Ф.Рәхимғолованың “Мин – Башҡортостандан “шиғырын өйрәнеү.
классный час (5 класс) по теме

Баш7ортостан Республика3ы м24ариф министрлы4ы

Я8ауыл районы муниципаль районыны8 м24ариф б1леге

Воя6ы ауылы муниципаль бюджет урта д0й0м белем бире1 м2кт2бе

            Тема:   Ф.Р2хим4олованың 

“Мин – Баш7ортостандан “ши4ырын    

                   өйрәнеү.

(Хажин В.И., Вилданов Ә.Х. “Баш7орт теле” 5-се класс)

Дәрестең ма7саты.

1)Ф.Р2хим4олованың ижады менән таныштырыу6ы дауам итеү, уның ижадына хөрмәт тәрбиәләү.

2)Ши4ыр6ың йөкмәтке3ен ү6ләштереү, тасуири у7ыр4а өйрәтеү, бәйләнешле телмәр ү9тереү.

3)Тыу4ан илгә, Рәсәйгә 3өйөү той4о3о тәрбиәләү; тыу4ан телде 7ә6ерләүсе, уның киләсәген 7ай4ыртыусы, аңлы, белемле, илен, ерен, хал7ын я7лар6ай яңы йәш быуынды тәрбиәләү.

Йы3азландырыу. Ша4ирәнең портреты, китаптарынан күргә6мә, Баш7ортостан тура3ында күренекле кешеләр6ең әйткән 3ү66әре, Ду9лы7 монументы рәсеме, магнитофон, аудиоя6ма

Дәрес барышы.

I.Дәрес алды ши4ырын хор менән әйтәләр:

Бөгөн бе66ә “баш7орт теле”-

Яратам 3ине телем.

Рәхмәт 3иңә! №инең аша

Алам мин я7шы белем.

2)Сәләмләшеү. Бөтә у7ыусылар 6а бер-бере3енә 7арап йылмаялар 6а ултыралар.

3)Тын алыу4а күнегеү6әр.

(3у6ын7ылар6ы йырлап у7ыу)

        а  о  у  ы

        ә  ө  ү   э  и

П.Өйгә эште тикшереү.

- У7ыусылар, 3е6гә ниндәй өйгә эш бирелгәйне?

- “Тыу4ан ерем” тигән тема4а инша я6ыр4а. (2-3 у7ыусы у7ып ишеттерә).

- Эйе, у7ыусылар, бе66ең тыу4ан еребе6 - Воя6ы ауылы, гүзәл Баш7ортостандың бер өлөш0н биләй. Инша4ы66ан күренеүенсә 3е6 6ә уны бигерәк ярата3ы4ы6 икән. Уны тө6өкләндереү6ә лә актив 7атнаша3ы4ы6 икән. Афарин!

Ш. Ма7сатка сы4ыу.

• Балалар, та7та4а и4тибар итеге6 әле. Унда нимәләр к1рә3еге6?

1. Баш7ортостан- саф  шишмәләр иле,

Сылтырап а4а көмөш 3ыу6ары,

Болоттар4а терәп а7 түбә3ен

Мә4рур тора 7ая- тау6ары.

                (Г. М04әлимова.)

      2)  Баш7ортостан- 7урай иле,

Баш7ортостан- Урал ере,

Баш7ортостан- 7умы6 теле,

Баш7ортостан- 7ымы6 сере.

                 (Ә. Үтәбай)

        3)   Йөрәгем кескәй бул3а ла,

:ур 3иңә 3өйөү 3ү6ем,

Атай- әсәйемдәй күреп,

Яратам 3ине, илем.

                  (А. Игебаев)

       4)  Баш7ортостан – ду9лык иле,

        №әр бер милләт – уның гөлө.

(У7ыусылар 7ыс7ырып у7ып сы4алар 3әм дәрестә Баш7ортостан, уның тәби4әте, халы7тарының ду9лы4ы тура3ында беләсәктәрен әйтәләр.)

