Татар теленнән эш программасы
методическая разработка (9 класс) на тему

Опубликовано 20.10.2012 - 20:06 - Гареева Зила Салиховна

9А сыйныфында татар теленнән эш программасы түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

1. "Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).

2. "2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).

3. Россия Федерациясенең 309-Ф3 номерлы Законы (2007 ел, 1 декабрь).

4. Татар теленнән гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы. – Казан, 2008.

5.Татар телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы.1-11 сыйныфлар. Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2010.

МБГББУ “3 нче урта гомуми белем бирү мәктәбе” нең 2012/2013 нче уку елына күрсәтелгән дәресләр санына яраклаштырылды. Нигезләнгән программада татар теле елга 68 сәгать, атнага 2 сәг. Шулардан теоретик материал өйрәнүгә- 53 сәг., бәйләнешле сөйләм үстерүгә- 1 сәг., диктант – 4 сәг., изложение – 8 сәг., сочинение – 2 сәг .бирелде.

Нигез программада теоретик материалны өйрәнү сәгатьләре эчендә диктантларга вакыт аерып күрсәтелмәгән. Шуңа күрә нигез программада бирелгән сәгатьләр санын бераз үзгәртергә туры килә, диктантлар бәйләнешле сөйләм үстерү һәм кабатлау дәресләре хисабына уздырыла.

Эш программасын тормышка ашыру өчен, түбәндәге уку- методик әсбаплар файлаланылды.

1.Татар телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы. 1-11сыйныф Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2010.

2. М. З. Зәкиев, С. М. Ибраһимов. Татар теле. Татар урта гомуми белем мәктәбенең 9 нчы сыйныфы өчен дәреслек. Казан «Мәгариф» нәшрияты 2008.

Балаларның белем, күнекмәләрен тикшерү формалары: тест биремнәре;. контроль диктант; контроль изложение; контроль сочинение.

Максат һәм бурычлар:

1. Татар телен өйрәнүдә 5-8нче сыйныфларда алган белемнәрне кабатлау һәм тирәнәйтү, телеңә хөрмәт белән карау, шулай ук татар теле аша башка милләт вәкилләренә, аларның рухи мирасына мәхәббәт хисе тәрбияләү.

2. Бу сыйныфта кушма җөмләне өйрәнү төп урынны алып тора.Аның үзенчәлекләре, төзелеше өйрәнелә, синтаксик анализ ясау күнекмәләре булдырыла.

сөйләмдә куллануга, рус теле белән чагыштыруга зур игътибар бирелә.

3. Морфологияне өйрәнү дәверендә укучыларны даими рәвештә татар мәдәнияте мирасы белән таныштыру эше дә алып барыла.

4. Татар теле дәресләрендә тәрбяви бурычны да онытмаска кирәк. Телебезнең тәрбияви мөмкинлекләрен ачуда укуга карата кызыксыну уяту зур әһәмияткә ия, чөнки ана телен өйрәнү теләге укучының эчке ихтияҗына әверелә. Бу уңайдан дидактик материалларның алдан уйлап сайлануы, сөйләм эшчәнлегенә караган биремнәрнең төрле эчтәлектә булуы дәрескә карата кызыксынуны көчәйтә. Изложение, сочинениеләр дә тәрбияви бурычны күз уңында тотып яздырылырга тиеш.

5. Программа укучыларның логик фикерләү дәрәҗәсен үстерү бурычын да куя. Балалар, ана телендә аралашканда, фикерләрен ачык, аңлаешлы, эзлекле, стилистик яктан дөрес, төгәл итеп әйтергә тиеш.

Скачать:

Вложение	Размер
Татар теленнән эш программасы 9 нчы сыйныф	354 КБ

Предварительный просмотр:

Аңлатма язуы.

9А сыйныфында татар теленнән эш программасы түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

3. Россия Федерациясенең 309-Ф3 номерлы Законы (2007 ел, 1 декабрь).

4. Татар теленнән гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы. – Казан, 2008.

Эш программасын тормышка ашыру өчен, түбәндәге уку- методик әсбаплар файлаланылды.

Максат һәм бурычлар:

сөйләмдә куллануга, рус теле белән чагыштыруга зур игътибар бирелә.

4. Татар теле дәресләрендә тәрбяви бурычны да онытмаска кирәк. Телебезнең тәрбияви мөмкинлекләрен ачуда укуга карата кызыксыну уяту зур әһәмияткә ия, чөнки ана телен өйрәнү теләге укучының эчке ихтияҗына әверелә. Бу уңайдан дидактик материалларның алдан уйлап сайлануы, сөйләм эшчәнлегенә караган биремнәрнең төрле эчтәлектә булуы дәрескә карата кызыксынуны көчәйтә. Изложение, сочинениеләр дә тәрбияви бурычны күз уңында тотып яздырылырга тиеш.

9А сыйныфында татар теленнән эш программасының эчтәлеге.

Фонетика, орфоэпия һәм орфография - 5 сәгать. (шулардан теоретик м.-4, диктант-1)

Фонетиканың өйрәнү предметы. Сөйләм авазлары, фонема, аларның кулланылышы,авазлар бүленеше.Татар телендә үзенчәлекле авазлар, аларның дөрес әйтелеше.

Аваз үзгәрешләре. Авазларның охшашлануы(ассимиляция), охшашсызлану(диссимиляция), аккомодация, чиратлашу, авазлар чиратлашканда сүз мәгънәсе үзгәрү, сузыклар кыскаруы (редукция).Иҗек, басым, интонация. Орфография, орфоэпия, графика,транскрипция.Сүзнең әйтелеше, дөрес язылышы.Сүз ярдәмендә белдерелгән мәгънә.

Орфографик сүзлекләр. Татар орфографиясе принциплары Фонетик,морфологик, график,экономик, тарихи-традицион принциплар.Татар теленең фонетик принципка нигезләнүе.Морфологик принципка нигезләнеп язу очраклары. “Фонетика” бүлеген кабатлауга тикшерү диктанты “Якты йолдыз”.

Лексикология - 5 сәгать.(шулардан теоретик м.-4, изл.-1)

Сүз – телнең берәмлеге. Сүзнең лексик һәм грамматик мәгънәләре. Бер һәм күпмәгънәле сүзләр.Сүзнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре. Фразеология фәне, фразеологизм, күчерелмә мәг ънә. Лексик катламнар: профессионализм, диалектизм, неологизм, архаизм, алынма сүзләр синоним, омоним,антоним сүзләр. Лексик берәмлекләрне җыю. Лексикография. Сүзлекләрнең төрләре.

Аңлатмалы һәм телара сүзлекләр белән эшләү. Аңлатмалы һәм телара сүзлекләр, аларның төрләре. Сүзлекләрнең төзелеше. Лексик катламнарны куллануга изложение. “Укытучым”.

Морфология -7 сәгать. (шулардан теоретик м.-6, изл.-1)

Сүзнең мәгънәле кисәкләре-морфемалар.Тамыр, нигез һәм кушымчалар.Ясагыч һәм төрләндергеч, модальлекне белдерүче һәм бәйләгеч кушымчалар. Аларның язылышы.

Бифункциональ кушымчалар. Татар телендә сүз ясалышы юллары:кушымча ялгау, сүзләр кушу, мәгънә өстәү, кыскарту. Сүзләрнең ясалышы ягыннан төрләре: тамыр, кушымча белән ясалган, кушма, парлы, тезмә, кыскартылма сүзләр. Морфологиянең өйрәнү предметы. Мөстәкыйль, бәйләгеч, модаль сүз төркемнәре, аларның грамматик билгеләре. Мөстәкыйль сүз төркемнәре: исем, сыйфат, сан, алмашлык, фигыль, рәвеш, аваз ияртемнәре.Аларның мәгънәләре, ясалышы, төрләнеше, җөмләдә кулланылышы.Сүзләрнең бер сүз төркеменнән икенчесенә күчүе. Ярдәмлек(бәйләгеч) сүз төркемнәре:бәйлекләр, бәйлек сүзләр, теркәгечләр, теркәгеч сүзләр. Модаль сүз төркемнәре: кисәкчә, ымлык, хәбәрлек сүз, модаль сүзләр.

