Тоогой нэрэ 6 класс
план-конспект урока (6 класс) на тему

Хэшээлэй темэ: Тоогой нэрэ 6 класс

Хэшээлэй зорилгонууд:

1. Һуралсалай: Һурагшадай тоогой нэрэ тухай олоһон дүршэл ба шадабари элирүүлжэ дабтаха.

2.Хүгжөөлгын: Үхибүүдтэ даабаринуудые дүргүүлхэ; холбоо хэлэлгэ хүгжөөхэ; үгын нөөсэ баяжуулха; тэдэнэй ухаан бодолыень гүйлгүүлхэ; анхарал, һонирхол дээшэлүүлхэ; өөһэдынь һанал, бодол элеэр, тодоор, ураар хэлүүлжэ һургаха.

3.Хүмүүжэлгын: Буряад хэлэндээ, оршон тойрон байһан байгаалидаа һайнаар хандахые хүмүүжэлхэ; тоогой нэрэ мэдэхэ болохо эрмэлзэл түрүүлхэ.

Хэшээлдэ хэрэглэгдэхэ зүйлнүүд: даабаритай конвертнүүд, тоогой нэрын илгаралай таблица, презентаци.

Хэшээлэй ябаса:

1. Эмхидхэлэй үе:

-Сайн байна үхибүүд! Мүнөөдэр манай хэшээлдэ олон айлшад ерээд байна, Мэндэшэлэе!  Һуугты! Бидэ энэ хэшээлдээ Тоогой нэрэ гэһэн темэ бүхы дээрэнь дабтахабди, даабаринуудые дүүргэхэбди.

2. Хэлэнэй бэлэдхэл:

Багша: - Тоогой нэрэ дабтажа байхадаа иимэ үгэнүүдээр ушархабди: тоогой нэрын илгарал, зохилдол, хамаадал.

1. Зрительнэ диктант

Нэгэ хүхэ мухар буха,

 хоер мухар хүхэ буха,

гурбан мухар хүхэ буха.

• Өөһэдөө бэеэ шалгагты. Сэгнэлтын тэмдэгүүдые табигты.

Хэн «5»абааб? «4»?  «3»?  «2»? Гараа үргэгты.

Багша: Тобшолол: - Ямар хэлэлгын хубиие тоогой нэрэ гэдэг бэ?

(Ямар нэгэн тоо, дугаарлал нэрлэжэ, хэды? Хэдыдэхи? г.м. гэһэн асуудалнуудта харюусадаг бэеэ дааһан хэлэлгын хубиие тоогой нэрэ гэнэ. )

• Тоогой нэрэнүүд бүридэлөөрөө ямар байдаг бэ? Жэшээнүүдые харагты.

(Тоогой нэрэ бүридэлөөрөө юрын болон бүридэмэл гэжэ илгардаг.)

• Тоогой нэрын морфологическа шэнжэнүүд тухай хөөрэгты?

1. Удхаараа тоолоһон, дугаарлаһан, баглуулһан ба суглуулһан гэжэ илгардаг.
2. Түхэлөөрөө тоодо хубилдаг, зохилдодог, хамаададаг)

Жэшээ: гурба-нууд, хоер-до-хиие

• Тоогой нэрэнүүд удхаараа ба хэрэглэлгээрээ хэды янза боложо илгардаг бэ?

(Тоолоһон, Дугаарлаһан, Суглуулһан, Баглуулһан)

• Тоолоһон тоогой нэрэ ямар асуудалда харюусадаг бэ?

(Хэды?)

• Дугаарлаһан тоогой нэрэ ямар асууадалда харюусадаг бэ? (Хэдыдэхи?)

• Һурагшад мүнөөдэр иимэ һонин даабари дүүргэхэбди, хэр зүбөөр илгаруулжа шаданабди?

 Буряад арадай еһо заншал тухай уншахадаа, тоогой нэрэнүүдые зүбөөр үгүүлэгты:

Эхэнэр хүнэй наһан, хубсаһан болон үһэнэй хубилалта.

1. Бишыхан басаган 10 хүрэтэрөө хүбүүн хүнтэй адли хубсаһатай. Энгэртэй, ута хамсытай һомон дэгэл үмдэжэ, бүһэ бүһэлнэ, 4 гэзэгэ гүрэнэ.
2. 10 наһанһаа  15 хүрэтэрөө энгэртэй басаган дэгэл үмдэжэ, 6 гэзэгэ гүрэдэг.
3. 15-һаа 20 наһанай хоорондо энгэрэй, ута хамсытай басаган дэгэл үмдэжэ, һиихэ, даруулга, элдэб зүүдхэл зүүхэ, 8 гэзэгэ гүрэхэ. Энэ үедэ наһа хүсэһэн басаганай тоодо ороно.
4. Хадамда гаража, һамган болоходоо, үһэеэ хахалжа, туйба зүүжэ, уужа үмдэжэ, айлай гал гуламтын эзэн эхэнэр болоно.