• Эйе, у7ыусылар, бына инде Баш7ортостандың халы7 ша4иры М. Кәрим әйтмешләй  “ бер япра7 са7лы” Баш7ортостан “ 4орур 7айын-әсә” 7уйынында нис2 йылдар тыныс 4үмер кисерә. №уң4ы мә4лүмәттәр6ән күренеүенсә, бәрәкәтле Баш7ортостан ерендә баш7орт, рус, татар, сыуаш, мордва, удмурт, мари – бөтә3е 113 милләт вәкилдәре татыу 4аилә булып көн итә, тырыш хе6мәт өлгөләрен күр3әтә, балалар тәрбиәләй, республикабы66ың и7тисадын ны4ытыу6а 6ур өлөш индерә, ү6енсәлекле 7ыуаныстары менән урта7лаша. Бөгөн бе6 Баш7ортостан, тыу4ан ер тура3ында әңгәмәләшербе6 3әм ша4ирә Фәүзиә Рәхим4олованың  “Мин- Баш7ортостандан” ши4ыры менән танышырбы6. Бе6 3е66ең менән ша4ирәнең тормош юлы 3әм ижады менән таныш7айны7 инде.
• Уның ниндәй ши4ырын укынык?
• “Кө6г0 Урал” ши4ыры менән таныш7айны7. ( 1 бала тасуири у7ып күр3әтә)
• У7ыусылар, ә Фәүзиә Рәхим4олова кемдәр өсөн ши4ыр6арын ижад итә?
• Ул Баш7ортостандың Ишембай районында тыу4ан. У7ытыусы булып эшләгән, шу4а ла уның ши4ыры 3әр са7 балалар4а арнал4ан.
• Дөрө9, балалар. Әй6әге6 хә6ер ши4ыр менән танышайы7.

IV  Төп өлөш. (Рефлексив тыу6ырыу.)

       1.Текст ө9төндә эш.

• Хә6ер мин ши4ыр6ы у7ып ишеттерәм, ә 3е6 , у7ыусылар, автор6ың ши4ыр6ы ни өсөн “Мин- Баш7ортостандан” – тип аталыуын уйла4ы6. (у7ып ишеттерәм)
• Мин ши4ыр6ы у7ы4анда ниндәй той4олар кисер6еге6? Ни өсөн ши4ыр шулай атала икән?(Яуаптар).

2.№ү6лек эше.

• Минеңсә, 3ез ши4ыр6а4ы 7ай3ы бер 3ү66әр6ең  мә42нә3ен аңламауы4ы6 6а бар.

Шул 3ү66әр та7та4а я6ыл4ан. Әй6әге6  бергәләшеп шул 3ү66әр6ең асылына төшөнеп 7арайы7.

1) ирәйеү –  возгордиться-  эреләнеү, ма7таныу. Ерле 3өйләштә- 7ылтайыу.

2) кинәнеү-  получать наслаждение,  удовольствие-   рәхәтләнеү.

3) былбыл – соловей – 3анду4ас, ерле 3өйләштә -сандугач.

4) иңдәренә (иң) – плечо -  7улбаш

5) муйыл – черемуха – ерле 3өйләштә -шоморт

3. У7ыусылар дәфтәр6әренә күсереп я6а.

4.1)Ү6аллы у7ыу.

-У7ы4ан са7та, у7ыусылар, ши4ыр6ың айышына төшөнөргә тырышы4ыз. Нимә менән 4орурлана автор? Баш7ортостандың ниндәй байлы7тарын 3анай?

- Ша4ирә ү6ен Баш7ортостандан, Уралдан булыуы менән 4орурлана. Баш7ортостан тау6ар4а, 7уйы урмандарга, уңда4ы еләк-емешкә, алтын, көмөшкә, нефткә, 7ымы64а, бал4а бай. Иң 6ур йыл4аларының бере3е- А4и6ел. Исеме генә лә әйтеп тора бар ергә а7лы7 таратыусы йыл4а ул.

- Дөрө9 әйтә3еге6, балалар. Ә баш7орт балының ба3а3ы ни тора? Улар6ы донъя ба6арында бик күп 3орау менән алалар.

 2) Тасуири у7ыу. ( 2-3 у7ыусы у7ып күр3әтә)

Грамматика буйынса эш.

5. Ә хә6ер ошо байлы7тар6ы  дәфтәреге6гә я6ып 7уйы4ы6.

