Рабочая программа по бурятской литературе 6 класс
рабочая программа (6 класс)

Администрация муниципального образования «Иволгинский район»

Муниципальное общеобразовательное учреждение Оронгойская средняя общеобразовательная школа имени Н.Г.Балдано

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

По предмету    бурятская литература (родной)

Уровень общего образования: основное общее образование 6 кл

Срок реализации программы: 2019-2020  учебный год

Разработчик: Цыденова Цырендулма Цырен-Доржиевна, учитель бурятского языка и литературы

высшей  квалификационной категории

у.Оронгой

1. Тайлбари бэшэг

Тус хүдэлмэри хадаа 1312 дугаар 2004 оной мартын 9 Россиин Федерациин Һуралсалай министерствын тогтоолнууд, 889 дугаар 2010 оной августын 30 хубилагдаһан Һуралсалай министерствын тогтоолнууд, 1089 дугаар 2004 оной мартын 5-най Һуралсалай министерствын захиралта дээрэ үндэһэлжэ зохеогдоһон, творческоор хэрэглэхэ гэһэн удхатайгаар байгуулагдаһан туршалгын программа баримталан, 6-дахи класста ажалай программа зохеогдобо.

Гэхэтэй хамта арадай аман зохеол аман үгын, уран һайханай литература бэшэмэл үгын искусство, тиимэһээ уран зохеол зохеоходоо уран хурса, шэмэг удхатай үгэ гол түлэб аргануудай нэгэн болоно.

Нүгөө талаһаа, уран зохеол хүн тухай, тэрэнэй доторой байдал, хүниие тойрон байһан оршон байдал, байгаали, хүнэй ажабайдал, арад зоной ажамидарал г.м. тухай зохеогдоһон байдаг. Бодото юумэнүүд, үнэн болоһон үйлэ хэрэгүүд, бодото байдал уран зохеолой, уран һайханай литературын үндэһэн боложо хэрэглэгдэдэг. Уран зохеолшо бодото байдал дээрэ үндэһэлжэ, тэрэниие һажаажа, ухаан бодолойнгоо хүсөөр, һанаагаараа тэрэниие уран гое болгожо, ном соогоо уран һайханаар, гоеор зохеогдоһон байдал бии болгодог, энэ байдалынь үнэн бодото байдалда адлирхуу байдаг гэжэ һурагшадта ойлгуулха шухала.

Уран һайханай литература гү, али уран зохеол шудалан үзэлгын гол зорилгонууд гэбэл:

• уран һайханай литература хүнэй, хүн түрэлтэнэй ажамидаралда тусхай һуури эзэлдэг, тэдэнэй хүгжэлтэдэ айхабтар ехэ удха шанартай гэжэ ойлгуулха;

• уран һайханай литература шудалан үзэлгэ хадаа түрэл арадайнгаа ба бэшэшье арадуудай соел болбосорол, ёһо заншал ойлгожо абалгынтусгаар арга гэжэ ойлгуулха;

• искусствын этико-эстетическэ компонент байгуулха гуманитарна ойлгосонуудые тайлбарилжа үгэхэ;

• уран зохеол уншаха дуратай болгохо, гое һайханиие наринаар ойлгодог мэдэрэл хүмүүжүүлхэ;

• бодото байдал, ажабайдал ба искусство, оршон тойрониие зүбөөр сэгнэжэ, тэдэндэ үнэтэй сэнтэйгээр хандахые һургаха;

• аман ба бэшэмэл хэлэлгэдэ һургаха, тэрэниие хүгжөөхэ;

• һурагшад уран һайханай зохеол зүбөөр, хүсэд дүүрэнээр хадуужа абаха, шэнжэлжэ, сэгнэжэ һураха гол түлэб теоретико-литературна, эстетическэ ойлгосонуудтай болохо еһотой.

Уран һайханай литература зүбөөр, хүсэд дүүрэнээр, гүнзэгыгөөр ба өөрынгөө ажамидаралда туһатайгаар ойлгожо абахын тула литературын теоридо онсо анхаралаа хандуулан, һурагшадые ойлгомжын аппарадтай болгохо.

Энэ программа баазова теоретико-литературна ойлгосонууд дээрэ үндэһэлжэ, тэдэниие гол принцип болгон байгуулагдаа. 6-дахи класста уран зохеол ба еһо заншал гэжэ теоретико-литературна ойлгосо онсологдоо. Энэ ойлгосо үгэлгэ хадаа тематическа, хронологическа болон историко-литературна принципүүдтэ нэмэринь болоно.

6-дахи класста литература үзэлгын гол шэглэл иимэ: уран һайханай литературые үгын искусство гэжэ шэнжэлэн үзэлгэ.

Һурагшадые литература үзэлгын талаар һургахын тула иимэ зорилго табигдана: эстетическэ анализ хэжэ һуралга.

