5-дахи классай буряад литературын ажалай программа
рабочая программа (5 класс)

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Хилганайская средняя общеобразовательная школа» им. ЭД.Ринчино

671617, Республика Бурятия, Баргузинский район, с. Хилгана, ул.Очирова, 29,

тел/ факс: (30131) 93-396, e-mail: hilgana school @mail.ru

Рассмотрено: _______ /Ринчинова С.Р/                   Согласовано: ________ /Бадмаева Е.А./                            

                                Руководитель МО                                                  Зам.дир по УВР                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

Бурятская литература

5 класс

Составитель: Шараева А.С., 1 квал.категория

Тайлбари бэшэг

Буряад литератураар ажалай программа иимэ документнүүд дээрэ үндэhэлэгдэн бэшэгдэнхэй:

- Федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования (утвержден приказом Минобрнауки России приказом Министерства образования и науки Российской Федерации «17» декабря 2010 г. № 1897);

-Федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования;

-Устава МБОУ «Хилганайская средняя общеобразовательная школа им.Э-Д.Ринчино»;

 - Положения о рабочей программе МБОУ «Хилганайская средняя общеобразовательная школа им.Э-Д.Ринчино»;

-Учебного плана МБОУ «Хилганайская средняя общеобразовательная школа им.Э-Д.Ринчино»

-Образовательной программы МБОУ «Хилганайская средняя общеобразовательная школа им.Э-Д.Ринчино».

Программа составлена для учащихся 5 класса МБОУ "Хилганайская СОШ им.Э-Д.Ринчино" и рассчитана на 34 часов.

«Буряад литература» гэhэн курсын ажалай программа буряад литератураар зохѐогдоо. Гэхэтэй хамта арадай аман зохѐол аман үгын, уран hайханай литература бэшэмэл үгын исскуство, тиимэhээ уран зохеол зохеоходоо, уран хурса, шэмэг удхатай үгэ гол түлэб аргануудай нэгэн болоно гэжэ hурагшадтаа хододоо hануулжа байха гэжэ программа зохѐогшо дурадхана. /С.Ж. Балданов «Буряад hургуулиин программа. Буряад литература. V-XI классууд»/.

Нүгөө талаhаа, уран зохѐол хүн тухай, тэрэнэй доторой байдал, хүниие тойрон байhан оршон байдал, байгаали, хүнэй ажабайдал, арад зоной ажамидарал г.м. тухай зохѐогдоhон байдаг. Бодото юумэнүүд, үнэн болоhон үйлэ хэрэгүүд, бодото байдал уран зохѐолой, уран hайханай литературын үндэhэн боложо хэрэлэгдэдэг. Уран зохѐолшо бодото байдал дээрэ үндэhэлжэ, тэрээниие hанажа ухаан бодолойнгоо хүсөөр, hанаагаараа тэрэниие уран гоѐ болгожо, ном соогоо уран hайханаар, гоѐор зохѐогдоhон байдал бии бодгодог. Энэ байдалынь үнэн бодото байдалда адлирхуу байдаг. Тиимэhээ hурагшадта ойлгуулха шухала гэжэ хараалагдана.

Уран hайханай литература гү, али уран зохѐол шудалан үзэлгын гол зорилгонууд гэбэл:

• уран hайханай литература хүнэй, хүн түрэлтэнэй ажамидаралда тусхай hуури эзэлдэг, тэдэнэй хүгжэлтэдэ айхабтар ехэ шанартай гэжэ ойлгуулха;

• уран hайханай литература шудалан үзэлгэ хадаа түрэл арадайнгаа ба бэшэшье арадуудай соѐл болборсол, ѐhо заншал ойлгожо абалгын тусгаар арга гэжэ ойлгуулха;

• исскуствын этико-эстетическэ компонент байгуулха гуманитарна ойлгосонуудые тайлбарилжа үгэхэ;

• уран зохѐол уншаха дуратай болгохо, гоѐ hайханиие наринаар ойлгодог мэдэрэл хүмүүжүүлхэ;

• бодото байдал, ажабайдал ба искусство, оршон тойрониие зүбѳѳр сэгнэжэ, тэдэндэ үнэтэй сэнтэйгээр хандахые hургаха;

• аман ба бэшэмэл хэлэлгэдэ hургаха, тэрэниие хүгжөөхэ;

• hурагшад уран hайханай зохѐол зүбөөр, хүсэд дүүрэнээр хадуужа абаха, шэнжэлжэ, сэгнэжэ hураха гол түлэб теоритико- литературна, эстетическэ ойлгосонуудтай болохо

ѐhотой.

Уран hайханай литература зүбөөр, хүсэд дүүрэнээр, гүнзэгыгөөр ба өөрынгөө ажамидаралда туhатайгаар ойлгожо абахын тула hурагшадые ойлгомжын аппарадтай

болгохо. Ушар иимэhээ программа дотор литературын теоридо онсо анхарал хандуулагдана.

