Классный час "Тыва эр кижи"
классный час (5 класс)

Слайд 2

« Тыванын эр улузунун дуруму » 1 арын : Тыва эр кижи 2 арын : Эр кижинин чангыс состуу 3 арын : Эр кижинин сонуургалдары . 4 арын : Эр кижинин эртер 9 бергези . 5 арын : Эр кижиге йорээл . 6 арын : Тыва эр кижинин дуруму .

Слайд 3

А.Арапчор . «Эр кижиниң чангыс сөстүү » Эр кижиниң чаңгыс сөстүү Экти-биле эннеш болур - Эр кижиниң эткен сөзү Эртине дег унемчелиг . Эр кижиниң шынчы сөзү Ээлиг болгаш харыылыг боор - Изиг кузел , чурээ-биле Идегээнге даянгыыш боор .

Слайд 4

Эр кижиниң сагыыр ужурлуг дүрүмнери : 1. Ээлдек кижини чон хүндүлээр. Бодун өске улус мурнунга алдынып билир херек . 2. Кезээде кижилерге кичээнгейлиг чор . Ужурашкан улузуң-биле албан мендилежип , сеңээ чүве берген , дузалаан кижилерге четтиргениң илерет , чоруптарда байырлаш , эр шинчиң салба . 3. Каяа-даа : автобуска , кудумчуга сандайларга , театрга , клубка улуг кижилерге , олар дилевээнде-ле , олудуң чайлап берип чор . 4. Дуза хереглээр кырган , бертик-бежел , караа багай улуска үргүлчү дузалажып чор . Ие кижини , кыс уругларны онза хүндүлээрин утпа . 5. Кажан-даа айыткан шактан озалдавайн чор . Хостуг үелериң черле халас эрттирбе . 6. Чоок кижилериң хомудадып , оларны дүвүретпе. 7. Могаттынчак болба . 8. Бажыңнарга кире бергеш , ээлери чалаваанда , дөрже эрте халый бербес . Өске өглерге, бодунуң өөнге дег , хостуг чаңнавас. Бүгү чүвелерге чөпшээрел херек . 9. Дузааргак , биче сеткилдиг болуп , кымның-даа айбызындан ойталавайн чор : « Кежээниң мурнунда хүндү , чалгааның мурнунда кочу » деп чагыгны утпа !

Слайд 5

Эр кижинин эртер « тос бергези » амгы уеде-даа мерген утка-шынарын чидирбээн . Тос-тостуң соогунга дадыгар . Тос харлыында чарыш ады мунар , адазынга эш болур , эмдик аът өөредир. Тос кулаш сыдымның ээзи болур . Эр эжинге шынчы болур .. Өлум ажыын шыдажып эртер . - өске чуртка сырыннавайн чоруур ; - өрт халавын чайлап эртер ; - чашпаа кижиге алыспас . 6. Эр кижи оруун оруктаар , тос хемни кежер . 7. Эр кижи амыдыралдын тос артын ажар . 8. Тос дээрнин чанныындан чайлай дужуп чоруур . 9. Эр кижи назынында тос тандының кежиин четтирер ужурлуг . Эр кижи бичиизинден тос бергениң негелделерин шыдажып эрттеринге белеткенир , бодун кижизидер.Тос бергеге торулбазы дээрге эр хиндиктиг кижи бүрүзүнүң сагыыр дүрүмүн күүседири болур .

Слайд 6

Оол уругнуң кижизиг , чараш аажы-чаны , бүдүжу, сагыш-сеткилдиң байлаа , чонунуң төөгүзүн, шажын чүдүлгезин билиринден , ак сеткилдиинден , кежээзинден , өгбелерниң чаагай чанчылдарындан эки билири база кол хамааржыр .

Слайд 7

Хаттыг черниң ыяжы дагыр Кайгал эрниң караа оттуг Эр адың алдар-биле бургетсинзе , Эргим төрээн ынак аваң арны хүн дег . Эр адын хирге , чамга боразыңза , Эргим төрээн ынак аваң арны дүн дег .

Слайд 8

Тывага 2012 чылды ң ноябрь 16-да Республиканы ң адалар форумуну ӊ 2-ги чыыжында ада кижини ң харыысалгазын , чугулазын Чазак де ң нелинге чедир сайгарып , а ӊ аа хамаарыштыр эр кижини ң д ү р ү м ү н хулээп алган .

Слайд 9

1.Кажанда-даа , каяа-даа сактып чор : сен-чаагай сеткилдиг бурун чоннун салгалы болганында , толептиг эвес чуулдер кылбас ужурлуг сен. Торел-болууннун баштайгыларындан эгелээш , бодуннун ук-тоогуннун салгалдарын сактып , билип чор . 2.Чонуннун дылын , чанчылдарын , культуразын болгаш торээн чериннин тоогузун шинчилеп ооренип чор.Ол билиглер сээн сулде соруунну , хей - аъдынны , сагыш-сеткилинни ору кодурер , чуртталганнын берге уелеринде куш киирер . 3.Угаан-медерелинни болгаш куш-дамырынны доктаамал сайзырадып , кадыкшылынны быжыглап чор.Арага-дарыже сундукпайн , багай салдарга алыспайн , огбелернин толептиг аажы-чанын сагып чор . 4.Ажыл-агыйжы болуп , куш-ажылды хундулеп оскелернин ончу-хоренгизинче холгаарава . 5.Кара сагыштыг , адааргак болба . Торээн чер-чурттунга ёзулуг ынак болзунза , ону ак сеткилдиг ажыл-херээн-биле бадытка . Оске кижилернин чедиишкиннерин база унелеп чор . 6.Кижилернин язы-соогун болгаш сагып чоруур шажын-чудулгезин кажанда-даа куду корбе . Ада-огбелернин чудулге-сузуун хундулеп чор . 7.Чоптуг , шынчы болгаш чоргаар чор.Буян сеткил-биле улустарга дуза кадарынга кажан-даа белен бол. Улугларны хундулеп , чаштарны камгалап-карактап , ылангыя амыдырал чаяап берген ада-иенни ыдыктап чор . 8.Ог-булен , торел-болуун , чонуннун ат-алдарын бодуннун шылгарангай ажыл-херээн , толептиг аажы-чанын-биле бадытка . Чуге дээрге бодунну канчаар алдынып чоруурундан оске улус чугле сээн дугайында эвес , а сээн чонуннун дугайында туннел кылыр . 9.Ёзулуг эр кижинин сеткил-сагыжынын байлаа оон ончу-хоренгизинин хойунде эвес , а ог-булези , аймак-чону болгаш Ада-чуртунун мурнунга улуг харыысалга болгаш ыдыктыг хулээлгези эн-не кол сагыыр ужурлуг дуруму ол-дур .

Слайд 10

Тываның эр улузунуң дүрүмүнге дүгжүп турар , төрээн Тывазын каяа-даа чорааш , алдаржыдып чоруур , улегер-чижектиг тыва ёзулуг эр кижилер бистин аравыста бар.

Слайд 11

Эр ады ң ар камнап , бедик тудуп чору ӊ ар , Эр чолу ң ар ү нелеп , чоргаарланып чору ң ар !