БСҮ ”Сүз ясалышы” темасына контроль изложение “Малай белән солдат”. Мөстәкыйль сүз төркемнәренең синтаксик функцияләре. Ярдәмлек сүз төркемнәрен кабатлау.

Синтаксик берәмлекләр һәм тыныш билгеләре -15 сәгать. (шулардан теоретик м. -10, диктант -1, изл. -2, соч. -1, БСҮ -1)

Гади җөмлә синтаксисы.Сүзләр арасында бәйләнеш төрләре: тезүле һәм ияртүле бәйләнеш.Ияртүче һәм иярүче компонент. Тезүле һәм ияртүле бәйләнешне тәэмин итүче чаралар.Сүзләр арасында хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәтләр.Җөмләдә кушымчаларның, теркәгечләрнең, кисәкчәләрнең, бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең язылышы. Җөмлә төзелеше, мәгънәви кисәкләр, тыныш билгеләре

Тыныш билгеләрен куллануга изложение язу. “Акъәби”. Ия һәм хәбәр арасында сызык кую очраклары. “Гади җөмлә” темасына контроль сочинение язу “ Мине уйландырган әсәр.” Аерымланган кисәкләр һәм аныклагыч янында тыныш билгеләре. Өстәлмәләр һәм күзаллаулы баш килештәге сүзләр янында тыныш билгеләре. Эш кәгазьләре. Ышанычнамә һәм үтенеч язу. “Аерымланган кисәкләр янында тыныш билгеләре” темасына контроль диктант. “Яшәү сафлыгы”. Эндәш сүзләр һәм тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләре. Кушма җөмлә. Тезмә кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре: ике нокта, өтер, сызык, җәяләр куллану очраклары. Синтетик иярченле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре. Синтетик иярченле кушма җөмләләрне сөйләмдә куллануны ныгыту. ”Кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре” темасына контроль изложение “Кем җырлады?”.Аналитик иярченле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре.. Кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен гомумиләштереп кабатлау.

Стилистика һәм сөйләм культурасы - 26 сәгать. (шулардан теоретик м.-20, диктант -1, изл. -4, соч. -1)

Әдәби сөйләм, стилистика фәне.

Әдәби сөйләм һәм аның стильләре.Сөйләм стиленең төрләре һәм үзенчәлекләре. Әдәби һәм публицистик стильләр. ”Тел стильләре” темасына контроль сочинение язу. “Минем яраткан композиторым”. Публицистик стильнең кулланылышы. Фәнни, рәсми һәм сөйләмә стильләр.Рәсми стильнең кулланылышы. Эш кәгазьләренең төрләре. Эпистоляр стиль, аның телебез тарихында тоткан урыны. ”Әдәби стильләр” темасына изложение (сочинение элементлары белән) “Туган мәктәбем”. Стилистика нигезе буларак синонимик күренеш. Грамматик синонимнар, аларның төрләре. Морфологик синонимнар. Аларны сөйләмдә куллану. ”Синонимнар” темасына контроль изложение. “Синең әниең”. Синтаксик синонимнарның төрләре. Гади һәм кушма җөмләләр, бер һәм ике составлы җөмләләр, фигыль юнәлешләре белән бәйле булган актив һәм пассив төзелмәләр, туры һәм кыек сөйләм синонимлыгы. Синтетик һәм аналитик җөмләләр синонимлыгы. “Синоним җөмләләр” темасына аңлатмалы диктант. “Нурлы Аланда яз.” Лексик һәм грамматик калькалар.Калькаларның сөйләмдә кулланылышы. Сөйләм культурасы һәм аның нигезләре. Фонетик, орфоэпик, орфографик, лексик, морфологик, синтаксик, стилистик нормалар. Сөйләм культурасының нигезләре: төгәллек, аңлаешлылык, сафлык, җыйнаклык, аһәңлелек. ”Сөйләм культурасы” темасына изложение. “Кыр казы”. Татар телендә сүз тәртибе закончалыклары. Сөйләм төзү күнекмәләрен ныгыту. “Сөйләмдә сүз тәртибе” темасына контроль изложение “Чегән чишмәсе”.

Тел турында гомуми мәгълүмат. Телнең иҗтимагый әһәмияте -10 сәгать. (шулардан теоретик м. -9, диктант -1)

Иҗтимагый мөнәсәбәт, җәмгыять, функциональ үсеш, структур үсеш.

Тел- иҗтимагый күренеш. Тел үсеше турында гомуми мәгълүмат. Тел һәм тарих. Хәзерге татар милли әдәби теленең тамырлары. Сөйләмә тел, иске татар язма әдәби теле, иске төрки язма әдәби теле, борынгы төрки язма әдәби теле.Татар милли әдәби теленең барлыкка килүе. Хәзерге татар әдәби теленең төп диалектлары, аларның язмышы. Диалекталь үзенчәлекләрне аеруга күнегүләр. Урта, көнбатыш, көнчыгыш диалектлар.Аларның сөйләшләре. Татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре, аңлашу һәм аралашу чарасы, язма һәм сөйләмә тел үсеше. “Татар теленең диалектлары” темасына контроль диктант. “Якты күл”. Икетеллелек. Тел турында Татарстан Республикасы Законы. Хәзерге татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре.Тел гыйлеменең әһәмияте, төп бүлекләре: археография, эпиграфика, фонетика, графика, орфография, орфоэпия, лексикология, сүз ясалышы, стилистика, ономастика, топонимика. Үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

Татар теленнән 9 нчы А сыйныфында укучыларның белем дәрәҗәсенә таләпләр:

- татар теленең төп берәмлекләрен һәм аларның төп билгеләрен белү;

- татар теленең фонетик, лексик системаларын,грамматик төзелешен үзләштерү;

- грамматик үзенчәлекләренә карап, сүз төркемнәрен аера белү;

- җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре арасындагы мөнәсәбәтләрне аңлау,бәйләнеш чараларын күрсәтү;

- җөмлә төрләрен аеру, алар янында тыныш билгеләрен куярга өйрәнү;

- текст төзелешен, текстның тел үзенчәлекләрен билгеләү;

- сөйләм стиле, фәнни, публицистик, рәсми эш, матур әдәбият стильләрен аера белү.

Татар теленнән 9 нчы А сыйныфында формалашырга тиешле күнекмәләр:

- телдән һәм язма сөйләм, диалог һәм монолог, аралашу ситуациясе , тел стильләре,текст төшенчәләрен аңлау һәм гамәлдә дөрес куллану;

- төрле стильдәге һәм жанрдагы текстларны сәнгатьле итеп уку күнекмәләре булдыру;

- текстның эчтәлеген телдән һәм язмача төгәл итеп, сайлап яки кыскача сөйләү, текст буенча куелган сорауларга төгәл җавап бирү;

- бирелгән темага, куелган максатка яраклы рәвештә, төрле ситуацияләрдән чыгып, тасвирлау яки хикәяләү характерындагы текстларны телдән яки язмача әзерләү;

- текстның планын төзү яки конспект рәвешендә язу;

- җөмләгә яки җөмләдәге сүзләргә фонетик, лексик, морфологик, синтаксик анализ ясау, сүзләрне төзелеше һәм ясалышы ягыннан тикшерү;

- тормыш-көнкүреш,уку, иҗтимагый, мәдәни темаларга әңгәмә кору, үз фикереңне яклап, әңгәмә-бәхәс формасында сөйләшү күнекмәләренә ия булу;

- сөйләү һәм язуда татар әдәби теле нормаларын(орфографик, орфоэпик, лексик, грамматик, пунктуацион) саклау һәм сөйләм этикеты нормаларын үтәү;

- тәкүдим ителгән текстларны рус теленнән татар теленә һәм татар теленнән рус теленә тәрҗемш итү.

