5 классай буряад хэлэнэй ажалай программа
рабочая программа (5 класс)

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Хилганайская средняя общеобразовательная школа» им. ЭД.Ринчино

671617, Республика Бурятия, Баргузинский район, с. Хилгана, ул.Очирова, 29,

тел/ факс: (30131) 93-396, e-mail: hilgana school @mail.ru

Рассмотрено: _______ /Ринчинова С.Р/                   Согласовано: ________ /Бадмаева Е.А./                            

                                Руководитель МО                                                  Зам.дир по УВР                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

Бурятский язык

5 класс

Составитель: Шараева А.С., 1 квал.категория

Тайлбари бэшэг

Буряад хэлээр ажалай программа иимэ документнүүд дээрэ үндэhэлэгдэн бэшэгдэнхэй:

- Федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования (утвержден приказом Минобрнауки России приказом Министерства образования и науки Российской Федерации «17» декабря 2010 г. № 1897);

-Федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования;

-Устава МБОУ «Хилганайская средняя общеобразовательная школа им.Э-Д.Ринчино»;

 - Положения о рабочей программе МБОУ «Хилганайская средняя общеобразовательная школа им.Э-Д.Ринчино»;

-Учебного плана МБОУ «Хилганайская средняя общеобразовательная школа им.Э-Д.Ринчино»

-Образовательной программы МБОУ «Хилганайская средняя общеобразовательная школа им.Э-Д.Ринчино».

Программа составлена для учащихся 5 класса МБОУ "Хилганайская СОШ им.Э-Д.Ринчино" и рассчитана на  68 часов.

Буряад хэлэнэй багшанарай, хyмүүжүүлэгшэдэй урда табигдаха шухала зорилгонууд:

• ургажа ябаа залуу үетэндэ эрдэм болбосоролой үндэhэ hууриие гүнзэгыгөөр ба бата бэхеэр үгэхэ;

• hурагшадые Буряад республикын гүрэнэй аман ба бэшэгэй хэлэтэй болгохо;

• ниитын болон ажахын хэрэгтэ түрэлхи хэлэеэ хэрэглүүлжэ hургаха;

• арадайнгаа түүхэ, аман зохеолойнь баялиг, ѐhо заншал, соѐл болбосорол – эдэ бүгэдэндэ түшэглэн, тэдэниие hургажа, хyгжөөжэ, хүмүүжүүлжэ, буряад үндэhэ яhатанай гүнзэгы мэдэрэл бүрилдүүлхэ.

Тус зорилгорнуудhаа дулдыдан, буряад хэлэ заажа байhан багшанарай урда иимэ шухала эрилтэнyyд табигдана:

1. Нэн тyрүүн түрэлхи хэлэеэ заажа байhан багша хадаа өөрөө хэлэ бэшэгэй талаар үндэр хэмжээнэй эрдэм мэдэсэтэй, болбосорол ехэтэй, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй, тэрэ тоодо буряад хэлэнэй саашанхи хүгжэлтын гол зорилгонуудые гүнзэгыгөөр ойлгохо ѐhотой;

2. Һурагшадай эрдэм мэдэсын эрилтэнүүдэй стандарт ба программа шудалжа, багша буряад хэлэ заалгые тyсэблэхэ;

3. Һуралсалай жэлэй эхиндэ багша класс бүхэндэ hурагшадай мэдэсэ шадабариин хэмжээе элирүүлхэ зорилготойгоор хэдэн ондоо түхэлэй шалгалтын хүдэлмэринүүдые дүүргүүлхэ: грамматическа даабаринуудтай диктантнуудые, зохѐолго ба найруулгануудые бэшүүлжэ, тестнүүдые дүүргүүлжэ, анкетэнүүдэй асуудалнуудта харюусуулжа болохо; аман шалгалта үнгэргэхэ; үзэгдэhэн темээр шалгалтын асуудалнуудта харюунуудые шагнаха; хөөрэлдөө эмхидхэхэ болон бусад эдэ даабаринуудые дүүргэлгын дүнгүүд hурагшадай мэдэсэ, шадабари, хүгжэлтые гү, али программын эрилтэнүүдhээ гээгдэлхэ зүбөөр гэршэлдэг. Эндэhээ уламжалан, багща класс бүхэндэ hурагша бүхэнтэй hуралсалай жэл соо хэхэ ажалаа багсаан эмхидхэхэ.

