Бурятия»;

- федеральных перечней учебников на 2016/2017 учебный год (утверждены приказом Минобрнауки России от 31 марта 2014 г №253 (ред. от 08.06.2015) с изменениями на 26 января 2016 года  «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»);

- СанПиНа 2.4.2.2821-10 "Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях"» (утверждены постановлением Главного государственного санитарного врача Российской Федерации от 29 декабря 2010 г. №189, зарегистрированным в Минюсте России 3 марта 2011 г., рег.номер 19983)

- Примерной основной образовательной программы начального общего образования протокол №1/15 от 08 апреля 2015 г;

- Основной образовательной программы начального общего образования МБОУ «Алтайская средняя общеобразовательная школа»;

Хэлэн болбол арадай хүгжэлтын нэгэ хуби болоно. Түрэл хэлэеэ шудалжа, эрдэм мэдэсэеэ үргэдхэхын тула һурагшад ямар шалтагаанаар хэлэеэ мэдэхэб, хэлэнэй удха ямар байхаб гэжэ тодорхой мэдэрэлдэ абтаха ёһотой. Харин зүбөөр хэлэжэ һурахын тулада үхибүүд  юун тухай хэлэхэеэ, ямар үгэнүүдые хэрэглэн, хөөрэлдөө үнгэргэхэб гэжэ мэдэхэ шухала.

Литературна уншалгын шухала зорилго хадаа үхибүүдые уран үгэдэ, уран зохеолдо дуратай, тэрэниие уншаха дүй дүршэлтэй болгон хүмүүжүүлхэ, үхибүүд бага наһандаа түрэлхи хэлэнэйнгээ баялигтай, илангаяа уран үгын удха шанартайтанилсажа, бэеэ даагаад уран зохеолнуудые саг үргэлжэ уншаха дадалтай болохо еһотой

3-дэхи классай программа соо түрэл һайхан Буряад нютаг, тэрэнэй баялиг, табан хушуу мал, тэрэнэй олзо хэшэг, буряад арадай еһо заншал, түрэл гарал ба гал гуламта, арадай һайндэр –сагаалган, үхибүүдэй нааданууд, бэеэ зүбөөр абажа ябалга, сээрлэхэ еһо гурим тухай уран зохеолнууд гол һуури эзэлхэ болоно.

Эхэ байгаалияа  хүндэлхэ ба гамнаха гурим,  еһо, нютагай зэрлиг амитад, шубууд ба тэдэнэй ажамидарал, буряад арадай еһо заншалнууд сэсэн һургаал заабаринууд, арад зоной һайндэрнүүд, Буддын шажанай  түүхэһээ, «арбан сагаан буян» ба «арбан хара нүгэл» тухай статьянууд, рассказууд, онтохонууд, шулэгүүд, дуунууд оруулагдахаар хараалагдана.

Үхибүүдтэ зорюулан бэшэдэг буряад болон бэшэшье арадуудай уран зохеолшодой зохеолнуудтай танилсаха.

Тиихэдэ арадай аман зохеолһоо онтохонууд, үльгэрнүүд, оньһон ба жороо үгэнүүд, таабаринууд, программада олоор оруулагдаха болоно.

Гурбадахи  классай һурагшад ойлгон уншаха зуураа текстынгээ ябаса, тогтолго аянгыень зубөөр хэрэглэхэ дадалтай болохо. Һурагшад абяагүйгөөр ба шангаар уншаһан тухайгаа багшын табиһан асуудалнуудта гуйсэд дүүрэн харюу үгэжэ шадаха.

Туд класста һурагшадай уншалгын эрилтэ улам дээшээ болохо  еһотой. Уншаһан текстынгээ удхыень ойлгон , нэгэ жэгдээр, уран гоеор , үгэнүүдые бүхэлеэрнь уншаха шадабаритай болоһон байха (жэлэй һүүлдэ 60-70 үгэ минута соо).

Логическа сохилто ба мэдүүлэлнүүдэй хоорондохи зогсолто баримталан уншалга.уншаһан текстынгээ удхые аянгатайгаар харуулжа шадаха.

Рассказ соохи үйлын һубарил оложо шадаха. Уншаһан текстые өөрынгөө аргаар хубинуудта хубаажа шадаха.