Татар теленнән 9нчы А сыйныфы укучыларына җиткерелә торган мәгълүматлар:

- татар теленең тулы бер система булуы, аның тармаклары;

- телнең лексик һәм грамматик чаралар байлыгы, аларның тел ситуациясенә бәйле үзгәреше;

- тел системасы, аның үсеш-үзгәреше, тел берәмлекләрен анализлау өчен өстәмә теоретик мәгълүмат;

- төрле типтагы сүзлекләр һәм белешмәләр, электрон чыганаклар.

Татар теленнән 9 нчы А сыйныфында предметара эшчәнлек:

- татар теленең башка фәннәрне өйрәнү, белем алу чарасы икәнен аңлау;

- татар телен әдәбият белән бәйләп, тел чараларының матур әдәбият әсәрләрендәге тәэсир көчен, сәнгатьлелеген булдырудагы ролен ачыклау;

- телне мәдәният белән бәйләп, татар теленең байлыгына, матурлыгына хөрмәт, зәвык тәрбияләү;

- татар телен рус теле белән бәйләп, телләр һәм халыклар арасындагы уртак хәзинә – рухи кыйммәтләргә ихтирам, башка милләт вәкилләренә карата түземле-ихтирамлы мөнәсәбәт тәрбияләү;

- телне тарих, җәмгыять белеме фәннәре белән бәйләп, дөнья, кешелек җәмгыяте, аның үсеше турында күзаллау формалаштыру;

- татар теле дәресләрендә алган белем һәм күнекмәләрнең телнең кеше һәм җәмгыять тормышында тоткан урынын аңларга ярдәм итү.

Татар теленнән 9 нчы А сыйныфында укучыларның шәхси үсеш-үзгәреше:

- баланың акыл, мөстәкыйль фикерләү эшчәнлеген активлаштыру;

- баланың үзен тәрбияләү, үзе белән идарә итү, үз фикерен яклау сәләтен үстерү;

- сөйләм эшчәнлегенең үзара аралашу чарасы икәнлеген аңлау;

- укучының үзаңын үстерү, милләтне, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү;

- җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләренә, әхлак нормаларына төшендерү.

Т/с

Өйрәнеләсе бүлек һәм уку материалының темасы

Сәг. саны

Үткәрү вакыты

Планлаштырылган нәтиҗә

Контроль һәм язма эшләр

БСҮ

План буенча

фактик

белем

күнекмә

Гомуми белем, күнекмә

I. 5-9 нчы сыйныфта үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау. ( Барысы-32 сәгать )

1.Фонетика, орфоэпия һәм орфография -5 сәгать. ( 4 сәг. теоретик м. + 1 диктант)

Сөйләм авазлары , аларның кулланылышы.

05.09

Сөйләм авазларын аера белү, фонеманың аваздан аермасын аңлау, аларны дөрес куллану.

Төшенчә, термин, кагыйдә, закончалыкларны аңлап эш итә белү

Сөйләмдә аваз үзгәрешләре.

07.09

Авазларның охшашлануы(ассимиляция), охшашсызлану (диссимиляция), аккомодация, чиратлашу, авазлар чиратлашканда сүз мәгънәсе үзгәрү, сузыклар кыскаруы(редукция).Иҗек, басым, интонация.

Авазларның охшашлануы(ассимиляция), охшашсызлану(диссимиляция), аккомодация, чиратлашу, сузыклар кыскаруы(редукция)күренешләрен аңлата белә,. авазлар чиратлашканда сүз мәгънәсенең үзгәрүенә төшенү. Иҗек, басым, интонация кебек фонетик күренешләрне аңлата белү.

Төшенчә, термин, кагыйдә, закончалыкларны аңлап эш итә белү,чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү.

Дөрес сөйләү һәм дөрес язу:сүзнең әйтелеше һәм язылышы.

12.09

Орфография, орфоэпия, графика,транскрипция.Сүзнең әйтелеше, дөрес язылышы.Сүз ярдәмендә белдерелгән мәгънә.

Орфографик сүзлекләр.

Орфографик, орфоэпик нормаларны үтәүне ныгыту, сузык, тартык аваз хәрефләрен дөрес куллану. Әйтелеш, дөрес язылышы арасындагы аерманы табу.Сүз ярдәмендә белдерелгән мәгънәне аңлауны ныгыту.Орфографик сүзлекләр белән эшли белү.

Кагыйдәләрне аңлап эзлекле сөйли белү,сорауларны дөрес формалаштыру,чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау

Татар орфографиясе принциплары.

14.09

Фонетик,морфологик, график,экономик, тарихи-традицион принциплар.Татар теленең фонетик принципка нигезләнүе.Морфологик принципка нигезләнеп язу очраклары.

Фонетик,морфологик, график,экономик, тарихи-традицион принципларны аера белү.Татар теленең фонетик принципка нигезләнүен аңлау.Морфологик принципка нигезләнеп язу очракларын күзәтү, дөрес язганда файдалану.Фонетик анализ ясау.

Сүзләргә транскрипция ясау,фонетик анализ ясауны ныгыту, орфографик һәм орфоэпик сүзлекләр белән эшләү..

“Фонетика” бүлеген кабатлауга тикшерү диктанты “Якты йолдыз”.

19.09

Татар теленең фонетик принципка нигезләнүе.Морфологик принципка нигезләнеп язу очраклары.Сузык аваз хәрефләре язылышы.

Сузык һәм тартык аваз хәрефләрен язуда дөрес куллану.

Гади һәм кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен дөрес кую. Дөрес язу күнекмәләрен тикшерү.

Уку мәсьәләсен куя белү,эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү.

Диктант

№1

2. Лексикология -5 сәгать ( 4 теоретик м.+1 изл.)

Татар әдәби теленең сүзлек составы. Сүзнең лексик мәгънәсе.

21.09

Сүз – телнең берәмлеге. Сүзнең лексик һәм грамматик мәгънәләре. Бер һәм күпмәгънәле сүзләр.Сүзнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре.

Сүз – телнең берәмлеге икәнен аңлау. Сүзнең лексик һәм грамматик мәгънәләрен аңлата белү.Бер һәм күпмәгънәле сүзләрне аеру.Сүзнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре күрсәтү.. Лексик катламнарны аеру, сөйләмдә куллану.

Бер һәм күпмәгънәле сүзләр.Сүзнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре.

26.09

Бер һәм күпмәгънәле сүзләрне аеру.Сүзнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре күрсәтү.. Лексик катламнарны аеру, сөйләмдә куллану.

Чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү.

Лексик катламнар: синоним, омоним,антоним сүзләр, фразеологизмнар, профессионализмнар, диалектизмнар, неологизмнар.

28.09

Лексик катламнар: синоним, омоним,антоним сүзләр .Фразеология фәне, фразеологизм, күчерелмә мәг ънә, профессионализм, диалектизм, неологизм, архаизм, алынма сүзләр.

Фразеология фәненең берәмлекләрен аңлау, фразеологизм, күчерелмә мәг ънә, профессионализм, диалектизм, неологизм, архаизм, алынма сүзләр кебек төшенчәләрне аңлап эш итү, аера белү,урынлы файдалану.

Кагыйдәләрне аңлап эзлекле сөйли белү,сорауларны дөрес формалаштыру,чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау

конспект

БСҮ Лексик катламнарны куллануга изложение

“Укытучым”.

03.10

Синоним, омоним,антоним сүзләр, фразеологизм, күчерелмә мәг ънә, профессионализм, диалектизм, неологизм, архаизм, алынма сүзләр.

Телдәге лексик катламнардан дөрес файдалану, бәйләнешле сөйләм төзү,неологизм, архаизм, алынма сүзләр кебек төшенчәләрне аңлап эш итү, аера белү,урынлы файдалану.

Бирелгән тема буенча логик эзлеклелектә язма сөйләм төзи белү, орфографик һәм орфоэпик сүзлекләр белән эшләү.

Изло

жение

№1

10.

Лексик берәмлекләрне җыю. Лексикография. Сүзлекләрнең төрләре.

05.10

Лексик берәмлекләр. Лексикография . Сүзлекләрнең төрләре. Аңлатмалы һәм телара сүзлекләр, аларның төрләре. Сүзлекләрнең төзелеше.