4. Һурагша бүхэнэй эрдэм мэдэсын хэмжээн адли бэшэ, тиимэhээ хэшээлэй алишье шатада hурагшын мэдэсын хэмжээндэ тааруугаар даабаринуудые дүүргүүлхэ.

5. Һурагшадые hургаха, хyгжөөхэ, хүмүүжүүлхэ зорилгонууд түрэлхи хэлэнэй, уран зохѐолой хэшээлнүүдтэ нягта холбоотойгоор элдэб онол аргануудаар, жэшээлхэдэ: интегрированнэ аргаар гэхэ гү, али заагдажа байгаа предмедүүд хоорондын харилсаанай аргаар бэелүүлэгдэхэ ушартай. Эндэ 2012 онуудта гараhан «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» (электронно ном) доторхи тон баян, хэрэгтэй материалнуудые зүбөөр бэе бэетэйнь тааруулан холбожо шадабал, багшанарташье, hурагшадташье нилээд аша үрэтэй ба hонирхолтой байха.

6. Хэлэлгын культура (соѐл) дээшэлүүлхэ, гүнзэгырүүлхэ, зохѐохы ба холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгын хүдэлмэринүүдые хэшээлэй алишье шатада хараалха, түсэблэхэ.

7. Һурагшадые hургалга, хүгжөөлгэ, хүмүүжүүлгын зорилгонуудые сагай эрилтэдэ таарамаар бэелүүлхын тула, буряад хэлэ ба уран зохѐол заажа байhан багшанар өөрынгөө эрдэм мэдэсые, дүй дүршэлые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, методикодо, психологидо ба дидактикада бии боложо, хэблэгдэжэ байдаг эрдэмтэдэй, шэнэдхэгшэ багшанарай шэнжэлэлгын хүдэлмэринүүдые, шэнэ дурадхалнуудые ба түрүү дүй дүршэл үзэжэ, шүүмжэлжэ, ажал хүдэлмэридөө нэбтэрүүлжэ байха.

Буряад хэлэнэй, тэрэниие шэнжэлдэг эрдэм ухаанай хүгжэлтые хараадаа абан, Россин эрдэм hуралсалай түсэбые (учебный план) баримталан, мүнөө үедэ хэрэглэгдэдэг программын үндэhөөр «Буряад хэлэнэй» стандартда тааруулан, программа зохѐогдобо. Буряад хэлэ үзэлгэдэ 5 класста эрдэм hуралсалай түсэбѳѳр неделидэ 2 час үгтэнэ., hуралсалай жэлдэ бүхыдээ 70 час болохо.

Зорилгонууд

1. Һурагшадые  литературна  хэлэндэ  hургалга.   Абяануудые  зүбөөр  үгүүлхэ,

үгэнүүдэй лексическэ удхые зүб ойлгохо, удхын сохилто зүбөөр хэрэгдэхэ дадалтай болгохо. Мэдүүлэл соо хэрэглэгдэhэн үгэнүүд hуури байраяа зүбөөр олоhон, удхынгаа талаар бэе бэетэеэ зүбөөр холболдонхой байха ѐhотой. Нютаг хэлэнэй онсо илгаануудта анхаралаа хандуулха: алибаа нютагта тус үгые гү, али абяае иигээд үгүүлдэг, харин литературна хэлэндэ иимээр үгүүлдэг гэжэ зэргэсүүлэн ойлгуулха шухала.

2. Һурагшадай үгын нөөсые арьбажуулга ба мэдүүлэл зохёолгые хүгжөөлгэ. Уран зохѐол, сонин, сэтгүүлнүүдые уншадаг hурагшын хэлэн тодо сэбэр, үгэ баянтай, мэдүүлэлнүүдые зүбөөр найруулха дадалтай байдаг. Хүшэр удхатай үгэнүүдые ойлгуулжа хэрэглүүлхэ шухала, словарна хүдэлмэри хэшээл бүхэндэ эмхидхэгдэжэ байха ѐhотой. Хэрбэеэ hурагшада ойлгогдосогүй үгын байбалнь, «Буряад хэлэнэй сахим hураха ном» соо «Толи» гэhэн бүлэг нээбэл, багшанарай ба hурагшадай хэрэглэхэ 14 зүйлэй толинуудые ашаглан, хэрэгтэй үгэнүүдэй зүб бэшэлгэ, оршуулга, тайлбаринь олдохо аргатай.