Энэ программа зохѐогдоходоо, базова теоретико-литературна ойлгосонууд дээрэ үндэhэлжэ, тэдэниие гол принцип болгон байгуулагдаа. Класс бүхэндэ өөр өѳрын баазова теоретико – литературна ойлгосо онсологдоо гэбэл иимэ:

5- дахи класста жанрнуудые үзэхэ.

Иигэжэ 5-дахи класста теоретико-литературна ойлгосонуудые үгэлгэ хадаа урда жэлнүүдэй программанууд соо хэрэглэгдэдэг байhан тематическа, хронологическа болон историко- литературна принципүүдтэ харша бэшэ, харин хэрэгтэй нэмэринь болоно. Һурагшад ганса историко- литературна бэшэ, мүн баhа теоретико-литературна талаар мэдэсэеэ үргэдхэхэ бэшэ, харин литературын теорѐор hайн баазова ойлгосонуудтай байха ѐhотой. Уран hайханай литература үзэлгэ, тэрэниие шэнжэлэлгэ теорико- литературна ойлгосонуудтэйгөөр бэелүүлэгдэдэггүй. Тиимэhээ тэдэнэр теоретическэ ойлгосо мэдэсэнүүдые ба уран зохѐол шудалан үзэлгын шухала зэмсэг болоно.

Тус программа 5 класста литература үзэлгын гол шэглэлнүүдые иигэжэ тодорхойлжо үгэнэ:

5-дахи класс – литературна уншалгаhаа литература шэнжэлэн үзэлгэдэ шэлжэн оролго болоно.

Һурагшадые литература үзэлгын талаар hургахын тула ямар зорилгонууд табигданаб гэбэл иимэ:

5-дахи класста – эстетическэ аналих хэжэ hургалга. Энээндэ анхаралаа хандуулха хэрэгтэй.

Тус программа дотор түрүүшынхиеэ буддын шажанай hургаал, тэрээнтэй нягта холбоотой бурхан багшын hургаалнууд дээрэ үндэhэлжэ зохѐогдоhон зохѐолнууд оруулагдаа. Гэбэшье шажан мүргэл тухай ганса 5- дахи класста үзөөд үнгэрхэ бэшэ, харин Буддын шажанай, бөө мүргэлэй hургаалнуудые бүхы классуудта дурдажа, hурагшадта hануулжа, мэдүүлжэ байха хэрэгтэй.

Программа дотор нилээн ехэ hуури арадай аман зохѐолнуудта үгтөө. Юуб гэхэдэ, энээнгүйгөөр литературын асуудалнууд, илангаяа уран hайханай ѐhо заншал, литературна хүгжэлтын, ментальна ѐhо заншалнууд г.м. хүсэд hайнаар ойлгогдохогүй. Гэхэтэй хамта уран hайханай литература хадаа арадай аман зохѐолой үргэлжэлэл гэжэ хэлэхэдэ болоно. Мүнөө үеын литературна зохѐолнууд аман зохѐолнуудгүйгѳѳр бэшэгдэнэгүй.

Һурагшадай үргэн дэлисэтэй байхын хажуугаар, түрэл литератураяа hайнаар ойлгожо абахын тула программа дотор буряад литературада бии болоhон шэнэ зохѐолнууд оруулагдаа. Хуушан программанууд соо, номууд соо байhан зарим зохѐолнууд гаргагдаhан, зариманиинь классуудаар hэлгэгдэн үгтэhэн байна. Коммуникативно-творческо ажалнуудые хэрэглэжэ болохо байна

Личностные, метапредметные и предметные результаты

освоения предмета “Бурятская литература”

Үхибүүнэй ѳѳрын хүгжэлтын дүнгүүд (личностные результаты) – ѳѳрын ба хүнүүдэй ажабайдалда түрэл хэлэн ямар үүргэтэйб гэжэ ойлгоно (хэлэнэй аргаар хажуудахи хүнтэеэ харилсанаб, бэшэмэл текстын удха үзэнэб гэжэ ойлгоно), хүнэй аман ба бэшэгэй хэлэлгын онсо ѳѳрэ байhые ойлгоно (аянга, хэлэлгын темп, үгэнүүдэй болон сэглэлтын тэмдэгүүдэй үүргэ).

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

• багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

• хэшээлдээ юу хэhэнээ хойно хойноhоонь тоолохо;

• юу хэхэ гээшэбиб гэжэ уридшалан хэлэхэ;

−        ѳѳрынгѳѳ, нүхэдэйнгѳѳ, классайнгаа ажал багшатаяа сугтаа урид зохѐогдоhон критеринүүдээр шалгаха;

• багшын үгэhэн түсэбѳѳр, алгоритмаар хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

• номоор хүдэлхэ (номой гаршагай, тусгаар тэмдэгүүдэй үүргэ ойлгохо);

• зураг хаража гү, али текст уншажа, асуудалнуудта харюу олохо;

• багшатаяа болон нүхэдтэеэ хамта дүн гаргаха;

• үгѳѳр хэлэгдэhэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо. Тиин hѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ;

• текстын удха дамжуулха.

Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

• ѳѳрынгѳѳ hанаа бодол аман хэлэлгээр, тиихэдэ багахан текст зохѐожо, бэшэгэй хэлэлгээр харуулха;

• хажуудахи хүнүүдээ шагнаха, тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

• уран гоѐор уншаха, хѳѳрэхэ;

• классайнгаа үхибүүдтэй, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэ, ямар журамуудые сахиха тухайгаа хэлсэхэ;

• хоѐр хоѐроороо, бүлэг бүлэгѳѳр хүдэлхэ, тиихэдээ олон ондоо «тушаал» бэе дээрээ абаха: ударидагшын, даабари дүүргэгшын, бэшээшын г.м.

Буряад хэлээр шадабари (предметные УУД):

Тус программа соо hурагшад гол түлэб иимэнүүд онол шадабаритай болохо гэжэ хараалдагдана:

• үзэг бэшэгэй талаар зүбѳѳр, алдуугүйгѳѳр ба удхатайгаар (удхыень ойлгожо) уншаха оньhон аргатай, дадалтай болохо;

• уран хурсаар уншаха шадабаритай болохо;

• уран зохѐолые сюжетно- композиционно нэгэдэл гэжэ хадуужа абаха;

• уран зохѐол дотор авторыень, тэрэнэй зохѐол соо зураглагдаhан геройнуудта ба үйлэ хэрэгүүдтэ, ушарнуудта, уншагшадта хандалгые ойлгожо абаха;

• уран зохѐол дотор этическэ, социальна- историческа ба нравственна- философско проблематика илгаруулха шадабаритай болохо;

• уран зохѐолые ба тэрэнэй хубинуудые хаба соогоо бэеэ даагаад анализ хэхэ шадабаритай болохо;

• уран зохѐолдо үндэhэ баримтатай эстетическэ сэгнэлтэ үгэжэ шадаха;

• уран зохѐолые соѐл болон ѐhо заншалтай холбожо, тайлбарилха шадабаритай болохо;

• диалог ба монолог зүбөөр хэрэглэжэ, хэлэжэ шадаха болохо;

• элдэб янзын бэшэмэл ажалнуудые бүтээхэ шадабаритай болохо;

• шэнжэлгын ажалнуудые хэхэ шадабаритай болохо.

Тематическа түсэблэлгэ

Һуралсалай-методическа хангалта

1. Ц.Б. Цыренова, М.Ш. Батуева. Булагай эхин: Үхибүүдэй хрестомати. 2-дохи хэблэл. -

Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2008 он.

2. Бабуева В.Д. «Материальная и духовная культура бурят» Учебное пособие. – Улан-

Удэ, 2004 он.

3. Л.Ц. Халхарова. ХХ зуун жэлэй эхин үеын буряад уран зохеол: хрестомати – Улаан-

Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2009 он.

4. Б-С.Ц. Цыденов, Б.Д. Цыдыпова. Класhаа гадуур уншаха ном. 5-дахи класс. Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2008 он.

5. С.Г. Осорова. «Мүнөө үеын буряад уран зохеол» (ХХ зуун жэлэй hүүл – ХХI зуун жэлэй эхин). Хрестомати. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2010 он.

6. Бадмацыренова Ц.Б. «Буряад арадай хүүгэдэй аман зохеол». – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2008 он.

7. Доржиев С.Д. «Эмнин байгаа мүшэмнай», рассказы. – Улан-Удэ 2010 он.

8. Дампилова Х.Д. Буряад литератураар тестнүүд. 2-дохи хэблэл – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2003 он.

9. Алагуева В.П. Буряадууд тухай алтан ном. – Улаан-Үдэ: «Бэлиг» хэблэл, 2008 он.

1. Электронный учебник бурятского языка, 2006 он.
2. «Мүнгэн дуhалнууд» 9-11 классууд «Электронная книга бурятской литературы».
3. «Мүнгэн дуhалнууд» 7-8 классуд «Электронная книга бурятской литературы».
4. «Мүнгэн дуhалнууд» 5-6 классуд «Электронная книга бурятской литературы».

1. Компьютер
2. Мультимедийный проектор

1. Буряад уран зохѐолой соносохо номой һан (аудиобиблиотека)

Шалгаха хэрэгсэл :

• Шалгалтын асуудалнууд ба даабаринууд;

• Электрон номой тестнүүд

Интернет онол арга:

• http://www.edu.ru – Федеральный портал «Российское образование».

• http://www.edu03.ru/-Министерство образования и науки РБ

• http://www.buryadxelen.org

• http://www.nomoihan.org

• http://www.ict/edu. ru/ - Портал «Информационно-коммуникационные технологии в образовании».

• http://www.Kpmo.iv-edu.ru/ – Сайт регионального комплексного проекта модернизации образования.

• http://fcior.edu.ru/ - Федеральный центр информационно-образовательных ресурсов.

• http://www.rikuo.ru/ – Сайт республиканского института кадров управления и образования.

• http://www.fipi.ru/ – ФИПИ- Федеральный институт педагогических измерений.