"Рәүеш" темаһы буйынса дәрес өлгөһө
методическая разработка (6 класс)

Тема: Рәүеш

Маҡсат: 1.Уҡыусыларҙы рәүеш һүҙ төрөкөмө менән таныштырыу, телмәрҙә ҡуллана белергә өйрәтеү;

2. Күҙәтеүсәнлек, иғтибарлылыҡты, коммуникатив күнекмәләрҙе үҫтереү;

3. Тыуған илгә һөйөү тойғолары, һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү.

Күргәҙмә материал: видеопроектор, слайдтар, дәреслек, һүҙлектәр.

Дәрес барышы

1.Ойоштороу . Уңыш ситуацияһын тыуҙырыу.

Хәйерле көн теләп, ҡояш ҡалҡа,

Уяналар ауыл, ҡалалар.

Үҙ телемдә һеҙҙе сәләмләйем:

Хәйерле көн һеҙгә, балалар!

Уҡытыусы: - “Кем икән был апай?” – тип аптырап ҡалдығыҙмы, үҫкәндәрем! Әйҙәгеҙ танышайыҡ! Мин Әхмәтшина Фәриҙә Рәмил ҡыҙы булам. Һеҙҙең кеүек аҡыллы, тырыш балаларҙы уҡытам. Ә хәҙер бер-беребеҙҙе сәләмләйек: (хор менән ҡабатлау)

Слайд 1

Һаумы, ҡояш, һаумы, дуҫым,

Һаумыһығыҙ, уҡытыусым!

Ҡояш, һауа, тыуған ер,

Йән тыныслығын бир.

Мин сәләмәт, мин матур,

Салауат кеүек батыр!

Яйлап ултырам хәҙер,

Дәрес тыңларға әҙер.

Ултырығыҙ, тынысландыҡ.

• Балалар, дәресте башлар алдынан иң тәүҙә артикуляцион күнегеүҙәр яһап алайыҡ. (күргәҙмә материалды ҡулланыу, балаларҙан ҡабатлатыу).
•  Афарин, ә хәҙер әйҙәгеҙ әле таҡталағы һүрәткә күҙ һалайыҡ.
• Һүрәттә кемдәрҙе күрәһегеҙ? (балаларҙы)
• Был картинала ниндәй миҙгел  төшөрөлгән? (ҡыш)
• Балалар нимә эшләйҙәр? (балалар яуаптары)
• Яҡшы, әйҙәгеҙ слайдҡа иғтибар итәйек. Бында һеҙгә кроссворд бирелгән, әгәрҙә уны сисә алһағыҙ, бөгөнгө беҙҙең үтәсәк тема йәшеренгән.

Кроссворд:

• Һүрәттә балалар нисек сана шыуалар? (бергә - вместе)
• Улар тағы нисек сана шыуалар? (күңелле-  весело)
• Балалар тауға нисек менәләр? (етеҙ - быстро)
• Уларҙың саналары нисек шыуа? (шәп-быстро)
• Яҡшы, ә бына рус телендәге «память» һүҙе башҡортса нисек тәржемә ителә? (хәтер)

• Күреүегеҙсә, горизонталь буйынса ниндәй һүҙ килеп сыҡты? (Рәүеш)
• Дөрөҫ, бөгөнөгө үтәсәк беҙҙең тема ул – рәүеш. Ләкин беҙ «хәтер» тигән һүҙҙе лә юҡҡа сығарманыҡ. 2020 йылРәсәй президенты В.В. Путин указы менән «Дан һәм хәтер» йылы  (год Памяти и славы) тип иғлан ителде.  Сөнки Бөйөк Ватан һуғышында еңеүгә май айында 75 йыл туласаҡ. Аяҙ күгебеҙ, яҡты киләсәгебеҙ, тыныс тормошобоҙ өсөн аяуһыҙ көрәшкән батырҙарыбыҙҙы – һуғыш һәм тыл ветерандарын оноторға – беҙҙең хаҡыбыҙ юҡ! Беҙҙән һуң ла киләсәк быуындар уларҙы белеп үҫергә тейеш. Улар беҙгә ысын батырлыҡ һәм тоғролоҡ өлгөһө.(слайд)
•  Балалар, тимәк бөгөнгө беҙҙең тема булып рәүеш һүҙ төркөмө тора. Ә ниндәй маҡсаттар буласаҡ беҙҙең дәрескә? Дөрөҫ, рәүеш һүҙ төркөмө менән танышыу, уларҙы  телмәрҙә дөрөҫ ҡуллана белеү.
• Ә хәҙер дәфтәрҙәрҙе астыҡ, бөгөнгө числоны һәм теманы яҙып ҡуяйыҡ.(егерме өсөнсө ғинуар. Кесаҙна)

2 – се өлөш. Төп өлөш

• Рус теле дәрестәрендә һеҙ рәүеш темаһы тураһында танышҡанһығыҙҙыр. Рәүеш  - наречие була. На какие вопросы отвечают наречия? Они отвечают на вопросы: как? Каким образом? Когда? Они обозначают признак действия. Башҡорт телендә рәүеш һәр ваҡыт ҡылымды (глагол) асыҡлап килә һәм нисек?  Ни рәүешле? ? ҡасан? Ҡайҙа? Һорауҙарына яуап бирә. Рәүештәр һөйләмдә хәл функцияһын үтәй. (слайд) (уҡыусыларҙан уҡытып китергә). Проекторҙы һүндереп тор!!!!!
• Балалар, әйҙәгеҙ китапта бирелгән ҡағиҙәне уҡып үтәйек. (Дәфтәрҙәргә миҫалдар менән яҙып ҡуйыу)