3. Холбоо хэлэлгэдэ hургалга. Буряад хэлэ заалгын гол зорилгонуудай нэгэн – хүнүүдэй хоорондоо харилсаха арга боломжо гүнзэгырүүлгэ, hанал бодолоо зүбөөр, үгэ баянтайгаар дамжуулха шадабари хүгжөөлгэ. Энэ шадабари болон дадал буряад хэлэнэй, уран зохѐолой ба дунда hургуулида үзэгдэжэ байгаа бүхы предмедүүдээр хэшээлнүүдтэ хэлэлгэ хүгжөөхэ элдэб даабаринуудые hурагшадаар дүүргүүлхэдэ бэхижүүлэгдэдэг. Зохѐолго болон найруулга бэшэхын тула hурагшад хүдэлмэрингөө сэдэб зүбөөр шэлэн олохо, гол удхыень тодоор ойлгохо, юрын гү, али орѐо түсэб зохѐожо шадаха дүршэлтэй болохо ѐhотой. Үгэнүүдэй удхые, тэдэнэй холбоое, хэлэлгын уран аргануудые зүбөөр хэрэглэхэ. Оролто хубияа – шухала хубида, түгэсхэлдэ гуримтайгаар шэнжэлэн орожо, зохѐолгоѐо бэшэхэ

Түсэблэһэн үрэ дүнгүүд үзэхэ һуралсалай курста

5-дахи класста буряад хэлэ үзэлгэдэ тэдхэмжэ болохо тусхай программа зохѐогдоһон байна.

Үхибүүн бүхэнэй үзэхэ предмедэй  «Буряад хэлэн» иимэ юумэ шадаха еһотой:

4-дэхи  класста  үзэһэнөө  дабталга  дээрэ  үндэһэлжэ,  хэлэнэй  зүйлнүүдэй        шэнэ

шанар        шэнжэнүүдтэй танилсалга;

• ойлгосонуудые уламжалан үзэлгэ;

• орфографическа дадал дүршэл хүгжөөлгз;

• хэлэлгэ хүгжөөлгэ;

-буряад хэлэндээ дуратайгаар хандалга, тэрэнээ шэнжэлхэ, шудалха эрмэлзэл хүгжөөлгэ;

• буряад хэлэнэй ашаар арадайнгаа соѐл, заншал, түүхэ мэдэхэ болохо арга боломжо ололго;

• буряад хэлэ үзэлгые үхибүүнэй наһанай болон хүгжэлтын шатануудта тааруугаар үнгэргэлгэ;

• ород хэлээр багшын ямаршье альтернативна номуудые хэрэглэхэдэ, тэдээндэнь тус буряад

хэлэнэй ном тааруу байха зэргэтэй;

• метапредметнэ шэглэлтэй шадабари бүридхэлгэ. Энэ зорилго һүүлэй жэлнүүдтэ аргагүй хэрэ тэйдэ тоологдодог болоо. Мүнөө үеын һуралсалай ябасада оруулагдажа байһан федеральна стандарттай холбоотой.

5-дахи класста грамматика ба бэшэгэй дүримүүдһээ эгээл хүнгэн мэдэсэнүүд оруулагданхай. 5-дахи классай һурагшад үгын фонетическэ бүридэлтэй, зарим хэлэлгын хубинуудтай ба тэдэнэй шухала формонуудтай, мэдүүлэлэй тон юрэнхы янзануудтай, мэдүүлэлэй гэшүүдтэй, бэшэгэй дуримүүдтэй танилсаха болоно.

Һурагшадые үгын лексическэ удха шанартай, олон ондоо болон дүтэрхы удхатай үгэнүүдтэй практическаар танилсуулха. Һурагшад грамматикын болон бэшэгэй дүримүүдтэй танилсажа, хэлэ шудалан үзэлгэдэ хабаатай арга хэрэгсэлнүүдые түрэл түрэлөөрнь илгажа ба тэдэнээ зэргэсүүлэн хаража үзэхэ, тобшолол гаргаха шадабаритай болохо зэргэтэй.

Шухала шадабаритай ба дадалтай болголго

Табадахи класс дүүргэхэдээ, ћурагшад иимэнүүд шадабаритай, дадалтай болохо ѐћотой гэбэл:үгэнүүдые абяануудаарнь, үгэнүүдые бүридэлєєрнь, мэдүүлэлнүүдые байгуулгаарнь шүүмжэлхэ. Ћурагшад простой болон сложно мэдүүлэлнүүдые зохѐожо шадаха, үгэнүүдэй бэшэгэй дүрим мэдэхэ, тэдэниие үндэћэлэн хэлэжэ шадаха ба зүбөөр бэшэдэг болохо ѐћотой.

