Анги: 5

Хэшээл: буряад хэлэн

Хэшээлэй темэ: антонимууд

Хэшээлэй янза: хэшээл – бэхижүүлгэ

Хэшээлэй зорилго:Һурагшадай мэдэсые лексикээр бэхижүүлхэ, һурагшадта аман ба бэшэмэл хэлэлгэ соо өөһэдынгөө һанамжа ба дурадхалга зүбөөр тодоор хэлэхыень туһалха.

Һургалгын: антонимууд тухай ойлгосо үгэхэ, харша удхатай үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэжэ шадаха

Хүгжөөлгын: һурагшадай аман хэлэлгэ хүгжөөхэ, ухаан бодолыень гүйлгүүлхэ, хадуун абалга һайжаруулха.

Хүмүүжүүлгын: буряад хэлэнэй үгын баялиг шэнжэлжэ, зүбөөр хэрэглэжэ, үгэнүүдэй удхаар хүмүүжэлгын ажал ябуулха.

Межпредметна холболго: биологи, түүхэ ба хүгжэм Хэрэгсэлнүүд: проектор, слайднууд, хүгжэм

1. Эмхидхэлэй үе

-Уншагты

Слайд №1

Һураһан хүн – далай, Һураагүй хүн – балай

-Эндэ юун бэшээтэй байнаб? (оньһон үгэ)

-Оньһон үгэ ямар удхатайб?

-Зай, тиибэл мүнөөдэр хэшээлдээ һуража, далай шэнги ехэ юумэ мэдэхэбди. Энэ оньһон үгөөр хэшээлээ дүүргэхэбди.

Хэшээлэй ябаса

2. Хэшээлэйнгээ зорилго табилга.

2. слайд (байгаали үбэл-зун)

-Үхибүүд наашаа харагты. Эндэ юу харанабта? Ямар саг харуулнаб? Энэ зурагуудые хараад, байгаалимнай үглөөгүүр хайшан гэнэб? Үдэшэ?

Үглөө - үдэшэ, һэринэ - унтана, үбэл – зун, хүйтэн - дулаан

3. слайд (үгэнүүд)

-Үхибүүд энэ үгэнүүдые хараад, уншаад ямар үгэнүүд гэжэ һананабта? (харша удхатай үгэнүүд)

-Мүнөөдэр хэшээлдээ ямар темэ гарахабди? (Антонимууд) (багша самбарта темэ бэшэнэ)

-Зай, үхибүүд, дэбтэрээ нээгээд, мүнөөдэрэй һара, үдэр бэшэгты. Антонимууд ямар үгэнүүд бэлэй, һаная?

4. слайд. Бэе бэедээ харша удхатай үгэнүүдые антонимууд гэдэг.

-Жэшээ хэлэгты: жаргал – зоболон, зун – үбэл, хурса – мохоо, хара – сагаан, һайн – муу, доро – дээрэ, холо – ойро.

5. слайд

1. Өөрын дайда дулаан юм, Хүнэй дайда хүйтэн юм.
2. һайнииень үргэжэ, мууень даража ябаарайт.

3. Ябаһан хүн яһа зууха, хэбтэһэн хүн хээли алдаха.

-Эдэ мэдүүлэлнууд соо юун тухай хэлэгдэнэб?

Мэдүүлэлнүүд соо юундэ өөрын – хунэй, һайнииень – мууень, ябаһан – хэбтэһэн гэһэн үгэнүүд илгагдаһан байнаб?

3. Гараһанаа дабталга.

-Үшөө ямар угэнүүд манай буряад хэлые уран, гоѐ, баян болгоноб? (Синонимууд, омонимууд, эхир үгэнүүд, сэхэ ба шэлжэһэн удхатай үгэнүүд, олон удхата үгэнүүд.)

4. - Мунөө «Лексикэ» гэһэн темээр танай мэдэсые шалгая. Мунөө багахан тест дүүргэгты.

1. Омонимууд хэлэхэдэшье, бэшэхэдэшье адлиханууд аад, ямар удхатайб?