Лексикографиянең өйрәнү объектын аңлау, сүзлекләрнең төрләрен аеру, әһәмиятләрен аңлату. Төзелешен тикшерү. Аңлатмалы һәм телара сүзлекләрне, аларның төрләрен аеру.

Уку мәсьәләсен куя белү,эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, аңлатмалы, телара һәм орфографик, орфоэпик сүзлекләр белән эшләү.

3. Морфология - 7 сәгать. ( 6 теоретик м.+ 1 изл.)

11.

Сүз ясалышы һәм язылышы. Ясалышы буенча сүзләрнең төрләре.

10.10

Сүзләрнең ясалышы ягыннан төрләре: тамыр, кушымча белән ясалган, кушма, парлы, тезмә, кыскартылма сүзләр.

Сүзләрнең ясалышы ягыннан төрләре: тамыр, кушымча белән ясалган, кушма, парлы, тезмә, кыскартылма сүзләрне тану.

Төшенчә, термин, кагыйдә, закончалыкларны аңлап эш итә белү,чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

12.

Татар телендә сүз ясалышы юллары.

12.10

Татар телендә сүз ясалышы юллары:кушымча ялгау, сүзләр кушу, мәгънә өстәү, кыскарту.

Сүз ясалышы юллары:кушымча ялгау, сүзләр кушу, мәгънә өстәү, кыскартуны аеру.

Уку мәсьәләсен куя белү,эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

13.

БСҮ ”Сүз ясалышы” темасына контроль изложение “Малай белән солдат”.

17.10

Сүзләрнең ясалышы ягыннан төрләре: тамыр, кушымча белән ясалган, кушма, парлы, тезмә, кыскартылма сүзләр.Аларның дөрес язылышы.

Тамыр, кушымча белән ясалган, кушма, парлы, тезмә, кыскартылма сүзләрне сөйләмдә куллана белү.Аларны дөрес язу. Бәйләнешле сөйләм төзү.

Бирелгән тема буенча логик эзлеклелектә язма сөйләм төзи белү, эзлекле фикерли белү,җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү,

Изложение

№2

14.

Сүз төркемнәре: мөстәкыйль мәгънәле һәм ярдәмче сүз төркемнәре.

19.10

Морфологиянең өйрәнү предметы. Мөстәкыйль, бәйләгеч, модаль сүз төркемнәре, аларның грамматик билгеләре.

Мөстәкыйль, бәйләгеч, модаль сүз төркемнәрен, аларның грамматик билгеләрен аеру, мәгънәләре, ясалышлары, синтаксик функцияләре ягыннан тикшерә белү.

Таблица нигезләнеп, логик эзлеклелектә сөйләм оештыру. Төшенчә, термин, кагыйдә, закончалыкларны аңлап эш итү.

15.

Мөстәкыйль сүз төркемнәренең синтаксик функцияләре.

24.10

Мөстәкыйль сүз төркемнәре: исем, сыйфат, сан, алмашлык, фигыль, рәвеш, аваз ияртемнәре.Аларның мәгънәләре, ясалышы, төрләнеше, җөмләдә кулланылышы.Сүзләрнең бер сүз төркеменнән икенчесенә күчүе.

Мөстәкыйль сүз төркемнәрен аеру, җөмлә кисәкләре буларак билгеләү.Сүзләргә морфологик анализ ясау, сөйләмдә дөрес куллану.

Бирелгән сорау һәм максат буенча текст өстендә эзләнү характерындагы эш оештыру.

16.

Кушымчалар: ясагыч, төрләндергеч, модальлекне белдерүче, бәйләгеч һәм бифункциональ кушымчалар.

26.10

Сүзнең мәгънәле кисәкләре-морфемалар.Тамыр, нигез һәм кушымчалар.Ясагыч һәм төрләндергеч, модальлекне белдерүче һәм бәйләгеч кушымчалар. Бифункциональ кушымчалар.

Тамыр, нигез һәм кушымчаларны таба белү. Ясагыч һәм төрләндергеч, модальлекне белдерүче һәм бәйләгеч кушымчаларны аеру. Бифункциональ кушымчаларны аңлау. Кушымчаларны дөрес язу. Сүз төзелешен тикшерү.

Уку мәсьәләсен куя белү, эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

17.

Кушымчаларның язылышы. Язма эшләрне бергәләп тикшерү.

31.10

Ясагыч һәм төрләндергеч, модальлекне белдерүче һәм бәйләгеч кушымчалар. Бифункциональ кушымчалар.

Ясагыч һәм төрләндергеч, модальлекне белдерүче һәм бәйләгеч кушымчаларны аеру. Бифункциональ кушымчаларны аңлау. Кушымчаларны дөрес язу.

Кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

2 нче чирек

4. Синтаксик берәмлекләр һәм тыныш билгеләре -8 сәгать.

(4 теоретик м.+ 1 диктант + 1 изл.+ 1 соч. +1 БСҮ)

18.

Сүзләр арасында мәгънә мөнәсәбәтләре: тезүле һәм ияртүле бәйләнеш, ияртүче һәм иярүче компонент.

09.11

Гади җөмлә синтаксисы. Сүзләр арасында бәйләнеш төрләре: тезүле һәм ияртүле бәйләнеш.Ияртүче һәм иярүче компонент. Тезүле һәм ияртүле бәйләнешне тәэмин итүче чаралар.

Сүзләр арасында бәйләнеш төрләре: тезүле һәм ияртүле бәйләнешне аеру. Ияртүче һәм иярүче компонентларны билгеләү. Тезүле һәм ияртүле бәйләнешне тәэмин итүче чараларны таба белү.

19.

БСҮ Тыныш билгеләрен куллануга изложение язу

“Акъәби”.

14.11

Сүзләр арасында бәйләнеш төрләре: тезүле һәм ияртүле бәйләнеш. Ияртүче һәм иярүче компонент.

Бәйләнешле сөйләм үстерү.Гади җөмләдә тыныш билгеләрен дөрес куллану.

Изло

жение

№3

20.

Сүзләр арасында хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәтләр.

16.11

Сүзләр арасында хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәтләр. Җөмлә төзелеше, мәгънәви кисәкләр, тыныш билгеләре.

Сүзләр арасындагы хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәтләрне аңлату. Җөмлә төзелешен тикшерү, мәгънәви кисәкләрен аеру, тыныш билгеләренең куелышын аңлау.

Үрнәк буенча эш оештыру.Гади җөмләгә синтаксик анализ ясау күнемәләре.

21.

БСҮ “Җөмләдә сүзләр бәйләнеше” темасына контроль сочинение язу “ Мине уйландырган әсәр”.

21.11

Гади җөмләдә тыныш билгеләре. Ия һәм хәбәр арасында сызык кую очраклары. Бәйләнешле сөйләм төзү күнекмәләре.

Гади җөмләдә тыныш билгеләрен файдалана белү. Ия һәм хәбәр арасында сызык кую очраклары ныгыту.Бәйләнешле сөйләм төзү.

Бирелгән тема буенча логик эзлеклелектә язма сөйләм төзи белү, эзлекле фикерли белү,җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү

Сочинение №1

22.

Тезүле һәм ияртүле бәйләнешне тәэмин итүче чаралар.

23.11

Тезүле һәм ияртүле бәйләнешне тәэмин итүче чаралар. Җөмләдә кушымчаларның, теркәгечләрнең, кисәкчәләрнең, бәйлек һәм бәйлек сүзләрне язылышы.

Тезүле һәм ияртүле бәйләнешне тәэмин итүче чараларны билгеләү. Җөмләдә кушымчаларның, теркәгечләрнең, кисәкчәләрнең, бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең язылышын ныгыту.

Үрнәк буенча эш оештыру.Гади җөмләгә синтаксик анализ ясау күнекмәләре.

23.

Составында аерымланган кисәкләр, модаль кисәкләр һәм өстәлмәләр булган җөмләләр һәм алар да тыныш билгеләре.

28.11

Өстәлмәләр һәм күзаллаулы баш килештәге сүзләрне таба белү, алар янында тыныш билгеләрен дөрес файдалану.Өндәү билгесе, нокталар, күп нокталарны куя белү.