Буряад хэлээр шадабари (предметные результаты):

• аялгануудай нугарал тухай ойлгосотой болохо;

• ии - ы, ээ- эй аялган үзэгүүдэй бэшэлгэ тухай мэдэхэ;

• үгын анхан һуурида б, л, м, р хашалгануудай удаа тодо бэшэ аялганай бэшэгдэхэ тухай; -үгэнүүдэй бии бололго тухай, үгын бүридэл тухай суффикс, залгалта, анхан һуури, гараһан һуури;

• зөөлэн һууритай абтаһан үгэнүүдэй һүүлэй аялган үзэг бэшэхэ тухай;

• юумэнэй нэрын падежнуудые ба тэдэнэй удха, үүргэ мэдэхэ;

• дахуул үгын үүргэ, тэрэнэй бэшэлгэ мэдэхэ;

• тэмдэгэй нэрын мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай;

• үйлэ үгын мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай

• үйлэ үгын түхэлэй бии болоходо аялгануудые бэшэхэ тухай;

• үйлэ үгын сагууд: (мүнөө, үнгэрһэн, ерээдүй), тэдэнэй хэлэлгэ соохи үүргэ тухай;

• хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд тухай;

• мэдүүлэлэй юрын гэшүд тухай;

• бодомжолһон түхэлтэй текст тухай;

• фразеологимууд, омонимууд тухай;

• хэрэгэй саарһа, бэшэг бэшэхэ тухай.

Үхибүүнэй өөрын хүгжэлтын дүүнгүүд (личностные результаты):

• өөрынгөө сэдьхэлэй байдал түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ;

• оршон тойронхи байгаалиин, тиихэдэ хажуудахи хүнүүдэйнгээ байдал ойлгохо, тэдээндэ өөрынгөө хандаса, хүнүүдые

дэмжэһэнээ, тэдээндэ туһалһанаа түрэл хэлэн дээрээ харуулха;

• өөрынгөө хэлэ уран, баян, тодо, сэбэр болгохоѐо оролдохо;

• тоонтодоо, түрэл орондоо дуратай байһанаа, өөрынгөө хандаса харуулха;

• уншаха, харилсаха дуратай байха;

• бэшэхэ шадабаритай байха, буулгажа бэшэхэ, шагнажа абаад бэшэхэ, өөрөө зохѐон бэшэхэ;

• өөрынгөө сэдьхэлэй байдал тухай, тиихэдэ үзэһэн юумэнууд тухайгаа бэшэжэ (эссе жанрын түхэлөөр) харуулха;

• түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха;

• өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

• өөрөө хэшээлэй темэ хэлэхэ, зорилгыень табиха;

• багшатаяа сугтаа һуралсалай проблемнэ асуудал яажа шиидхэхэ тухайгаа хөөрэлдэн, тусхай түсэб табиха;

• өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсуулхэ, тиин өөрынгөө

ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо;

• өөрынгөө, ондоо хүнүүдэй, классайнгаа ажал тусхай критеринүүдээр шалгаха, хэр зэргэ шадабаритай болобобиб гэжэ элирүүлжэ һураха,

критеринүүдые зохѐохо;

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

• текстээр дамжуулагдаһан мэдээсэлнүүдэй янза (виды информации) ойлгохо; юун тухай хэлэгдэнэб, удхань амар бэ, идейнь ямар бэ?

• олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ;

• ондо ондоо түхэлтэй текстнууд (текст, схема, таблица, зураг) сооһоо өөртөө мэдээсэл олохо;

• үгөөр хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо, тиин һөөргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгөөр

хэлэхэ;

• анализ, синтез хэхэ;

• шалтагаан хойшолон хоѐрой хоорондохи холбоо харуулха, тодоруулан зохѐон тогтоохо;

• бодомжолхо.

Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

• хэлэлгып зорилгоһөө дулдыдуулан өөрынгөө һанал бодол амин ба бэшэгэй хэлэн дээрэ харуулха;

• хэлэхэ, харилсаха зорилгоһоо үндэһэлэн, хэрэгтэй сагта монолог үг, али диалог хэрэглэжэ шадаха;

• өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха;

• хүнүүдэй хэлэһые шагнаха, ойлгохо, тиин өөрынгөө һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха;

• ажаябуулга эмхидхэхэдээ, хөөрэлдэжэ, хоорондоо хэлсэжэ, нэгэ һанал бодолдо ерэхэ;

• асуудалнуудье табиха.

