"Багшын бодолнууд"
статья на тему

Эссе

Багшын бодолнууд

 Барандаа багшынгаа урда уялгатайбди,

Багшашье hаа, багшадаа дохидогбди.

Ц.Номтоев 

         Багша! Яаһан гоё, удха ехэтэй үгэ гээшэб! Энэ үгын сэнтэйе бага наһанһаа хойшо бүхөөр хадуун абааб. Ямар мэргэжэл шэлэхэб гэжэ асуудал өөртөө хэзээдэш, нэгэтэшье табяагүйб. Мүнөө арбан долоодохи  жэлээ буряад хэлэнэй  багшаар  ажалланаб. Багшын ажал – энэ минии жаргал, энэ минии хуби заяан гэжэ би этигэнэб. Багша болохо табисууртай байгаал ёһотойб. Тиигээд үндэр нэрэ зэргэтэй, суута багшаараа омогорхон ябадагби. Тэрэ хадаа Зайганова Екатерина Базыровна болоно. Иимэ бэлигтэй багшатай байhандаа  баяр хүргэн  ябадагби, үшөө суг хамта хүдэлхэ аза талаантай байгааб.  

         Багшын ажал гээшэмнай хүнгэн бэшэл, сэб сэхээр шугам татаад ябашаhан арюухан зүргэ харгы бэшэл, тэсэжэ, дабажа, һанаһандаа хүрэжэ, зориһоноо бэелүүлхэ хэрэг гээшэл даа. Минии hанахада, багшын эгээл шухала хоёр шанар шэнжэ гэхэдэ,  мэргэжэлдээ болон  үхибүүдтэ дурлал болоно. Багша үндэр хэмжээнэй эрдэм мэдэсэтэй, болбосорол ехэтэй байха ёһотой. Һурагшадые һургалга, хүгжөөлгэ, хүмүүжүүлгын зорилгонуудые сагай эрилтэдэ таарамаар бэелүүлхэ хэрэгтэй. Багша хадаа өөрынгөө эрдэм мэдэсые, дүй дүршэлые саг үргэлжэ дээшэлүүлжэ, эрдэмтэдэй, шэнэдхэгшэ багшанарай хүдэлмэринүүдые, дурадхалнуудые ба түрүү дүй дүршэл үзэжэ, шүүмжэлжэ, ажал хүдэлмэридөө нэбтэрүүлжэ байха ёһотой.

             Һаяхана нэгэ ном соо иигэжэ уншааб: «Багшын 10 бэлиг (зүүн зүгэй һургаал):

1.        Номгон тайбан байха.

2.        Зөөлэн энэрхы сэдьхэлтэй.

3.        Эрдэмэй олон абьяастай.

4.        Тэсэбэритэй.

5.        Баян сэсэн үгэтэй.

6.        Хүлисэхэ, тэбшэхэ шадалтай.

7.        Юумэнэй үнэн удхые мэдэхэ.

8.        Үнэншэ үлүү үгэгүй.

9.        Хэлэхэ, ярихадаа бэрхэ.

10.        Уйдхаргүй байха ёһотой.

Нээрэшье, багшын ажал ехэл харюусалгатай гээшэ даа.  Дээрэ хэлэгдэһэн 10 бэлигтэй байбал, ёһотой багша гэхээр.  Эдэ жэлнүүдтэ һургуулида хүдэлхэдөө, минии сэдьхэлдээ хадуужа абаhан юумэн гэхэдэ, шабинарайнгаа досоохи сэдьхэлэйнь байдалда, абари зандань, арга шадалдань анхаралтайгаар хандалга болоно.

        Эдэ булта багша бүхэнэй уялга ха юм даа. Харин буряад хэлэнэй багшын үүргэ мүнөө сагта ямар бэ? Тэрэмнай болбол буряад хэлэнэй мүнөөдэрэй байдалтай нягта холбоотой.

Элинсэгүүдэймнай хэр угhаа дээрэ  үргэжэ, бурхан шэнгеэр абажа ябаhан, энэ болотор үргэжэ асарhан Эхэ буряад хэлэмнай хүндэ байдалда оронхой байнал даа.   Хэлэнэй үгы болоходо, арад үгы болодог гэжэ мэдээжэ.  Хэлэеэ алдабал, буряад арад үгы болохо гэжэ шабинартаа ойлгуулха  шухала. Түрэлхи хэлэеэ һайн шудалһан арад алишье талаараа хүгжэнги байдаг. Тиимэhээ ухаан бодолой, хүгжэлтын эхин – түрэл хэлэн мүн. «Түрэл хэлэнэйнгээ хүсөөр хүн гээшэ бүхэжэдэг, далижадаг, арад зонойнгоо түүхэ домогые, абари зангые, оюун ухаанайнь баялигые бэедээ шэнгээн абадаг», -гэжэ ородой агууехэ багша К.Д.Ушинский хэлэhэн юм.

         Түрэл хэлэеэ хүгжөөхэ, ёhо заншалаа уһанда хаянгүй, хүгжөөн һалбаруулха үүргэтэйбди.  Буряад хэлэтэй, буряад сэдьхэлтэй, үндэһэн арадаа хүндэлдэгөөр үхибүүдээ хүмүүжүүлэел даа!

Буряад хэлэеэ, буряад нэрэеэ

бурхан шэнгеэр сахижа ябая!