Уншаһан текстынгээ удхые, илангаяа басниин удхые ойлгоод, тобшохоноор, хэлэжэ үгэхэ. Үйлэдэгшэ нюурнуудые, байгаали, үйлэ харуулһан үгэнүүдые, мэдүүлэлнүүдые текст сооһоо өөрөө оложо шадаха.

 Уран зохеолой жанрнуудай зарим  онсо илгаануудай практическа танилсалга: онтохон соохи жэгтэй, гайхамшагтай юумэнууд тухай, басни сохи нюурнууд ондоо удхатайгаар хэлэһэн басниин удха узуур тухай , шулэгүүдэй онсо илгаа (ритм, аллитерации, рифмэ) тухай һурагшад уншаһанаа хубинуудта хубаажа, өөһэдөө тусэб табяад, текстэеэ тобшоор түүбэрилэн хөөрэжэ шадаха дадалтай болохо.

Уншалгын хэшээлэй ехэнхи сагынь текст уншалгада, тэрээн дээрэ хүдэлэлгэдэ зорюулагдаха. Уншалгын урда тээ хэгдэхэ хөөрэлдөөн хадаа хэшээл соо уншагдаха материалай удхатай нягта холбоотой байха еһотой.

Уншалгын хэшээлдэ үхибүүдэй хараһан , мэдэхэ юумэнууд хэрэглэгдэжэ , тэрэниие үргэдхэхын тула багша хадаа байгаалиин үзэгдэлнүүдые , олониитын ажабайдалые , хүн зоной ажал хүдэлмэриие саг уүргэлжэ ажаглаха худэлмэри ябуулжа байха зэргэтэй.

Уншалга ба хэлэлгэ хугжөөлгэ.

Буряад арадай аман зохёолhоо онтохонууд, үльгэрнүүд,  оньhон үгэнүүд,  таабаринууд. Элдэб арадуудай онтохонууд.

Түрэл hайхан  тоонто нютаг, табан хушуу мал, тэдэнэй олзо хэшэг, түрэл гарал,  гал гуламта, арадай ёhо заншал, арад зоной hyргаал ба haйндэрнууд, нааданууд. Үхибүүдэй haйхан хэрэгүүд  тухай рассказууд, оньhoн  үгэнүүд,  таабаринууд.

3-дэхи классай hypaгшад текст дээрэ хүдэлхэдөө, хэлэлгэ хүгжөөлгөөр иимэнүүд шадабари ба дуршэлтэй болохо ёhoтой болоhон байха:

Түрүүшын классуудта оложо абахан уншалгын дүршэлые улам  һайжаруулха, ямаршье текстын аянга баримталан, зүбөөр, уран гоёор, түргөөр, алдуугүйгөөр уншадаг болохо;

Гэртээ бэеэ даагаад уран зохёолнуудые уншаха дүршэлтэй боложо шадаха;

Уншаһан зохёолойнгоо нэрыень, авторыень, гол геройнуудыень тусхай дэбтэр дээрэ бэшэжэ һураха.

Текстын хубинуудай удхын холбоо ба хойно хойнохоо болоһон үйлые өөрөө оложо шадаха. Уншахан текстдээ түсэб табижа шадаха.

Үйлэдэгшэ нюурнууд тухай һанамжаяа текст соогоо оложо, тэдэнэй хэрэг ябадалые сэгнэжэ шадаха;

Уншахан юумэнэйнгээ гол удхые өөрынгөө үгөөр хөөрэхэ, текст соохи үгэнүүдэй онсо илгаае ойлгожо абаад, хэлэлгэ соогоо хэрэглэхэ шадабаритай болохо.

Уншаһан материалайнгаа гол удхые өөрөө хэлэжэ, текст соохи үгэнүүдэй онсо удхыень ойлгожо шадаха;

Үйлэдбэрилэгшэ нюурнуудые, байгаалиие тодорхойлон, зураглан харуулһан, үгэнүүд ба мэдүүлэлнүүдые текст соогоо олохо дуршэлтэй болоһон байха.

Хэшээлдээ «Түрэлхи хэлэн»:Υндэhэн буряад hургуулиин 3-дохи класста уншаха ном баригдана. Авторнууд: Содномов С.Ц., Жамбалова Д.П., Дулмаева Б.-Х. О. 3-дохи класс.- Улаан – Үдэ, «Бэлиг» хэблэл,2012 он;   Буряад Республикын Һуралсалай болон эрдэм ухаанай министерство баталһан.