Программа дотор буддын шажанай һургаал, тэрээнтэй нягта холбоотой бурхан багшын һургаалнууд дээрэ үндэһэлжэ зохёогдоһон зохёолнууд оруулагдаа.

Арадай аман зохеолнуудгүйгөөр литературын асуудалнууд, илангаяа уран һайханай еһо заншал, литературна хүгжэлтын, ментальна еһо заншалнууд г.м. хүсэд һайнаар ойлгогдохогүй. Гэхэтэй хамта уран һайханай литература хадаа арадай аман зохеолой үргэлжэлэл гэжэ хэлэхэдэ болоно.

Туд программа бэелүүлхэдээ, ойлгожо абаһан мэдэсыень шалгахадаа коммуникативно-творческо ажалнуудые үнгэргэхэ: творческо (зохеон байгуулгын) мастерской, практикум, даабари, шэлэжэ абаһан зохеолоо бэеэ даагаад анализ хэлгэ, дүн гаргалгын уншагшадай конференци г.м.

Бэелүүлхэ болзор ба шата – 2019/2020 һуралсалай он, 6 класс 

2. Сэдэбүүдэй гаршаг

1. Оршол
2. Домог үгэ тухай ойлгосо

а) бөө мүргэлэй урда тээхи домог үгэ б) бөө мүргэлэй домог үгэ

в) буддын шажанай домог үгэ

3. Буряад арадай аман зохёол тухай ойлгосо

а) үльгэр тухай ойлгосо

б) Аламжи Мэргэн хүбүүн Агуй Гоохон дүүхэй хоёр в) Аламжа Мэргэн (үльгэрһөө хэһэгүүд)

г) Бөө мүргэлэй зохёол тухай ойлгосо

д) Хаан Шаргай хадын бии болоһон тухай

4. Буряад литература тухай ойлгосо

       а) ниитэ монгол зохёол. Буддын шажанай уран зохёол тухай ойлгосо

       б) Шэдитэ хүүр

 в) Сайн үгэтэ эрдэниин сан субашид

 г) 18-20 зуун жэлэй эхин үеын уран зохёол тухай ойлгосо

 д) Бэлиг-үүн толи

5. 20 зуун жэлэй уран зохёол тухай ойлгосо а) Роман тухай ойлгосо

б) Ч.Ц.Цыдендамбаевай намтар, зохёохы зам. Доржо Банзаров тухай в) Банзарай хүбүүн Доржо

6. Туужа тухай ойлгосо

      а) Б.Мунгонов. Хара hалхин

      б) Ц.Номтоев. Эдэбхи

7. Хөөрөөн тухай ойлгосо

      а) Ц-Д. Дамдинжапов. Юрын буряад эхэ

 б) А.Лыгденов. Морин хуур 8. Басни тухай ойлгосо

 а) Б. Базарон. Эрдэмтэ эрбээхэй

 б) Г.Чимитов. Эрэ тахяа. Шарга тэргэ  хоёр.

9. Лирическэ зохёол

    а) Лирикэ ба лирическэ зохёол тухай ойлгосо

б) Б.Абидуев. Сонхоор малайһан һара. Алтан далай         в) А.Ангархаев. Баһал сэдьхэлдэм – бага наһамни

г) Г. Базаржапова. Зунай үдэшэ. Нара хүлеэнэб.

   д) Ш-Х. Базарсадаева. Түрэлхи хэлэн. Сэдьхэлэй үгэ

 10. Лиро – эпическэ зохёол

а) Баллада тухай ойлгосо

б) Ц-Б. Бадмаев. Хүбүүхэн тухай баллада. Баллада

в) Ц-Д. Дондогой. Гэр тухай баллада 11. Поэмэ тухай ойлгосо.

а) Д. Дамбаев. Дуулыш, минии атом! б) Д.Доржиева. Нүүдэл түүдэгүүд

12. Драматическа зохёол

      а) драма ба драматическа зохёол тухай ойлгосо

б) Ц. Шагжин. Будамшуу.

3.Һуралсалай сэдэбүүдэй түсэб

4. Һурагшадай мэдэсэ, шадабарида табигдаха гол эрилтэнүүд Һурагшад гол түлэб иимэ юумэнүүдые мэдэхэ ёһотой:

∙        уншажа байһан зохеолойнгоо автор тухай, номой  нэрэй удха тайлбарилга;

• уран  зохеолшоной намтарһаа тон  шухала мэдээнүүдые;

• уран  зохеолнуудай  текстнүүдые;
• шудалан  үзэжэ  байһан  зохеолой  герой  болоод гол  үйлэдэгшэ  нюурнууд  тухай,

зохеол        соохи  шухала  үйлэнүүдые   мэдэхэһээ   гадна     ,  тэдэнэй   хоорондохи   харилсаа

холбоонуудые, типическэ  удха шанар;

• уран  зохеол  бэшэхэ  гол  шухала  арганууд,  зураглалай  янзанууд,  зохеолой  темэ,

идей, гол удха,  уран  зохеолой  геройнууд,  сюжет г.м. литературна  теориһоо  ойлгосонуудые;

• байгуулгын (композициин) шухала онсо янзануудые, хэлэнэй зураглан тодорхойлхо арга хэрэгсэлнүүдые;

• программын   эрилтын   еһоор   сээжэлдэһэн   шүлэгүүдые,   эпическэ   зохеолой

хэһэгүүдые;

• литературна зан абари (характер), литературна тип, романтизм, реализм гэһэн ойлгосонуудай шухала шэнжэнүүдые г.м.