Дээрэ хэлэгдэhэн стандартын болон шэнэлэгдэhэн программануудай үндэhөөр 5-дахи класста хэрэглэгдэхэ, үзэгдэхэ программа зохѐогдоо.

Туд программа шэнэ стандартын ба программануудай эрилтын үндэhөөр зохѐогдоо. Энэ программа соо буряад арадай соѐл, болбосорол, түүхэ, абари зан, ѐhо заншал гэхэ мэтэ ойлгосонууд багаханаар оруулагданхай.

1. Буряад хэлэнэй грамматика сомороор, хуряангыгаар үгтэнхэй. Жэшээлхэдэ: морфологи ганса 6-дахи класста үзэхэ, синтаксис 7-8-дахи классуудта үзэхэ.

2. Бэшэгэй дyримүүд тобшоор, богонѐор үгтэжэ, тэдээндэ тааруулан, мэдүүлэлнүүд гол түлэб уран зохѐол болон арадай аман зохѐолhоо абтаа.

3. Энэ шэнэ ном соо темэ бүхэнэй удаа упражненинүүд , даабаринууд дурадхагдана.

Тус программа 1 жэлдэ зохѐогдоо. Багша программын «Каледарна – тематическа түсэблэлгэ» хубилгаха эрхэтэй.

Программын бүридэл

Эхин классуудта үзэһэнөө дабталга (4 час).

Абяан ба үзэгүүд. Аялган ба хашалган абяанууд. Түргэн ба удаан аялганууд. Дифтонгнууд ба йотированна аялганууд. Хэлэлгын хубинууд: юумэнэй нэрэ, глагол, тэмдэгэй ба тоогой нэрэ. Падежнүүдэй залгалтануудые зүбөөр хэлэлгэ ба бэшэлгэ. Юрэ хөөрэһэн, асууһан ба шангадхаһан мэдүүлэлнүүдые аялга нугалбаритайгаар уншалга.

Хэлэн тухай тобшо ойлгосо (1 час) Хэлэн тухай юрэнхы ойлгосо. Буряад литературна хэлэн, нютаг хэлэнүүд.

Фонетикэ, графика, орфоэпи, бэшэгэй дүрим (21 час).

Эхин классуудта үзэһэнөө дабталга.

Хэлэлгын абяанууд. үзэгүүд. Ехэ үзэгүүд. Аялганууд. Аялгануудай илгаа, хэлэнэй урдуурхи, дундуурхи, хойгуурхи аялганууд (эмэ, эрсэ, эрэ), тааралдал, һубарил, нугарал. Аялгануудые зүб бэшэлгэ. Ээ—эй, уй—үй— ы, э—и аялгануудые илгажа бэшэхэ дүримүүд.

Хашалганууд.        Хонгѐо        ба        бүдэхи        хашалганууд.        Хатуу  ба        зөөлэн        хашалганууд.

Йотированна аялганууд. Буряад хэлэнэй алфавит. Фонетическэ шүүлбэри хэлгэ.

Буряад хэлэнэй орфоэпи тухай ойлгосо. Буряад орфоэпиин гол дүримүүд. Аялганууд (түргэн, удаан, дифтонгнууд), хашалганууд, үгэнүүдэй дүрсэнүүдые (юумэнэй нэрын падежэй залгалтанууд, глаголнуудай дүрсэнүүдые г. м.), ород хэлэнһээ абтаһан үгэнүүдые зүбөөр үгүүлэлгэ. Илгаһан тэмдэгүүд. Yгын үе. Yгэ нүүлгэлгэ. Абтаһан үгэнүүдые зүб бэшэлгэ. Буряадаар бэшэгдэдэг абтаһан үгэнүүд. Ородоор бэшэгдэдэг абтаһан үгэнүүд. Һүүлэйнь аялганиие буряадшалан бэшэгдэдэг абтаһан үгэнүүд. Орфографическа словарь хэрэглэхэ шадабаритай болголго. Фонетическэ шүүлбэри хэжэ һуралга.

Лексикэ (4 час).

