Чăваш чĕлхипе 9-мĕш класс валли хатĕрленĕ ĔҪ ПРОГРАММИ
рабочая программа (9 класс) по теме

Чăваш Республикин Шупашкар районĕнчи пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан муниципаллă бюджетлă   учреждени «Салапайкассинчи пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан тĕп шкул»  

 КИЛĔШСЕ ҪИРĔПЛЕТНĔ                                                                             ҪИРĔПЛЕТЕТĔП                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

  Директор ҁумĕ                                                                            Шкул директорĕ                                                

______А.А.Гречко                                                           _________А.П.Директоров                                                        

.   . 2017                                                                                        .  .2017       №-лĕ приказ

Чăваш Республикин Шупашкар районĕнчи

«Салапайкассинчи пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан тĕп шкул»

 чăваш чĕлхипе литературине вĕрентекен

Шишкина Алевтина Евгеньевна чăваш чĕлхипе

 9-мĕш класс валли  хатĕрленĕ

ĔҪ ПРОГРАММИ

2017-мĕш ҁулхи ҁурла уйăхĕн 31-мĕшĕнче 1№-лĕ протоколпа педагогсен ларăвĕнче пăхса тухнă                                                                                                

                                                      2017-2018 вĕренӳ ҁулĕ

1.Ӑнлантарса пани

Чӑваш Республикин Вӗренĕ тата ҫамрӑксен политикин министерстви 2005 ҫулта ҫирӗплетнӗ вӗренĕ планӗ тӑрӑх чӑваш шкулӗсенче тӑван чӗлхе вӗрентме 9 класра эрнере 1.5 сехет уйӑрнӑ.

Ку программӑна Чӑваш Республикин вӗрентĕ министерстви усӑ курма сӗннӗ: И. А. Андреев профессор 2002 ҫулта чӑваш шкулӗн 5-9 класӗсем валли  хатӗрлен. «Чӑваш чӗлхи программине» тӗпе хурса йӗркеленӗ.

Вӗренĕ материалне ҫапла пайланӑ: 9 класс (51 сехет): ҫыру ӗҫӗ – 13 (диктант – 4: изложени – 7: сочинени – 2).

«Чӑваш чӗлхи» предметӑн тӗп тӗллевӗсемпе задачисем:

- вӗренекенсен калаҫӑвӗпе ҫырӑвне аталантарасси тата тӗрӗс те илемлӗ вулама хӑнӑхтарасси*

- вӗренекенсен калаҫӑвне тӗрӗс йӗркелесси*

- ачасене сӑмахсемпе вырӑнлӑ та тирпейлӗ усӑ курма вӗрентесси тата вӗсен лексикине пуянлатасси*

- вӗренекенсен логикӑллӑ шухӑшлавне аталантарасси*

- вӗренекенсене фонетика: лексика: грамматика никӗсӗсемпе тата чӗлхе наукин тӗп ыйтӑвӗсемпе: чӗлхен общество пурнӑҫӗнчи вырӑнӗпе паллаштарасси*

- орфографипе пунктуаци хӑнӑхӑвӗсене ҫирӗплетесси*

- уроксенче ачасен ҫыхӑнуллӑ калаҫӑвне аталантарасси*

- тӑван чӗлхене юратма: чӗлхе урокӗсенче илнӗ пӗлĕпе ĕлӗмрен пурнӑҫра: ӗҫре усӑ курма хӑнӑхтарасси*

- грамматикӑн кашни темине вӗрентнӗ чух ачасене литература чӗлхин ҫирӗпленнӗ нормисемпе паллаштарасси: пуплеве ҫав нормӑсене пӑхӑнса йӗркелеме вӗрентесси

Вĕренÿ çулĕ вĕçĕнче ачасен пĕлĕвне тĕрĕслев диктанчĕ çыртарттарса хакламалла. Текстне çак сборникран илмелле: Л.П.Сергеев, Г.Ф.Бусова, В.В.Павлов Диктант тексчĕсен пуххи.5-9 классенче чăваш чĕлхи вĕрентекен учительсем валли. Хушма кăларăм. Шупашкар:Чăваш кĕнеке  издательстви, 2012.

                                           2.Содержани

Чӑваша чӑваш чӗлхи кирлӗ (калаҫу) (2 сехет)

VIII класра вӗреннине аса илесси (4 сехет)

Предложенири уйрӑмлатакан сӑмахсем предложенин содержанийӗпе пӗтӗмӗшлӗн ҫыхӑнни.

Кĕртӗм сӑмахсене чарӑну паллисемпе уйӑрасси.

Тĕрӗ мар пуплеве чарӑну паллипе уйӑрманни.

Хутлӑ предложени (32 сехет)

I. Хутлӑ предложени ҫинчен пӗтӗмӗшле ӑнлантарасси (хутлӑ предложение хутсӑррисенчен уйӑрмалли тӗп паллӑ). Хутлӑ предложенири хутсӑр предложенисене ҫыхӑнтаракан мелсем: союзсем: союзлӑ сӑмахсем: хыҫсӑмахсем: аффикссем: вырӑн.-йӗрки: интонаци пӗрлӗхӗ.