Һурагшад гол түлэб иимэ юумэнүүдые хэжэ шадаха ёһотой:

• уран зохеолшын зохеол соогоо бэшэһэн уран зураглалые хөөрэжэ;
• уран зохеолшын зураглаһан зурагые ухаан бодолдоо, сэдьхэлдээ бии болгожо;

• үзэжэ байһан зохеолой гол шухала үйлэнүүдые (эпизодуудые), үйлэдэгшэ нюурай хэлэһэн үгэ, хэрэг г.м. бусад олон юумэнүүдһээ илгажа;

• зохеол  соохи  үйлэнүүдэй  болоһон  шалтагааниие,  сагые,  тэрэнэй  хойшолонгые

элирүүлжэ;

• үзэжэ байһан зохеолой хэлэнэй уран аргануудые, байгаалиин зураглалнуудые текст сооһоо илгажа;

• зохеолой идейнэ болоод уран һайханай талые харуулалгада сюжедэй зүйлнүүдэй (үйлын хүгжэлтын эхин, үйлын уялдалга, үйлын хүгжэлтын эгээл дээдэ шата) үүргэ болон гол проблематика элирүүлжэ;

• үзэгдэжэ байһан зохеолнуудай байгуулгын (композициин) зүйлнүүдые илгажа;

• зохеолой удха задалан харуулхадаа, геройн үүргэ ба геройдо үгэһэн авторай сэгнэлтэ эли тодо болгожо;

• зохеолой геройнуудай өөр өөрын ба бултандань хабаатай шэнжэнүүдые тодорхойлон, характеристикэ үгэжэ, тэдэндэ авторай ямараар хандажа байһые элирүүлхэ зорилготойгоор геройнуудые зэргэсүүлжэ;

• монологическа хэлэлгэ һайнаар хэрэглэжэ, өөрынгөө һанамжа ойлгосотойгоор хэлэжэ, тэрэнээ ойлгуулжа, баримталжа, хамгаалжа;

• түсэб табижа, тэрэ тоодо тезиснэ түсэб, литературна-критическэ статьянуудаар конспект бэшэжэ;

• нэгэ гү, али хэдэн материалнууд дээрэ үндэһэлэн, литературна темээр элидхэл, соносхол (сообщени) гү, али реферат бэлдэжэ;

• үзэһэн зэхеолоор гү, али хэдэн зохеолнуудаар проблемнэ шэнжэтэй аман ба бэшэмэл бодомжолготой зохеолго, тэрэ тоодо зэргэсүүлһэн характеристикэ зохеожо, мүн литературна ба публисцистическэ темэнүүдээр бодомжолготой зохеолго бэшэжэ;

• литературын асуудалнуудаар бэшэһэн хүдэлмэринүүдээр тезисүүдые ба конспектнүүдые табижа;

• бэеэ даагаад уншаһан номоор, хараһан кинофильмүүдээр, теледамжуулгануудаар,зүжэгүүдээр, уран зурагуудаар, шагнаһан хүгжэмөөр рецензи гү, али һанамжа бэшэжэ;

• уншаһан номой справочна аппарат, мүн литературна терминүүдтэй словарь, шэнэ толинуудые хэрэглэжэ г.м.

5. Һуралсалай методическа хэрэгсэлнүүд

1. Буряад литература:6 класс.- У-Ү.,Бэлиг, 1992
2. Буряад һургуулиин программа. Буряад литература 5-11 классууд.

У-Ү, 2009

3. Б.Б.Батоев. Уран зохеолнуудые 5-11 классуудта зааха тухай. У-Ү, 2002
4. Г. ба Ц. Чимитовүүд. Үльгэрэй далай.-2004
5. М.Ж.Самбуев. Зуун дуун. – 1990
6. Х. Дармаева. Буряад литератураар тестнүүд. – У-Ү, 2003
7. О.Б.Бадмаева. Мүнөө үеын хэшээл, 2010 он

6. Хэрэглэхэ литература:

1. Ж.Ц. Жамбуева, Ц.Б.Цыренова, О.В.Цыцыкова  «Буряад литература» 1, 2 хуби,

6. класс. Улаан –Үдэ, 2014 он

2. Зундуев Р.Д. Санага-Булагай Даша-Пүнсэглинг хиидэй түүхэ. Закаменск, 2002 он
3. Х. Дампилова. Буряад литератураар тестнүүд. – У-Ү, 2003

.