Буряад хэлэнэй үгын баялиг. Нэгэ болон олон удхатай үгэнүүд. Омонимууд. Сэхэ ба шэлжэһэн удхатай үгэнүүд. Синонимууд. Антонимууд. Yгэнүүдые зүбөөр хэрэглэхэ шадабаритай болголго. Буряад-ород, ород-буряад словарьнуудые хэрэглэжэ һургалга.

Yгын бүридэл ба үгын бии бололго (8 час).

Эхин класста үзэһэнөө дабталга. Yгын һуури ба залгалта. Анхан ба гараһан һуури. Yгын үндэһэн ба суффикс. Морфологическа аргаар үгэнүүдэй бии бололго. Сложно ба сложно хуряамжалһан үгэнүүд, тэдэниие зүб бэшэлгэ. Yгын бүридэл соохи частицанууд. үгын һууриин түргэн аялганай ба тогтууригүй н хашалганай уналга. Хүсэд ба оодон үндэһэнүүд. Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялгануудые зүб бэшэлгэ. Үгэнүүдые бүридэлөөрнь илгаха шадабаритай болголго. Үгэнүүдые бии болгохо шадабаритай болголго. Сложно-хуряамжалагдаһан үгэнүүдые зүбөөр хэлүүлжэ һургалга.

Синтаксис, аялга нугалбари ба сэглэлтын тэмдэгүүд (6 час).

Холбуулал, тэдээн соохи гол ба дулдыданги үгэнүүд. Хэлэлгын зорилго дээрэһээ мэдүүлэлнүүдэй илгарал: юрэ хөөрэһэн, асууһан, идхаһан мэдүүлэлнүүд. Шангадхаһан мэдүүлэлнүүд. Эдэ мэдүүлэлнүүдэй аялга нугалбаряар илгаа. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд, мэдүүлэлэй юрын гэшүүд: нэмэлтэ, элирхэйлэгшэ, ушарлагша. Хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд (хоѐр шухала гэшүүдтэй). Нэгэ түрэл гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүд. Нэгэ түрэл гэшүүдэй хоорондохи аялга нугалбари ба сэглэлтын тэмдэгүүд. Хандалга, хандалгын

сэглэлтын тэмдэгүүд. Причастна, деепричастна обородуудтай мэдүүлэлнүүдтэй, тэдэнэй аялга нугалбари ба сэглэлтын тэмдэгүүдтэй юрэнхы танилсуулха. Авторай үгын урда ба хойно байһан сэхэ хэлэлгэ; сэхэ хэлэлгын аялга нугалбари ба сэглэлтын тэмдэгүүд. Диалог тухай ойлгосо. Диалогай урда ута зурлаа хэрэглэлгэ. Юрэ хөөрэһэн, асууһан, идхаһан, шангадхаһан мэдүүлэлнүүдые үгүүлхэдээ, зүбөөр аялга нугалбарилха шадабаритай болгохо. Диалогтай текстые зүбөөр уншалга.

Дабталга (4 час).

Диалог тухай дабтаха. Аялган ба хашалган абяануудые дабтаха. Анхан һууриин дундахи тодо бэшэ аялгануудые зүбөөр бэшэлгэ. Синонимууд болон антонимуудтай мэдүүлэлнүүдые һануулха. Мэдүүлэлэй шухала ба юрын гэшүүд. Нэгэ түрэл гэшүүдтэй мэдүүлэлнүүд.

Холбоо хэлэлгэ хүгжөөлгэ (10 час).

Текст ба тэрэнэй хубинууд тухай ойлгосо үгэхэ. Текстын хубинуудай лексическэ аргаар холболдолго. Юрын түсэб. Темэ (ехэшэг ба багашаг) болон тэрэнэй гол бодол. Хэлэлгын найруулга тухай ойлгосо. Яряанай хэлэнэй ба уран зохѐолой хэлэнэй найруулга тухай юрэнхы мэдээн. Юрэ хөөрэлгэ, зураглал бодомжололго тухай юрэнхы ойлгосо

Календарно-тематическа түсэблэлгэ

Һуралсалай-методическа хангалга

Һурагшадай  хэрэглэхэ литература:

1. Ц.Ц. Цыдыпов, Б.Б. Гомбоев. «Буряад хэлэн» 5 кл., У-У, Бэлиг, 2002 он.

2. Б-Д. Батоев, С.Д. Будаев,Б.Б. Будаин. «Буряад хэлэн» 5-9 , У-У, Бэлиг. 2006 он.