24.

БСҮ Эш кәгазьләре. Ышанычнамә һәм үтенеч язу.

30.11

Эш кәгазьләре. Ышанычнамә һәм үтенеч язуы. Аларны язу тәртибе.

Эш кәгазьләрен язуны үзләштерү, ышанычнамә һәм беркетмә язу үзенчәлекләрен белү.

Үрнәк буенча эш оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү.

БСҮ

№1

25.

“Аерымланган кисәкләр янында тыныш билгеләре” темасына контроль диктант. “Яшәү сафлыгы”.

05.12

Җөмләдә аерымланган хәлләр һәм аныклагыч. Алар янында тыныш билгеләре.

Дөрес язу күнекмәләре. Җөмләдә аерымланган хәлләр һәм аныклагычлар янында тыныш билгеләрен куллану.

Эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ ясау.

Диктант

№2

5. Кушма җөмлә синтаксисы - 6 сәгать. (6 сәгать теоретик материал + 1 сәг. изложение)

26.

Җөмләләр арасында тезүле һәм ияртүле бәйләнешләр.Тезмә һәм иярченле кушма җөмләләр.

07.12

Җөмләләр арасында тезүле һәм ияртүле бәйләнешләр.Тезмә һәм иярченле кушма җөмләләр.

Җөмләләр арасында тезүле һәм ияртүле бәйләнешләрне аера белү.Тезмә һәм иярченле кушма җөмләләрне аеру.

27.

Теркәгечле һәм теркәгечсез тезмә кушма җөмләдә бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

12.12

Теркәгечле һәм теркәгечсез тезмә кушма җөмләдә бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

Теркәгечле һәм теркәгечсез тезмә кушма җөмләдә бәйләүче чараларны күрсәтә белү, тыныш билгеләрен куллану.

Үрнәк буенча эш оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү, кушма җөмләгә синтаксик анализ ясау күнекмәләре.

28.

Иярченле кушма җөмлә. Иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче чаралар.

14.12

Синтетик һәм аналитик иярченле кушма җөмләләр, баш һәм иярчен җөмләләр, бәйләүче чаралар.

Синтетик һәм аналитик иярченле кушма җөмләләрне тану, аеру, баш һәм иярчен җөмләләрне билгеләү, бәйләүче чараларны күрсәтү.

Төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

29.

Синтетик иярчен җөмләле кушма җөмләләр, аларда тыныш билгеләре.

19.12

Синтетик иярченле кушма җөмләләр,баш һәм иярчен җөмләләр, бәйләүче чаралар. тыныш билгеләре.

Синтетик иярченле кушма җөмләләрне тану, аеру,баш һәм иярчен җөмләләрне билгеләү, бәйләүче чараларны күрсәтү, тыныш билгеләрен дөрес кую.

Кушма җөмләгә синтаксик анализ ясау күнекмәләре, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

30.

Аналитик иярчен җөмләле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре.

21.12

Аналитик иярченле кушма җөмләләр. Аларда тыныш билгеләре.Өтер һәм ике нокта куелу очраклары.

Аналитик иярченле кушма җөмләләрне тикшерү. Аларда тыныш билгеләрен куя белү. Өтер һәм ике нокта куелу очракларын аера алу.

31.

БСҮ ”Кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре” темасына контроль изложение “Кем җырлады?”.

26.12

Синтетик һәм аналитик иярченле кушма җөмләләр. Аларда тыныш билгеләре.Өтер һәм ике нокта куелу очраклары.

Бәйләнешле сөйләм төзү . Синтетик һәм аналитик иярченле кушма җөмләләрне сөйләмдә файдалану. Аларда тыныш билгеләрен дөрес кую.

Изло

жение

№4

32.

Кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен гомумиләштереп кабатлау.

28.12

Тезмә кушма җөмлә, иярченле кушма җөмлә. Тыныш билгеләре: ике нокта, өтер, сызык, җәяләр куллану очраклары.

Ике нокта, өтер, сызык,җәяләр куелу очракларын аеру. Тыныш билгеләрен куюны ныгыту.

Кушма җөмләгә синтаксик анализ ясау күнекмәләре, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау

3 нче чирек

II. Стилистика һәм сөйләм культурасы - 26 сәгать.

(20сәг. теоретик м. + 1сәг. диктант + 4 сәг. изл. + 1 сәг.соч.)

33.

Әдәби сөйләм һәм аның стильләре.Функциональ стильләр.

16.01

Әдәби сөйләм, стилистика фәне. Әдәби сөйләмнең стильләре.

Әдәби сөйләмнең үзенчәлекләрен белү, стилистика фәненең вазифасын аңлау. Әдәби сөйләмнең стильләрен аеру.

төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

34.

Матур әдәбият стиле, аның лексик һәм грамматик үзенчәлекләре.

18.01

Сөйләм стиленең төрләре һәм үзенчәлекләре. Әдәби стильгә хас үзенчәлекләр.

Сөйләм стиленең төрләрен аеру һәм үзенчәлекләрен күрсәтү..Әдәби, стильлдә бирелгән текстларны тану.

Бирелгән сорау һәм максат буенча текст өстендә эзләнү характерындагы эш оештыру.

35.

Көндәлек матбугат стиле, аның үзенчәлекләре.

23.01

Публицистик стиль, аның үзенчәлекләре. Бирелгән текстның стиль үзенчәлеге. Газета-журналларда стиль үзенчәлекләре.

Стильләрнең төрләрен аеру һәм үзенчәлекләрен күрсәтү. Публицистик стильнең кулланылышын тикшерү. Бирелгән текстның стиль үзенчәлеген билгеләү. Газета-журналларда стиль үзенчәлекләрен күрсәтә белү.

36.

БСҮ ”Тел стильләре” темасына контроль сочинение язу “Минем яраткан композиторым”.

25.01

Әдәби һәм публицистик стильләр, аларның үзенчәлекләре.

Бәйләнешле сөйләмне үстерү. Әдәби һәм публицистик стильләрне, аларның үзенчәлекләрен аңлап куллану.

Бирелгән тема буенча логик эзлеклелектә язма сөйләм төзи белү, эзлекле фикерли белү,җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагыйдәләрне аңлап эш итү.

Сочи

нение

№2

37.

Фәнни стиль, аны үстерү өчен кирәкле шартлар.

30.01

Фәнни стиль. Фәнни хезмәтләр

Фәнни стильне аеру. Фәнни хезмәтләрнең стилен тану.

Төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

38.

Рәсми стиль, аның кулланылышы.

01.02

Рәсми стильнең кулланылышы. Эш кәгазьләренең төрләре.

Рәсми стильнең кулланылышын күзәтү. Эш кәгазьләренең төрләрен аеру. Рәсми стильне файдалана белү.

Үрнәк буенча эш оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү.

Эпистоляр стиль, аның телебез тарихында тоткан урыны.

06.02

Эпистоляр стиль, аның телебез тарихында тоткан урыны.

Эпистоляр стиль, аның телебез тарихында тоткан урынын белү.

Үрнәк буенча эш оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү.

40.

БСҮ ”Әдәби стильләр” темасына изложение (сочинение элементлары белән) “Туган мәктәбем”.

08.02

Сөйләм стиленең төрләре һәм үзенчәлекләре.

Бәйләнешле сөйләм төзү күнекмәләрен ныгыту. Сөйләм стиленең төрләре һәм үзенчәлекләреннән дөрес файдалану.

Изло

жение

№5

41.

Стилистика нигезе буларак синонимик күренеш.Төрле сүз төркемнәренә тупланган сүзләрне сөйләмдә куллану.

13.02

Стилистика нигезе буларак синонимик күренеш. Сүз, сүз формалары, сүзтезмә, җөмләләр синонимлыгы.

Стилистика нигезе буларак синонимик күренешнең әһәмиятен аңлау. Сүз, сүз формалары, сүзтезмә, җөмләләр синонимлыгы.

Төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

42.

Грамматик синонимнар, аларның төрләре.

