М.Фәйзинең "Галиябану" драмасына анализ
материал (8 класс) по теме

Дәрес№11

Тема.  М.Фәйзи. “Галиябану” әсәрен анализлау.

Максат.  1. “Галиябану” әсәрен өйрәнүне йомгаклау,әсәргә анализ ясау.

2.  Бәйләнешле сөйләм телен үстерү.

3. Мәхәббәтнең байлыктан өстен булуын төшендерү.

Җиһазлау.

Дәрес барышы.

I. Оештыру.

    1.Уңай психологик халәт тудыру.

    2.Укучыларның дәрескә әзерлеген тикшерү.

II.Актуальләштерү.

1. Өй эшен тикшерү. 

 Әсәрнең эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирү.

а) “Галиябану” драмасындагы төп конфликтны ачыклагыз. (байлык – мәхәббәт)

ә) Мәхәббәт –кешене күтәрә, үстерә торган хис дибез. Галиябану белән Хәлилгә карата бу фикернең дөреслеген раслагыз.

б) Исмәгыйль Хәлилне яратамы?

В) Галиябану һәм Хәлил образларының берникадәр идеаллаштырып бирелгәнлеген сез ниләрдә күрәсез?

г) Хәлилнең үлеменә кемнәр ни дәрәҗәдә гаепле?

Д) Драма иске гореф-гадәтләрнең кайсы якларын кабул итмәү рухы белән сугарылган? Гасырлар буена килә торган гаилә тәртипләрен кайсы образлар гәүдәләндерә?

Е) Драмада икенче планда торган геройларны, ягъни ярдәмче персонажларны билгеләгез, аларга характеристика бирегез.

III. Төп өлеш. 

М.Фәйзи. “Галиябану” әсәрен анализлау һәм образларга характеристика бирү.

Бу әсәрен М.Фәйзи “Сәгадәтбану” исеме астында 1916 елның көзендә язып тәмамлый, әмма кат-кат төзәтә, икенче елны да әле үзгәрешләр кертә. Әсәрнең исемен дә алыштыра: мәхәббәтенең ахыры үкенечле беткән кызга “сәгадәт” (бәхет) сүзе, чыннан да, туры килми.

Әсәрнең темасын билгелик. (мәхәббәт)

Төп конфликт нәрсәдә? (байлык-мәхәббәт)

Идеясе (әйтәсе килгән фикере)

Проблемалар.

Образларга характеристика

Галиябану − гади авыл кызы. Аның иң зур теләге − сөйгән егетенә кияүгә чыгып, бәхетле булу. Аның авылның башка кызларыннан аермасы юк диярлек: алар кебек үк киенә, эшен эшли, җиләккә йөри, көянтәләп су китерә, чигү чигә, шатлана, кайгыра, әти-әнисенең сүзеннән чыкмый. Бераз аермасы да бар-барын. Галиябану − үз авылында гына түгел, тирә-якта да чибәрлеге белән дан казанган кыз. «Менә кыз дисәң кыз, чәчрәп тора, − ди яучы карчык Бәдига. − Уңган, җитез. Ул төс дисәң, юлыңда башыңны җуярлык». Атасы Бәдри дә искәртә кызының төсен, буен, акылын, белемен, җитезлеген. Ярлы кызы булса да, авылның зур бае, матурлыгына кызыгып, Галиябануга өйләнергә йөри. Авыл егетләре кызга күз өстендә каш итеп карыйлар, аңа «сандугач» дип исем кушалар. Әлбәттә инде, бөтен яктан килгән кызның бәхете булырга тиеш.

Галиябануның сөйгәне − авылның ярлы егете Хәлил. Автор аны «урта хәлле» ди, киемнәре дә әйбәт кенә: «аягында ыспай итек, каплавыч яка, итәкләре чигелгән күк сатин күлмәге өстеннән төймәләми генә простойрак пиджак кигән». Бәдига карчык аның турында: «Хан кызын димләсәң дә, оят китермәслек егет»,− ди. Хәлилнең сүзләре, үз-үзен тотышы, гадәт-холкы да яучының сүзләрен раслап тора. Авылда ул беренче гармунчы. Шулай ук Галиябануны өзелеп ярата.

Галиябануга өйләнергә йөрүче икенче бер егет − Исмәгыйль. Автор аны: «Күп җир биләүче бай егет»,− дип таныштыра. Исмәгыйль дә чибәрлеге, җорлыгы ягыннан кешедән ким түгел. Үзенең бай булуын, көчле булуын туры килгәндә искә төшерергә ярата. «Минем исемем ишетелгәндә,− ди Исмәгыйль үзе турында, − бөтен тирә халкы тетрәп торалар. Минем бөтен авыл халкын бармагымда уйнатырга кулымнан килә». Әнә шушы кеше, Галиябануны үзенә алырга теләп, ике яшь йөрәкнең бәхетенә аркылы төшә.

Ой эше. «Галиябану һәм Хәлил − иске гадәт-йола корбаннары» дигән темага инша языгыз.