3. Л.Д. Шагдаров, М.П. Хомонов. «Буряад, ород оньhон хошоо үгэнүүд», У-У, Бэлиг

1996 он.

4. Н.Б. Дугаров. «Адлирхуу удхатай үгэнүүдэй хуряагы толи». У-У, Бэлиг, 1995 он.

5. А.Б. Санжаева. «Буряад хэлэнэй грамматикаар таблицанууд». У-У, Бэлиг, 2010.

6. Л.Д. Шагдаров, К.М. Черемисов. «Буряад-ород толи». У-У, 2006 он.

7. Л.Д. Шагдаров, Н.А. Очиров. «Ород-буряад толи». У-У, 2008 он.

8. С.М. Бабушкин. «Словарь бурятско-русский, русско-бурятский». У-У. 2004 он.

9. Л.Д. Шагдаров. «Буряад хэлэнэй бэшэгэй дүримүүд». У-У, 2009 он.

Багшын литература

1. Д-Б-Д. Батоев, С.Д. Будаев, Б.Б. Будаин. «Буряад хэлэн» 5-9 кл., У-У, Бэлиг. 2006 он.

2. Б-Д. Батоев. Методическа заабаринууд, У-У, Бэлиг, 2005 он.

3. А.Б. Санжаева. «Буряад хэлээр лабараторно-практическа хүдэлмэринүүд», У-У, 2000 он.

4. «Буряад хэлээр, уншалгаар, буряад литератураар hурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал сэгнэхэ эрилтэ», У-У, Бэлиг. 2007 он.

5. Буряад hургуулиин программанууд, У-У, Бэлиг, 2008 он.

6. Буряад hургуулиин программанууд, У-У, 1994 он.

7. Х.Д. Дампилова, С.Ж . Мархаева. «Диктантнуудай суглуулбари, 5-9». У-У, Бэлиг, 2002 он.

8. Э.Р. Раднаев. «Буряад хэлэн дунда hургуулида». У-У, Бэлиг, 2005 он.

9. Д-Н.Д. Доржиев. «Мүнөөнэй буряад хэлэн». У-У, Бэлиг, 2005 он.

10. А.Б. Санжаева, Д.Д. Намтарова. «Буряад хэлэнэй диктантнуудай сборник». У-У, 2003 он.

11. Ж.Д. Жамбуева ба г.м. «Буряад хэлээр диктантнууд».  У-У, 2001 он.

12. А.Б. Санжаева. «Буряад хэлэнэй грамматикаар таблицанууд». У-У, Бэлиг, 2010 он.

13. Ц.Б.Цыренова, Б.Р. Тудупова.  «Диктантнууд болон изложенинүүд». У-У, Бэлиг,

2003 он.

14. Б.Б. Батоев, А.А. Аюрзанайн. «Изложениин текстнүүдэй суглуулбари 5-9 класс»,

У-У, 1992 он.

15. С.Г. Будаин ба г.м. «Буряад хэлээр тестнүүд». У-У, Бэлиг, 2006 он.

Шэнэ онол арга:

1. Компьютер
2. Проектор
3. Интерактивна самбар
4. «Буряад хэлээр сахим һураха ном»

5. Буряад уран зохѐолой соносохо номой һан (аудиобиблиотека) Шалгаха хэрэгсэл :

• Шалгалтын асуудалнууд ба даабаринууд;
• М-тест

• Электрон номой тестнүүд

Интернет онол арга:

• http://www.edu.ru – Федеральный портал «Российское образование».
• http://www.edu03.ru/-Министерство образования и науки РБ

• http://www.buryadxelen.org
• http://www.nomoihan.org
• http://web-corpora.net.

• http://www.ict/edu. ru/ - Портал «Информационно-коммуникационные технологии в образовании».

• http://www.Kpmo.iv-edu.ru/ – Сайт регионального комплексного проекта модернизации образования.

• http://fcior.edu.ru/ - Федеральный центр информационно-образовательных ресурсов.

• http://www.rikuo.ru/ – Сайт республиканского института кадров управления и образования.

• http://www.fipi.ru/ – ФИПИ- Федеральный институт педагогических измерений.

• www.mon.gov.ru – Официальный сай Министерства образования и науки РФ.

• www.edu-all.ru – Справочно-информационный образовательный портал «Всеобуч»

• www.openclass.ru  – Открытый класс.
• http://school-sector.relarn.ru/ – Школьный сектор