15.02

Грамматик синонимнар. Морфологик һәм синтаксик синонимнар.

Грамматик синонимнар белән танышу. .Морфологик һәм синтаксик синонимнарны аера белү.

Үрнәк буенча эш оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү.

43.

Морфологик синонимнар. Аларны сөйләмдә куллану үзенчәлекләре.

20.02

Морфологик синонимнар: кушымчалар, бәйлекләр, бәйлек сүзләр синонимлыгы.

Морфологик синонимнарны тану,аеру күнекмәләре булдыру.

Сөйләмдә куллану.

44.

БСҮ ”Синонимнар” темасына контроль изложение “Синең әниең”.

22.02

Морфологик синонимнар: кушымчалар, бәйлекләр, бәйлек сүзләр синонимлыгы.

Морфологик синонимнарны: кушымчаларны, бәйлекләрне, бәйлек сүзләрне файдалана белү. Бәйләнешле сөйләм төзү.

Изло

жение

№6

45.

Синтаксик синонимнар, аларның үз эчендәге төрләре.

27.02

Синтаксик синонимнарның төрләре: сүзтезмәләр, җөмләләр синонимлыгы. Синоним җөмлә кисәкләре. Бер һәм ике составлы җөмләләр синонимлыгы. Фигыль юнәлешләре белән бәйле синонимлык ( актив һәм пассив төзелмәләр). Туры һәм кыек сөйләм синонимлыгы.

Синтаксик синонимнарның төрләрен: сүзтезмәләрне, җөмләләрне, җөмлә кисәкләрен, бер һәм ике составлы җөмләләрне, фигыль юнәлешләре белән бәйле булган актив һәм пассив төзелмәләне, туры һәм кыек сөйләмне аңлап куллану.

төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

46.

Синтетик һәм аналитик җөмләләр синонимлыгы.

01.03

Синтетик һәм аналитик җөмләләр синонимлыгы. Синтетик бәйләү чаралары, аналитик бәйләү чаралары. Иярчен җөмләләрнең мәгънәсе.

Синтетик һәм аналитик җөмләләр синонимлыгы төшү. Синтетик бәйләү чараларын, аналитик бәйләү чараларын аеру, дөрес файдалану. Иярчен җөмләләрнең мәгънәсен билгели белү. Синтаксик синонимнарны тану, аеру, сөйләмдә дөрес куллану.

47.

Тезмә кушма җөмләләрне синонимик куллану.

06.03

Тезмә кушма җөмләләрне синонимик куллану. Үзара синоним булган гади һәм кушма җөмләләр.

Үзара синоним булган гади һәм кушма җөмләләрне, тезмә кушма җөмләләрне синонимик куллану.

Үрнәк буенча эш оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү.

48.

“Синоним җөмләләр” темасына аңлатмалы диктант “Нурлы Аланда яз.”

13.03

Синтетик һәм аналитик җөмләләр, гади һәм кушма җөмләләр, бер һәм ике составлы җөмләләр синонимлыгы.

Синоним җөмләләрне аңлап куллану, кисәкчәләрне һәм кушымчаларны дөрес язу, тыныш билгеләрен дөрес кую.

Кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү.

Диктант

№3

Лексик һәм грамматик калькалар.

15.03

Калька төшенчәсе. Лексик һәм грамматик калькалар.

Калька төшенчәсен аңлау. Калькаларның ясалышын тикшерү. Лексик һәм грамматик калькаларны аеру, сөйләмдә куллану.

Төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү.

Калькаларның татар сөйләмендә кулланылышы.

20.03

Калькаларның татар сөйләмендә кулланылышы.

Калькалар кулланылган текстларны тикшерү, калькаларның татар сөйләмендә кулланылышын күзәтү, үзенчәлекләрен билгеләү.

Уку мәсьәләсен куя белү, эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау.

Сөйләм культурасы һәм аның нигезләре.

22.03

Сөйләм культурасы. Фонетик, орфоэпик, орфографик, лексик, морфологик, синтаксик, стилистик нормалар. Сөйләм культурасының нигезләре: төгәллек, аңлаешлылык, сафлык, җыйнаклык, аһәңлелек.

Сөйләм культурасының фонетик, орфоэпик, орфографик, лексик, морфологик, синтаксик, стилистик нормаларын белү. Сөйләм культурасының нигезләре: төгәллек, аңлаешлылык, чисталык, җыйнаклык, аһәңлелекне аңлау.

Эшнең дөреслеген тикшерү, эзлекле фикерли белү,җөмләләрне дөрес формалаштыру

конспект

4 нче чирек

Сөйләм төгәллеге. Синонимнарны куллануның әһәмияте.

03.03

Сөйләм төгәллеге, әдәби нормалар,синонимнар, кабатлаулар, ким җөмләләр.

Сөйләм төгәллеген аңлау, әдәби нормаларны үтәү,синонимнардан файдалана белү, кабатлауларны булдырмау, ким җөмләләрне урынлы куллану.

БСҮ ”Сөйләм культурасы” темасына изложение “Кыр казы”.

05.04

Сөйләм төгәллеге, әдәби нормалар,синонимнар, кабатлаулар, ким җөмләләр.

Сөйләм төгәллеген саклап, әдәби нормаларны үтәп,синонимнарны файдаланып, сөйләм төзү.

Изло

жение

№7

Сөйләмгә куела торган таләпләр. Сөйләмнең аңлаешлы булуы.

10.04

Сөйләмгә куела торган таләпләр.Аңлаешлы сөйләм.Җөмләдә сүзләрнең урыны.Бәйләүче чараларны куллану. Туган тел үзенчәлеге.

Сөйләмгә куела торган таләпләрне белү. Аңлаешлы сөйләм төзү. Бәйләүче чараларны тиешенчә куллану. Туган тел үзенчәлеген истә тоту.Телдән һәм язма сөйләмдә сүз тәртибеннән дөрес файдалану.

Сөйләмнең чисталыгы. Лексик берәмлекләрне урынлы куллану.

12.04

Сөйләмнең чисталыгы. Лексик берәмлекләр: ымлык, кереш сүз, алынмалар. Диалекталь үзенчәлекләр.

Сөйләмнең чисталыгын саклау. Лексик берәмлекләрне урынлы куллана белү.

Үрнәк буенча эш оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү.

Сөйләмнең җыйнаклыгына төп таләпләр.

17.04

Сөйләмнең җыйнаклыгына төп таләпләр:артык сүзләрне кулланмау, сүз тезмәләре урынына сүз файдалану, бер үк мәгънәле сүзләрне кабатламау.

Сөйләмнең җыйнаклыгына төп таләпләрне үтәү: артык сүзләрне кулланмау, сүз тезмәләре урынына сүз файдалану, бер үк мәгънәле сүзләрне кабатламау.

Дәреслек белән эшләү. Мөстәкыйль эшчәнлекне оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү.

Сөйләмнең аһәңлелеге. Аһәңле сөйләмгә таләпләр.

19.04

Аһәңлелекне боза торган кимчелекләр: авазлар кабатлану, күп иҗекле сүзләр куллану, авазлары бер үк булган сүзләрнең янәшә килүе.

Аһәңлелекне боза торган кимчелекләрне: авазлар кабатлануны, күп иҗекле сүзләр куллануны, авазлары бер үк булган сүзләрнең янәшә килүен булдырмау.

Кагый дәләрне аңлап эш итү. эшнең дөреслеген тикшерү, җөмләләрне дөрес формалаштыру, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау.

БСҮ “Сөйләм культурасы, аның нигезләре” темасына контроль изложение “Чегән чишмәсе”.

24.04

Изло

жение

№8

III. Тел турында гомуми мәгълүмат. Телнең иҗтимагый әһәмияте - 10 сәгать ( шулардан: 9- теоретик м. + 1 – диктант)

59.

Тел үсеше турында гомуми мәгълүмат.Тел һәм тарих. Хәзерге татар милли әдәби теленең тамырлары.