Тиҙ әйтте – быстро сказал

Матур йырлай – красиво поет

Кисә күрҙем – вчера видел

• Тимәк рәүеш һәр ваҡыт ҡылымдың алдында килеп, уны асыҡлай. Ләкин, рәүеште сифат менән бутарға ярамай. (нельзя путать наречия с именами прилагательными). Сифат – ул предметтың билдәһен асыҡлай һәм исем (имя существительное) алдында килә. (Карточкалар менән эшләү) Мәҫәлән:

Яҡшы һөйләй     яҡшы китап

Матур уйнай       матур ҡыҙ

Башҡортса яҙа     башҡорт йыры

(бер-ике миҫалды уҡыусыларҙан яҙҙырып ҡарау)

3 - сө өлөш. Физминутка.

• Уҡыусылар, ә хәҙер ял минуты ойоштороп алайыҡ. (физминутка)
• Дәрес башында мин һеҙгә быйылғы йыл илебеҙҙә  «Дан һәм хәтер» йылы тип иғлан ителде тип әйтеп үткәнем. Әйҙәгеҙ ошо темаға ярашлы бер шиғыр уҡып үтәйек. (слайд)

Болондарҙы күмеп майҙың

Нәфис гөлөнә,

Еңеү көнө балҡып килде

Тыуған илемә!

Тик еңеү үҙенән-үҙе

Килмәне ергә;

Уны яҡлап ҡаһармандар

Көрәште бергә!

«Мәүгелек дан!», тигән кеүек

Батыр халҡыма,

Май ҡояшындай нурланып,

Байраҡ талпына!

(И. Кинйәбулатов)

(Тасуири итеп күмәкләшеп уҡыу, 1-2 баланан уҡытып ҡарау)

• Балалар, был шиғырҙа нимә тураһында һүҙ бара? (Еңеү көнө, Тыуған ил тураһында)
• Уҡыусылар, был шиғырҙың авторы С. Юлаев премияһы лауреаты Ирек Кинйәбулатов. Ул Башҡортостандың Ҡырмыҫҡалы районы Абдулла ауылында тыуған. (атластар менән эшләү, китаптарын күрһәтеү) (СЛАЙД)
• Ысынлап та был һуғышта беҙҙең батырҙарыбыҙҙың Тыуған ил өсөн күрһәткән героизмдары беҙҙең ғорурлығыбыҙ.Беҙҙең Башҡортостандан бөтәһе 710 мең һалдат һуғышҡа алына, шуларҙың 300 меңе яу яландарында ятып ҡала. Ә Бишбүләк районынан 14 345 кеше Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша. Шуларҙың 7-нә Советтар Союзы Геройы исеме бирелә.
• Дөрөҫ, ә ошондағы бөтә һүҙҙәрҙә һеҙгә аңлашыламы?
• Мәҫәлән, нәфис гөл, ҡаһармандар, көрәште бергә , байраҡ талпына тигән һүҙбәйләнештәргә аңлатма биреп китәйек.

Нәфис гөл – нежный цветок

Ҡаһармандар – богатыри

Көрәште бергә – сражалисб вместе

Байраҡ талпына – флаг развевается

(1-2 һүҙбәйләнеште яҙып ҡуйыу)

• Был шиғырҙа рәүештәр бармы икән? (Яуаптар: балҡып килде, көрәште бергә, нурланып талпына – излучая развевается).

4 - се өлөш. Ҡабатлау.

• Уҡыусылар, өйгә эш яҙып алайыҡ. (31 – се күнегеү, 75 – се бит)
• Ә хәҙер беҙ һеҙҙең менән «Алтын тирмә» уйынын уйнап алабыҙ. Беҙ һеҙҙең менән ике командаға бүленеп уйнаясаҡбыҙ. Экранда һеҙгә категориялары менән һорауҙар буласаҡ. Һәр команда оҡшағанын теләп аса, һәр әйтелгән дөрөҫ яуапҡа тәңкә йәки мәрәй аласаҡ. (класты ике командаға бүлеү, проектор менән эшләү).
• Уйын аҙағына ла яҡынлашты, ә хәҙер һеҙ йыйған тәңкәләрҙе һанайыҡ һәм еңеүсе команданы билдәләп үтәйек.

5 – се өлөш. Ҡабатлау.

• Шулай итеп, уҡыусылар бөгөн беҙ һеҙҙең менән нимәләр тураһында һөйләштек? (Рәүештәр, «Дан һәм хәтер» И. Кинйәбулатов тураһында).

6 – се өлөш. Рефлексия.

• Балалар, һеҙҙең алдығыҙҙа сәскәләр ята. Ҡыҙылдары – һеҙгә дәрес оҡшаны, һарыһы- уртаса оҡшаны, зәңгәре – оҡшаманы тигәнде аңлата. Ә хәҙер дәрес һеҙгә нисек үткәнен уйлап, сәскәләрҙең береһен генә һайлап, минең ошо вазама ҡуяйыҡ. (Балалар һәр береһе вазаға сәскәләрен ҡуя).
• Дәрес тамам, иғтибарығыҙ өсөн ҙур рәхмәт!