А) ондоо удхатай (хадын гол тэргын гол) Б) дүтэрхы удхатай

В) сэхэ удхатай

2. Адли гү, али дутэрхы удхатай үгэнүүдые юун гэдэг бэ?

А) омонимууд Б) синонимууд В) антонимууд

3. Синонимуудые ологты

А) харгы-зам

Б) сагаан-хара В)үндэр-набтар

4. Омонимуудые ологты а)ябаһан хүн – хэбтэһэн хүн б) үбэл - зун

в) эхэ орон - зөөлэн орон

5. Морин гэжэ үгэдэ таараха синоним ологты.

А) хүлэг Б) тэргэ В) үхэр

-Зай тестын ажал энэ слайд дээрэ хараад, шалгагты

Слайд №6 Шалгалга

1. а

2. б

3. а

4. в

5. а

5 зүб –―5‖ 4 зүб – ―4‖ 3 зүб – ―3‖

-Зай, тестын ажал хэжэ шадабат. Мүнөө амарая, бодогты.

6. Слайд №7. Бэе тамирай һорижолго (физминутка)

-Эдэ үгэнүүд соо антонимууд байна гү? (дээшээ-доошоо, ниидэшоо-унашоо)

7. текстэтэй слайд №8 – Хүгжэм зэдэлнэ.

Һалбаржа байһан сэсэг бү түүгты, хагдартараа ургаг. Сэсэгэй наһан богони юм.

Наһыень бүри богони бү болгогты, ажаглан харагты, хэншье сэсэгүүдые иимэ гоѐор, тон адляар зуража шадахагүй. Гансал байгаали, орон дэлхэй иимээр һалбаруулжа шадаха.

-Энэ текст соо юун тухай бэшээтэй байнаб? (Сэсэгүүдые бү таһалагты, байгаалияа гамнагты)

-Энэ текст сооһоо абаһан иимэ үгэнүүдтэ таараха антонимуудые абаад табигты.

Богони, адляар, гансал, гоѐор. (Ута, ондоогоор, олон, муухайгаар)

8. Слайд №9“Антонимууд‖.

Мэдүүлэл соо точконуудай орондо антонимуудые һанажа, дэбтэр соогоо бэшэгты.

Ульгам мориндо газар дүтэ, хашан мориндо харгы... Ажалша хүнэй амбаар дүүрэн, залхуу хүнэй заглуу... Биб гэһэн гансаараа, бидэ гэһэн ...

( Оньһон үгэнүүдэй удхаар хүмүүжүүлгын хүдэлмэри үнгэргэгдэхэ).

-Бэе бэендээ дэбтэрээ үгөөд, шалгагты сэгнэлтэ табигты.

9. Рефлексия(хэшээлэй дүн гаргалга) Слайд № 10

-Өөһэдөө өөртөө сэгнэлтэ табигты.

Сэгнэлтын хуудаһан

Буряад хэлэн темэ: Антонимууд        һурагшын фамили, нэрэ         Һара,үдэр

Үхибүүд өөһэдөө өөртөө сэгнэлтэ табинад. Багша суглуулжа абаад, хуу бултандань сэгнэлтэ табина.

10. Сэгнэлтэ табилга

-Мүнөөдэр хэшээлдээ һайнаар хүдэлөөт.

11. Гэрэй даабари: антонимуудтай 5 оньһон үгэ олоод бэшэхэ.

12. Хэшээлэй дүн:

-Хэшээлээ эхилхэдээ, ямар оньһон үгөөр эхилээбди?

Слайд №11(оньһон үгэ) Һураһан хүн -далай, Һураагүй хүн - балай.

-Мүнөөдэр хэшээлдээ буряад хэлэнэй үгын баялигые шэнжэлжэ, үзэжэ  ―һураһан хүн –

далай, һураагүй хүн - балай‖ гэһэн оньһон үгэ баримталжа хэшээлээ дүүргээбди. Хэшээл дүүрээ, баяртай!