26.04

Иҗтимагый мөнәсәбәт, җәмгыять, функциональ үсеш, структур үсеш.Тел һәм тарих. Хәзерге татар милли әдәби теленең тамырлары. Сөйләмә тел, иске татар язма әдәби теле, иске төрки язма әдәби теле, борынгы төрки язма әдәби теле.

Иҗтимагый мөнәсәбәт, җәмгыять, функциональ үсеш, структур үсеш кебек терминнарны аңлап эш итү. Сөйләмә тел, иске татар язма әдәби теле, иске төрки язма әдәби теле, борынгы төрки язма әдәби теле терминнарын аңлап эшләү.

Уку мәсьәләсен куя белү,эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау.

60.

Татар милли әдәби теленең формалашуы. Хәзерге татар әдәби теленең үсеше.

03.05

Татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре, аңлашу һәм аралашу чарасы, язма һәм сөйләмә тел үсеше.

Татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләрен күз алдына китерү, аңлашу һәм аралашу чарасы буларак әһәмиятенә төшенү, язма һәм сөйләмә тел үсешен тәэмин итүче юлларны аңлау.

61.

Икетеллелек. ”Татарстан Республикасы халыклары телләре турында “ Татарстан Респуликасы Законы.

08.05

Икетеллелек. ”Татарстан Республикасы халыклары телләре турында “ Татарстан Респуликасы Законы.

Татар тел гыйлеменең татарча укытыла торган башка фәннәр белән бәйләнешен аңлата белү. Татар әдәби телен ассимиляцияләнүдән саклау.

Уку мәсьәләсен куя белү,эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау

конспект

62.

Хәзерге татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре.

10.05

Хәзерге татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре, аңлашу һәм аралашу чарасы, язма һәм сөйләмә тел үсеше.

Хәзерге әдәби теленең үсеш үзенчәлекләрен күз алдына китерү, аңлашу һәм аралашу чарасы буларак әһәмиятенә төшенү, язма һәм сөйләмә тел үсешен тәэмин итүче юлларны аңлау.

63.

Татар сөйләмә теленең төп диалектлары, аларның язмышы.

15.05

Татар сөйләмә теленең төп диалектлары, аларның язмышы.Урта, көнбатыш, көнчыгыш диалектлар.Аларның сөйләшләре.

Татар сөйләмә теленең төп диалектларын, аларның сөйләшләрен

Үрнәк буенча эш оештыру, җөмләләрне дөрес формалаштыру, кагый дәләрне аңлап эш итү.

64.

Диалекталь үзенчәлекләр. Диалектларның сөйләшләргә бүленеше.

17.05

Диалекталь үзенчәлекләр, һәр диалектның сөйләшләргә бүленеше..

Диалекталь үзенчәлекләрне аеру. Һәр диалектка караган сөйләшне аера белү.

65.

“Татар теленең диалектлары” темасына контроль диктант “Якты күл”.

22.05

Фонетик, орфоэпик, орфографик, лексик, морфологик, синтаксик, стилистик нормалар.

Фонетик, орфоэпик, орфографик, лексик, морфологик, синтаксик, стилистик нормаларны үтәү.Дөрес язу күнекмәләре.

Эшнең дөреслеген тикшерү, төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау.

Диктант

№4

66.

Тел гыйлеме фәне, аның төп бүлекләре.

24.05

Тел гыйлеменең төп бүлекләре: археография, эпиграфика, фонетика, графика, орфография, орфоэпия, лексикология, сүз ясалышы, стилистика, ономастика, топонимика.

Тел гыйлеменең төп бүлекләре: археография, эпиграфика, фонетика, графика, орфография, орфоэпия, лексикология, сүз ясалышы, стилистика, ономастика, топонимиканы аңлап куллану.

Төшенчә, термин, кагыйдәләрне аңлап эш итә белү, чагыштыру, анализ, нәтиҗә ясау күнекмәләрен үстерү

тезислар

67.

Тел гыйлеменең башка фәннәр белән бәйләнеше, тормыштагы әһәмияте.

Тел гыйлеменең башка фәннәр белән бәйләнешен күрсәтү, тормыштагы әһәмиятен аңлау.

Дәреслек белән эшләү. Мөстәкыйль эшчәнлекне оештыру, җөмләләрне дөрес тикшерү, кагый дәләрне аңлап эш итү.

Синтаксис һәм пунктуация,стилистика һәм сөйләм культурасы буенча үткәннәрне кабатлау.

Сүзтезмә, гади җөмлә, җөмлә кисәкләре, кушма җөмлә, җөмлә төрләре, тыныш билгеләре.Сөйләм стильләре, сөйләмгә таләпләр.

Фонетик, орфоэпик, орфографик лексик, морфологик, синтаксик, стилистик нормаларны үтәү.

Мөстәкыйль эшчәнлекне оештыру, җөмләләрне дөрес төзү, кагый дәләрне аңлап эш итү.

Тест биремнәре

Язма эшләрнең күләме һәм аларны бәяләү

Укучыларның тел һәм сөйләм материалын үзләзштерү дәрәҗәсен яки аларның гомуми грамоталылыгын диктант, изложение, сочинение яздырып тикшереп була. Сорауларга язма рәвештә җавап алу да уңай нәтиҗә бирә. Сораулар укыган әсәр, аерым текст, рәсем яки караган фильмнар буенча тәкъдим ителә. Бу очракта язма эшнең күләме һәр сыйныфның изложение күләменнән артмый. Эшне бәяләгәндә, түбәндәге таләпләр истә тотылырга тиеш: җавапның тулы, төгәл, дөрес булуы, сөйләмнең стилистик яктан камиллеге, орфографик һәм пунктуацион яктан грамоталылыгы.

Сорауларга җавап язуны бәяләү:

1. Барлык сорауларга дөрес җавап бирелсә, “5” ле куела (бер сөйләм хатасы яки бер пунктуацион хата булырга мөмкин).

2. Сорауларга дөрес җавап бирелсә, ләкин ике сөйләм хатасы, өч орфографик, ике пунктуацион хата яки ике сорауга җавап язганда төгәлсезлек җибәрелсә, “4”ле куела.

3. Язма эштә сорауларга җавап бирә белү күнекмәләре сизелсә, өч сөйләм хатасы, дүрт орфографик, биш пунктуацион хата булса, “3” ле куела.

4. Җавапларның яртысы дөрес булмаса, сөйләм хаталары өчтән артса, биш орфографик, алты пунктуацион хатасы булса, “2” ле куела.

Сочинениенең күләме һәм аны бәяләү.

Иҗади эшнең бер төре буларак, сочинение – укучының язма рәвештә үти торган эше. Ул бәйләнешле сөйләм күнемәләре булдыруда зур әһәмияткә ия.

Әдәби (хикәяләү, очерк, истәлек, хат, рецензия һ. б.), әдәби-иҗади, өйрәтү характерындагы, ирекле, рәсемнәр нигезендә үткәрелә торган һәм контроль сочинениеләр була.

Сочинение план нигезендә языла. Сыйныфларда язылган сочинениенең күләме түбәндәгечә булырга тиеш: 5 нче сыйныфта – 0,5-1 бит, 6-7 нче сыйныфларда – 1-2 бит, 8 нче сыйныфта – 2-2,5 бит, 9 нчы сыйныфта – 2,5-3,5 бит, 10-11 нче сыйныфларда – 3,5-6 бит.

Диктантларның күләме һәм аларны бәяләү

Диктант – укучының гомуми грамоталылыгын тикшерү өчен уздырыла торган язма эшнең бер төре. Диктантлар берничә төрле була: сүзлек диктанты, өйрәтү диктанты, искәртмәле, аңлатмалы, сайланма, иҗади, күрмә, хәтер, ирекле диктантлар.

1. Орфографик хатасы булмаса, “5” ле куела (бер пунктуацион хатасы булырга мөмкин).

2. Бер орфографик, бер пунктуацион хатасы булса, “4” ле куела.

3. Ике орфографик, ике пунктуацион хатасы булса, “3” ле куела.

4. Биш орфографик, дүрт-алты пунктуацион хатасы булса, “2” ле куела.