«Түрэлхи хэлэн» гэһэн номой удха

Гурбадахи класста үзэгдэхэ һуралсалай «Турэлхи хэлэн» номууд соо оруулагдаһан уран зохёолнууд, аман зохёолнууд бага наһанай һурагшадай хүгжэлтын психологическа онсо өөрэ зүйлнүүд, тэдэнэй оршон байдалые эзэмдэн ойлгохо эрмэлзэл, ухаан бодолой, мэдэрэлэй хүгжэлтэ хараада абтаһан байха.

Уншаха номой гол дотоо удхань дээдэ хэмжээнэй элдэб жанрай уран зохёолнууд болоно. Тэдэнэй авторнууд гэбэл: буряад литературын классигууд Х.Намсараев ,Б.Абидуев, Б.Базарон, Ж.Тумунов, Н.Дамдинов, Ж.Балданжабон, Ч.Цыдендамбаев, Ц.Номтоев, мунөө уеын буряад литературын уран зохеолшод М.Чойбонов, А. Доноев, Г.Дашабылов, Г.Чимитов, Г.Бадмаева, Ц.Дондогой, Э.Манзаров, Э.Дугаров, Ж.Юбухаев, г.м. болоно.

Һурагшадай жэнхэни буряад хэлэеэ үзэхэ эрмэлзэл, һонирхол эдэбхижүүлхэ, тэдэнэй ухаан бодол хугжөөхэ зорилтойгоор гурбадахи классай «Турэлхи хэлэн» номууд соо буряад арадай аман зохёолой абдарһаа онтохонууд, таабаринууд, оньһон үгэнүүд, үреэлнүүд оруулагдаһан байна, гэхэтэй хамта һуралсалайнгаа методическэ хусэд суглуулбариин гол шэглэл баримталжа гурбадахи классай һурагшад Россиин болон гадаада зүүн зүгэй арадуудай онтохонуудтай танилсана.

Һуралсалай методическа хусэд суглуулбариин дотоо удхань янза буриин зохёолнууд болоно. Түрэлхи һайхан хэлэн, түрэл Буряад орон, Эхэ байгаали, байгаалияа гамнаха, энэрхы дулаанаар хандаха тухай шулэгүүд, рассказууд оруулагданхай.

Һуралсалай  жэл соо 34 час үгтэнэ.  Неделидэ - 1 час.

        1-дэхи четверть – 9 час

        2-дохи четверть - 7 час

       3-дахи четверть –  10час.

       4- дэхи четверть -  8час.

«Түрэлхи  хэлэн»  программын гол бүлэгүүд:

Мэндэ амар,hургуули! – 1 час (1 хуби)

Түрэлхи нангин  хэлэмнай, түшэhэн нангин нютагнай – 3 час

Арадай аман зохёолнууд алтанhаа үнэтэй булашамнай –3час

Хүн болохо багаhаа –  3 час

Yльгэрнүүд – 6 чаc

Буряад арадай hайндэр – Сагаалган - 7 час (2 хуби)

Буряад уран зохёолой эхи табигшад – 5 час

Yхибүүдэй дуратай уран зохёолшод – 5 час

Литературна онтохонууд – 1 час

Түрэлхи хэлээр ба уншалгаар 1-4-дэхи классуудай һурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ

Уншалгын дадал сэгнэлгэ

     1-дэхи класста уншалгын дадал хадаа «Yзэглэл» ба «Уншаха ном» соохи текст һурагшадай хэр зэргэ уншадаг болоһые ажаглалга дээрэһээ сэгнэгдэхэ ёһотой. Текст дээрэ хүдэлхэ шадабари хараадаа абан, класс бүридэ программын эрилтын үндэһөөр табигдаһан хэмжээ баримталан, һурагшадай уншалгын дүршэл сэгнэхэ.