(Энэ текстын тоогой нэрэнүүд түүжэ бэшээтэй: 10, 4, 10, 15, 6, 15-һаа, 20, 8)

• Эдэ зүб харюунуудые хаража, бэеэ шалгаад, сэгнэлтэ табигты.

Хэн бэедээ «5» табяаб? «4»?  «3»?  «2»? Гараа үргэгты.

• Нэгэ үгэһөө бүридэһэн тоогой нэрые ямар тоогой нэрэ гэдэг бэ? (Юрын)
• Абтаһан тоогой нэрээр жэшээ хэн маанадта хэлэжэ үгэхэб? (Миллиард, триллион)
• Хоер үгэһөө бүридэһэн тоогой нэрые ... ямар тоогой нэрэ гэдэг бэ? (Бүридэмэл)

Жэшээ хэлэжэ үгэгты: Манай класс соомнай 16 һурагшад.

• Тоонуудые бэшэмэл болгогты. Точкын орондо таараха үзэг табигты.

1. Дамдинай гурбатай дүү басаган 100 хүрэтэр тооложо шададаг.
2. Шэнэ жэл...мни бэлэг соо 5 яблок.., 2 груш.., 4 апельсин, 3 шоколад байгаа.
3. 108гэжэ тоо тухай таанар юу мэдэхэбт..? Юундэ энэ тоое шэдитэ тоо гэжэ нэрлэдэг бэ? (харюу үгэгты).
4. XIX зуун жэл... һүүлдэ дэлх... дээрэ буряад яһатан хамта дээрээ оройдоол 500 000-..д байгаа.
5. Баруун т...һ... 2 моритой хүн ерэжэ ябана.

(Харюу: Зуу, жэлэймни, табан яблока, хоер груша, дүрбэн, гурбан, зуун найман, мэдэхэбтэ, арбан юһэдэхи, жэлэй, дэлхэй, табан зуун мянгаад, тээһээ, хоер)

• Үхибүүд, таанад таабаринуудые тааха дуратай гүт? (Дуратайбди). Тиигээһаа мүнөө энэ хэшээлдээ таабаринуудые таахабди?

1. Дүрбэн хүбүүд нэгэ малгайтай. 2. Нарин үндэр бэетэй, наян найман таһагтай, таһаг бүридөө үргөөтэй, үргөө бүридэнь үндэгэн. 3. Зуун морин гүйлдэбэ, зуудаг шара хашхарба. 4. Хорин хонин холбоотой, хошогор улаагшан уяатай. 5. Хореогоор дүүрэн хонид соо хубхай шара гансаараа.

Тайлбари: мүшэд ба һара, шүдэн ба хэлэн, тэнгэриин дуун, хоолос, стол.

• Мүнөө эдэ тоонуудые дуугарлаһан болгожо бэшэхэбди.

62, 78,  131,  4008,  8,  787, 22,  52

(62-жаран хоердохи, 78-далан наймадахи, 131-зуун гушан нэгэдэхи, 4008- дүрбэн мянга наймадахи, 8- наймадахи, 787- долоон зуун наян долоодохи,22-хорин хоердохи, 52-табин хоердохи)

• Энэ тоогой нэрэнүүдые дугаарлаһан болгоод бэшэгты:

16 даабари, 5 үхибүүд, 49 хэшээл, 13 хуудаһан, 268 нюур, 24 байра, 279 һурагшад.

(16-арбан зургаадахи даабари,5- табадахи үхибүүд, 49-дүшэн юһэдэхи хэшээл, 13-арбан гурбадахи хуудаһан, 268-хоер зуун жаран наймадахи нюур,24- хорин дурбэдэхи байра, 279хоер зуун далан юһэдэхи һурагшад  )

• Тоогой нэрын зохилдол.

Дугаарлаһан                         Суглуулһан

Н.п  Гурбадахи                     табуулан

Х.п  Гурбадахиин                 табууланай

З.п   Гурбадахида                 табууланда

У.п  Гурбадахиие                 табууланиие

Зб.п Гурбадахяар                 табууланаар

Хм.п Гурбадахитай             табуулантай

Г.п    Гурбадахиһаа             табууланһаа