Сүзлек диктантының күләме

сыйныф

VII

VIII

сүз саны

16-20

18-25

22-30

26-34

30-38

Сүзлек диктантын бәяләү

пөхтә итеп язылган, хатасы булмаган эшкә “5”ле куела;

бер орфографик хаталы эшкә “4”ле куела;

өч орфографик хаталы эшкә “3”ле куела;

биш орфографик хаталы эшкә “2”ле куела;

Контроль диктантларның күләме

сыйныфлар

Сүз саны (уку елы башы)

Сүз саны (уку елы ахыры)

50-60

55-65

60-70

VII

65-80

75-90

VIII

85-100

95-110

105-120

115-125

120-130

125-135

130-140

135-145

Контроль диктантны бәяләү

эш пөхтә башкарылса, хатасы булмаса “5”ле куела ( бер орфографик яки бер пунктуацион хата булырга мөмкин )

ике орфографик, ике пунктуацион яки бер орфографик, дүрт пунктуацион хаталы эшкә “4”ле куела;

дүрт орфографик, ике пунктуацион яки өч орфографик, өч пунктуацион хаталы эшкә “3”ле куела;

Изложение текстының күләме

сыйныфлар

Уку елы башы

Уку елы ахыры

Сүз саны-язма күләме

70-110 , 55-70

110-140 , 70-85

140-160 , 85-95

160-190 , 95-105

VII

190-230 , 105-115

230-270 , 115-125

VIII

270-310 , 125-130

310-350 , 130-135

350-370 , 135-140

370- 390 , 140-145

390-410 , 145-155

410-430 , 155-165

430-450 , 165-170

450-470 , 170-175

Изложениене бәяләү

Тема тулысынча ачылган, фактик һәм техник хаталары булмаган, стиль бердәмлеге сакланган эшкә “5”ле куела ( бер орфографик, ике пунктуацион яки ике грамматик хатасы булырга мөмкин )

Текстның эчтәлеге темага нигездә туры килсә, бер-ике фактик, бер-ике техник хатасы булса, ике орфографик, ике-өч пунктуацион, бер грамматик хатасы булган эшкә “4”ле куела;

Язмада эчтәлек эзлекле бирелмәсә, стиль бердәмлеге сакланмаса, өч орфографик, дүрт пунктуацион, ике грамматик хатасы булган эшкә “3”ле куела;

Эзлеклелек, стиль бердәмлеге сакланмаса, язма эш планга туры килмәсә, фактик һәм техник хаталары күп булса, орфографик хаталарның саны дүрттән, пунктуацион хаталарның саны биштән, грамматик хаталарның саны өчтән артса, “2”ле куела;

Сочинениенең күләме һәм аны бәяләү.

Сочинениене бәяләү

Язманың эчтәлеге темага тулысынча туры килсә, фактик ялгышлар булмаса, бай телдә, образлы итеп язылса, стиль бердәмлеге сакланса, “5” ле куела. (Бер орфографик яисә ике пунктуацион (грамматик) хата булырга мөмкин.)

Язманың эчтәлеге нигездә темага туры килсә, хикәяләүдә зур булмаган ялгышлыклар күзәтелсә, бер-ике фактик хата җибәрелә, теле бай, стиль ягы камил булып, ике орфографик, өч пунктуацион (грамматик) яисә бер-ике сөйләм ялгышы булса, “4” ле куела.

Эчтәлекне бирүдә җитди ялгышлар, аерым фактик төгәлсезлекләр булса, хикәяләүдә эзлеклелек югалса, сүзлек байлыгы ярлы булса, стиль бердәмлеге дөрес сакланмаган җөмләләр очраса, өч орфографик, дүрт пунктуацион (грамматик) яисә өч-дүрт сөйләм ялгышы булса, “3” ле куела.

Язма темага туры килмичә, фактик төгәлсезлекләр күп булып, план нигезендү язылмаса, сүзлек байлыгы бик ярлы булып, текст кыска һәм бер типтагы җөмләләрдән торып, сүзләр дөрес кулланылмаса, стиль бердәмлеге сакланмаса, биш орфографик, сигез пунктуацион (грамматик) яисә дүрт-алты сөйләм ялгышы булса, “2” ле куела.

Контроль һәм язма эшләр графигы. 2012-2013 нче уку елы.

Предмет: татар теле. 9а сыйныфы. Укытучы Гареева З.С.

№

Тема

Үткәрү вакыты.

класс

№

Тема

Үткәрү вакыты

класс

I чирек

Бәйләнешле сөйләм үстерү.”Әдәби стильләр” темасына изложение.(сочинение элементлары белән) “Туган мәктәбем”

08.02.

9а

“Фонетика” бүлеген кабатлауга тикшерү диктанты. “Якты йолдыз”

19.09.

9а

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Лексик катламнарны кабатлауга изложение. “Укытучым”

03.10

9а

10.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. “Синонимнар” темасына контроль изложение. “Синең әниең”

22.02.

9а

Бәйләнешле сөйләм үстерү.”Сүз ясалышы” темасына контроль изложение. “Малай белән солдат”

17.10.

9а

11.

“Синоним җөмләләр” темасына аңлатмалы диктант. “Нурлы Аланда яз”

13.03.

9а

II чирек

IV чирек

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Тыныш билгеләрен куллануга изложение. “Акъәби”

14.11.

9а

12.

Бәйләнешле сөйләм үстерү.”Сөйләм культурасы” темасына изложение.”Кыр казы”

05.04.

9а

Бәйләнешле сөйләм үстерү. “Гади җөмлә” темасына контроль сочинение.”Мине уйландырган әсәр”

21.11.

9а

13.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. “Сөйләмдә сүз тәртибе” темасына контроль изложение. “Чегән чишмәсе”

24.04.

9а

“Аерымланган кисәкләр янында тыныш билгеләре” темасына контроль диктант.”Яшәү сафлыгы”

05.12.

9а

14.

“Татар теленең диалектлары” темасына контроль диктант.”Якты күл”.

22.05.

9а

Бәйләнешле сөйләм үстерү.”Кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре” темасына контроль изложение.”Кем җырлады?”

26.12.

9а

III чирек

Бәйләнешле сөйләм үстерү. “Тел стильләре” темасына контроль сочинение.”Минем яраткан композиторым”

25.01.

9а

5 – 11 нче сыйныфларда татар теле укыту буенча укыту ярдәмлекләре.

Н.В.Максимов. Татар теленнән диктантлар һәм изложениеләр җыентыгы: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбе 5 – 11 сыйныфлар: укытучылар өчен кулланма. – Казан: Мәгариф, 2005.

Я.Х. Абдрәхимова. Татар теленнән бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләре. Татар урта гомуми белем бирү мәкт. 8-11 сыйныфларда эшләүче укытучылар өчен кулланма. – Казан: Мәгариф, 2005.

Ф.С. Сафиуллина.Татар теленнән тестлар. – Казан: “Яңалиф”, 2006.

Я.Х.Абдрәхимова. Татар теленнән мөстәкыйль эшләү өчен күнегүләр. – Казан: Мәгариф, 2005.

Ф.М. Хисамова. Татар теле морфологиясе. – Казан: Мәгариф, 2006.

М.З. Зәкиев. Татар синтаксисы. – Казан: Мәгариф, 2008.

Ф.С.Сафиуллина, С.М. Ибраһимов, К.З.Зиннатуллина.Сопоставительный синтаксис русского и татарского языков. – Казань: Татар. кн. изд- во, 2007.

Х. Сәлимов. Татар теленнән 222 тест. – Казан: Мәгариф, 2008.

Н.В.Максимов.Татар теленнән дидактик материаллар. – Казан: Мәгариф, 2005.

Н.В. Максимов. Татар теленнән тестлар.- Казан: Мәгариф, 2008.

Ч.М. Харисова. Татар теле(теория, күнегүләр, тестлар). – Казан: Мәгариф, 2006.

Н. С. Гыймадиева. Татар теленнән кагыйдәләр җыентыгы.Казан,2005.

http://mon.tatarstan.ru/ - Министерство образования и науки

https://edu.tatar.ru/ - Электронное образование РТ