(Текст буйынса эш барышында 3әр ва7ыт программа талаптарынан сы4ып, грамматик тема 7абатлана, ны4ытыла)

1)Текстан яң4ы6лы7 исемдәре табыу, я6ылышын аңлатыу.

2)Текстан ниндәй? 3орауына яуап булып килгән 3ү66әр6е табып я6ыр4а.

(..... тау6ары, ..... елкәндәр, .... Рәсәйгә, ..... хәбәр).

3)А7 елкәнд2р, а7 хәбәр 3ү6бәйләнештәрендә а7 3ү6енең  мә42нә3ен асы7лап я6ыу. ( а7 елкәндәр – белые паруса, а7 хәбәр – благие известия, вести.)

                  4)Текста интонация  буйынса ниндәй 3өйләмдәр 7улланыл4ан?

5)Өндәү 3өйләм ниндәй ма7сат менән 7улланыл4ан?

6)– Иң 3уң4ы ике юлды яңынан у7ып сы4ы4ы6 әле.

 6.(Ак елкәндәр 3алып иңдәренә,

      :ур Рәсәйгә ташый а7 хәбәр.)        

    У7ытыусы.  1957 йылда Баш7ортостандың ү6 ирке менән Рәсәйгә 7ушылыуының 400 йыллы4ы ай7анлы 3әйкәл 7уйыр4а килешелә. Ә 1965 йылда Ду9лы7 монументы асыла. Урта3ында 35 метр о6онло4онда гранит обелиск, ике я7тан баш7орт 3әм рус 7атын- 7ы6 фигура3ы урынлаштырыла. Уртала4ы гранит та7таташта хә6ерге юбилей6ың эмблема3ы тора.

        Рус 3әм баш7орттоң ду9лы4ын ошонан да са4ыуыра7 итеп күр3әтеп булыр инеме икән!

        Баш7орттар- республиканың Баш7ортостан4а исем биргән ерле хал7ы. Улар борон-борондан сал Уралды төйәк иткән, ил- 7әүем булып туплан4ан. Ә рус хал7ы- Баш7ортостанда күпселекте тәшкил иткән халы7. Ул республика хал7ының 40-7а я7ын процентын тәшкил итә.

        Баш7орт хал7ы рус хал7ы менән донъя ауырлы7тарын да, бәхетле- шатлы7лы көндәрен дә бергә үткәргән. Гел шулай бул3ын да инде. Бе66ең ду9лы77а бер кем дә ая7 сала алма9.

        V. Йом4а7лау.

- У7ыусылар, бөгөн бе6 дәрестә нимәләр тура3ында 3өйләштек? Ма7сатыбы64а ирештекме? (Яуаптар).

        Бе6 был дәрестә Баш7ортостан, уның и9 киткес бай тәби4әте, рус 3әм баш7орт хал7ы ду9лы4ы тура3ында 3өйләштек. Ә инде Баш7ортостаныбы66ың киләсәге, я6мышы 3е66ең 7улда.

        VI. Өйгә эш.

 Ши4ыр6ы тасуири у7ыр4а , «Баш7ортостан» тема3ына 3үрәт төшөрөргә. Килә3е дәрескә 3үрәттәр конкурсы и4лан ителә.

        VII. Ба3алау.

VIII. Дәресте йыр менән тамамлайы7.

Я7ташыбы6 Наил Шәймәр6әновтың «Баш7ортостан- гөл0бө6» йырын күмәкләп йырлау.

        У7ытыусы йәи3ә алдан ә6ерләнгән 1 у7ыусы яттан ши4ыр 3өйләп күр3әтә 3әм дәрес тамамлана.

                Баш7орт теле- минең тыу4ан телем,

                Ошо телдә бөгөн 3өйләшәм,

                Дөрө9, матур 3өйләшкәнгә

                ?ай берәү6әр хатта көнләшә.

                Көнләш3ендәр. Ә мин 4орурланам

                Әсәйем дә баш7орт бул4ан4а.

                Баш7ортостан тигән гүзәл илдә

                Йәшәгәнгә, уйнап- көлгәнгә.

                                        (З. Хәмзина)