Хутлӑ предложенисен тӗсӗсем: сыпӑнуллӑ хутлисем: пӑхӑнуллӑ хутлисем: союзсӑр хутлисем.

II. Хутлӑ предложенисене хутсӑррисенчен уйӑрасси. Хутсӑр предложенисене пӗр пӗрлӗхе ҫыхӑнтаракан мелсене тупса палӑртасси: ҫав мелсем тӑрӑх хутлӑ предложенисен тӗсӗсене уйӑрма вӗрентесси.

Пӗр тӗрлӗ хутлӑ предложение тепӗр тӗрлипе ылмаштарасси: ылмаштарни предложени содержанине улӑштарманнипе улӑштарнине сӑнасси.

)

I. Сыпӑнуллӑ хутлӑ предложенири хутсӑр предложенисене сыпӑнтаракан союзсем. Чарӑну паллисем лартасси.

II. Сыпӑнуллӑ хутлӑ паредложенисене тӗрӗс интонаципе вуласси. Пӗр текстах тӗрлӗ мелсемпе ҫыхӑнакан хутсӑр предложенисемпе йӗркелесе текст ритмипе стилӗ еплерех улшӑннине сӑнасси.

I. Союзсӑр хутлӑ предложенири хутсӑр предложенисен ҫыхӑнӑвӗ: пӗлтерӗшӗ.

Союзсӑр хутлӑ предложенисенче чарӑну палли лартасси.

II. Союзсӑр хутлӑ предложенисенчи хутсӑр предложенисен шухӑш ҫыхӑнӑвне тӗрлӗ интонаципе палӑртасси: шутлав интонацийӗпе (интонация перечисления): хирӗҫлев интонацийӗпе (интонация противопоставления): ӑнлантару интонацийӗпе (интонация пояснения).

Калаҫупа ҫырура союзсӑр хутлӑ педложенисене тӗрӗс йӗркелесси.

       I. Мӗн вӑл чӗлхе тата пуплев. Пуплев стилӗсем: кулленхи калаҫу стилӗ: илемлӗх стилӗ: ӗҫлӗ стиль: публицистика стилӗ.

II. Тӗрлӗ стильпе ҫырнӑ хайлавсене пӗр-пӗринчен уйӑрасси. Вулакан хайлавсенче тӗрлӗ стильпе ҫырнӑ сыпӑксене тупса палӑртасси. Êҫ хучӗсен тӗсӗсемпе паллаштарасси.  

I. Пӑхӑнуллӑ хутлӑ предложени пайӗсем: тӗп предложени: пӑхӑнуллӑ предложени. Вӗсене ҫыхӑнтаракан мелсем: союзсем: союзла сӑмахсем: хыҫсӑмахсем: аффикссем: вырӑнӗ-йӗрки.

Пӑхӑнуллӑ предложенисен пӗлтерӗшлӗ ушкӑнӗсем: ӗҫе тӑваканнине (субъекта): ӗҫ объектне: ӗҫне хӑйне: вырӑна: вӑхӑта т.ыт.те. Кашни пӗлтерӗш ҫыхӑну мелӗсене хӑйне кура ыйтни.

Хӑш-хӑш пӑхӑнуллӑ хутлӑ предложенисем тытӑмӗпе хутсӑр предложени енне туртӑнни.

Пӑхӑнуллӑ предложенин хутлӑ предложенири вырӑн..

Пӑхӑнуллӑ предложени тӗп предложение пӗтӗмӗшлӗн е унӑн пӗр-пӗр пайне кӑна ӑнлантарни. Çак уйрӑмлӑх хутлӑ пӗрлӗхӗн интонацийӗнче те палӑрни.

Пӑхӑнуллӑ предложени тулли мар пӗлтерӗшлӗ сӑмаха ӑнлантарса содержани енчен унпа пӗрлешсе кайни (Вӑрҫӑ чарӑннӑ ҫул асатте киле таврӑннӑ).

Пӑхӑнуллӑ хутлӑ предложенисенче чарӑну палли лартасси.

Хутлӑ предложенисенчи хутсӑр предложенисем тӗрлӗ мелпе ҫыхӑнни (кӑткӑс тытӑмлӑ хутлӑ предложенисем).

II. Пӑхӑнуллӑ хутлӑ предложенисене май пур ҫӗрте сыпӑнуллисемпе е союзсӑррисемпе ылмаштарасси. Ылмаштарнӑ хыҫҫӑн текст сӑн-сӑпачӗпе стилӗ: шухӑш сӗмӗсем улшӑннипе улшӑнманнине сӑнасси.