«5» сэгнэлтэ хэрбээ:

а) 1-дэхи классай һурагшын үгэнүүдые бүхэлеэр (3-4 үгэнүүдые -үенүүдээр), һэлгэн, хазагайруулангүй, үзэг гээнгүйгөөр, удаан аялгануудые зүбөөр, запятой, точкын һүүлдэ зогсолто зүбөөр хэрэглэн уншахадань;

б) 2-4-дэхи классуудта удхын сохилто баримталан, сэгнэлтын тэмдэг зүбөөр илган уншахадань; уншаһан текстын гол удха зүбөөр ойлгоод, хэлэжэ,

хөөрэжэ шадаа һаань;

в) 3-4-дэхи классудай һурагшадта уншаһан текст хубинуудта хубаажа шадаа һаань;

г) шүлэг сээжээр хэлэхэдээ, үгэнүүдээ зүбөөр, нэгэшье торонгүй, уран гоёор уншаһан байхадань табиха.

«4» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) уншахадаа,  үгэнүүдтэ 2-3 алдуу гаргаа һаань, сэгнэлтын тэмдэгэй хойно

(точко, запятой, асууһан ба шангадхаһан) зогсолто хээгүй һаань;

б) сээжээр уншахадаа, үгэнүүдтэ 2-3 алдуу гаргаа һаань гү, али сэгнэлтын тэмдэг хоолойгоороо илгаагүй һаань, уншаһан текстынгээ удха зүбөөр ойлгобошье, тэрэнээ тодо бэшээр найруулан хөөрөө һаань;

в) уншаһанаа хөөрэжэ үгэхэдөө, зарим нэгэ ушарта торолсожо, багшын туһаламжаар заһажа хэлэһэн байхадань табиха.

«3» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) уншахадаа, үгэ хазагайруулжа гү, али үгэ ба үенуудые һэлгүүлжэ, орхижо, 4-5 алдуу гаргаа һаань, эли тодоор уншаагүй һаань;

б) уншаһан текстынгээ гол удха багшын туһаламжаар хэлэжэ шадаа һаань;

в) сээжээр уншахадаа, текст гүйсэд мэдэхэгүй, сэгнэлтын тэмдэгүүдтэ зогсолто хээгүй һаань;

г) хэлэлгэ соогоо алдуу гаргахадаа (үгэ буруу хэрэглэхэ, мэдүүлэл дутуу, үсөөн үгэтэй г.м.), уншаһан текстынгээ удаа дараа алдаашье һаа, найруулан хэлэжэ шададаг байхадань табиха.

«2» сэгнэлтэ хэрбээ һурагшын:

а) үгэ бухэниие таһалдангяар, сэгнэлтын тэмдэгтэ зогсолто хэнгүй уншахада, 6-наа үлүү алдуу гаргахадань;

б) сээжээр уншаха текстынгээ ехэнхи хубиие мэдэхэгүйдэ, абяан ба үзэгүүдые хазагайруулжа, 6-наа үлүү алдуу гаргахадань;

в) уншаһан текстынгээ гол удха хэлэжэ шадаагүй һаань;

г) текстын удхын удаа дараа найруулан хэлэжэ шададаггүй, хэлэлгэдээ олон алдуу гаргадаг байхадань табиха.

Һуралсалай жэлдэ уншалгаар һурагшадай дадал саг үргэлжэ шалгагдажа байха ёһотой (четверть бухэнэй һүүл багаар). 1-4-дэхи клаасуудта һурагшадай уншаагүй тусхай текст ондоо ном сооһоо абтаха, һурагша бүхэнэй дүршэл шалгахын тула нэгэ текст хэрэглэхэ.

Нэгэ минута соо уншаһан үгэнүүдэй тоо хараадаа абажа, сэгнэлтэ иигэжэ табиха:

3 классай түрэлхи хэлээр календарна-тематическа түсэб

Перечень учебно-методического обеспечения:

• С.Ц.Содномов,Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева  «Турэлхи хэлэн», 1-2 хубинууд,  2012
• С.Ц.Содномов,Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева   Ажалай дэбтэр 1-2 хубинууд,2012

Список литературы для учителя

• С.Ц.Содномов,Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева   Ажалай дэбтэр 1-2  хубинууд., 2010
• С.Ц.Содномов,Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева  «Турэлхи хэлэн», 1-2 хубинууд,  2010
• С.Ц.Содномов методическа дурасхалнууд: Турэлхи хэлэн 4 класс, У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010
• С. Ц. Содномов. Эхин классудта уншалгын зарим асуудалнууд У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010

Список литературы для учащихся

• С.Ц.Содномов,Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева   Ажалай дэбтэр 1-2 хубинууд. 2010
• С.Ц.Содномов,Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева «Турэлхи хэлэн», 1-2   хубинууд, 2010.