Пӑхӑнуллӑ хутлӑ предложенисене хутсӑррисенчен уйӑрасси. Пӑхӑнуллӑ предложенисен пӗлтерӗшӗсене палӑртасси: ҫав пӗлтерӗшсем ҫыхӑну мелӗсем урлӑ палӑрнине сӑнасси (Каҫ пуласпа..: Каҫ пуличчен..: Каҫ пулсан..: Хӗвел аниччен..: Хӗвел аннӑ хыҫҫӑн (е Хӗвел ансан...): Хӗвел анас умӗн... т.ыт.).

Пӑхӑнуллӑ предложение хутлӑ предложенире хутлӑ пӗрлӗхӗн шухӑшне кура вырнаҫтарма пӗлесси.

Чӑваш ҫырулӑхӗн аталанӑвӗпе

хальхи сӑн-сӑпачӗ (4 сехет)

Кивӗ ҫырулӑх (1872 ҫулчченхи): унӑн хӑш-пӗр палӑкӗсем: тӗн кӗнекисем: Н.И. Золотницкий календарӗ т.ыт.

И.Я. Яковлев _ ҫӗнӗ ҫырулӑхӑн никӗсне хываканӗ. Ӑна пулӑшакансемпе (В.А. Белилинпа С.Н. Темряков) ертсе пыраканӗ (Н.И. Ильминский профессор). И.Я. Яковлев алфавичӗ. Çак алфавитпа тухнӑ паллӑрах кӗнекесем: вӗсенче И.Я. Яковлев литература чӗлхин никӗсне хывни.

И.Я. Яковлевпа Н.И. Ашмаринӑн туслӑ ҫыхӑнӑвӗ.

Совет тапхӑрӗнчи чӑваш ҫырулӑхӗ: унӑн хальхи сӑн-сӑпачӗ.

Чӗлхе - пуплев (9 сехет)

    Чӗлхе тата пуплев. Пуплев тӗсӗсем: ҫыру тата калаҫу. Чӗлхе пуплевре аталанни.

Синтаксис мӗн ҫинчен вӗрентет. Мӗн вӑл предложени. Предложенипе сӑмах майлашӗвӗн уйрӑмлӑхӗсем.

Пуплеври сӑмахсене пӗр-пӗринпе ҫыхӑнтаракан мелсем.

Предложенири шухӑш тӗшши: ӑна палӑртмалли мелсем.

Хутсӑр предложенири сӑмах йӗрки мӗнрен килни. Сӑмах йӗркин функцийӗсем: ҫыхӑну функцийӗ: темӑпа ремӑна уйӑрасси: шухӑш тӗшшине палӑртасси.

Хутсӑр предложенири чарӑну паллисем: подлежащипе сказуемӑй хушшине тире лартасси: дополненипе обстоятельствӑсене запятойпа е тирепе уйӑрасси: чӗнĕпе кĕртӗмсене уйӑрасси.

Хутлӑ предложенири чарӑну паллисем: запятой: точкӑпа запятой: тире: икӗ точка лартасси.

Хутлӑ предложени тӗсӗсем.

Пӑхӑнуллӑ предложенисен пӗлтерӗшӗсем.

3.IX класс пӗтернӗ ҫӗре ачасен мӗн-мӗн пӗлмелле:

_ класра е килте вуланӑ хайлавсен тексчӗсене: вӗсенчи темӑсемпе тӗп шухӑшсене: сӑнарсене: ӗҫсен йӗркине: хирӗҫ тӑрӑваӗ(конфликта) :

_ хайлавсен тытӑмне: авторӑн пултарулӑх меслетне: илемлӗх мелӗсене: чӗлхен ытарлӑ ҫаврӑнӑшӗсене: ӑсталӑх хӑй евӗрлӗхне:

_ чӑваш литературин аталану йӗркине: тапхӑрӗсене:

_ кашни тапхӑрти паллӑ ҫыравҫӑсемпе вӗсен хайлавӗсене:

_ реализм меслечӗн тӗп паллисене: жанрсен ҫыхӑнӑвне:

_ литература хайлавӗсен жанрӗсене:

_ литература сӑмах ӑсталӑхӗ пулнине: вӑл пурнӑҫа типласа: историн пӗр-пӗр тапхӑрӗн паллӑрах енӗсене вӑйлатса кӑтартнине.

4.КАЛЕНДАРЛӐ ТЕМАТИКА ПЛАНÊ

       Пурӗ 51  сехет

5.Учебниксем

Вӗренĕ учебник.: И. А. Андреев. Чӑваш чӗхи: 8-9-м.ш класс валли.– Шупашкар: 2009. –                  303 с.: ил.

Хушма литература: 1. Виноградов Ю. М.. Хӑнӑхтару пуххи: 8-9 класс валли. – Шупашкар: 2008. - 163 с.

2. Майков Е. А.: Михайлова З. П.: Кузьмина Г. В. Чӑваш чӗлхи: 5-9 классенче вӗренекенсен пӗлӗвне тӗрӗслемелли тест пуххи. – Шупашкар: 1999. – 37 с 3. Ермакова Н.В. Тестсем. (Чӑваш чӗлхи). Шупашкар: 2005. – 50 с.