Открытый урок по калмыцкому языку во 2 классе на тему "Хальмг тег"
план-конспект урока

Кичәлин төр: «Хаврин тег»

Кичәлин күцл: Хаврин теегин йиртмҗиг шинҗлх; күүкдин келинь өргҗүлх; хаврин теегин тускар медрл өгх; бамб цецгуд, зерлг ангуд, шовуд хәәрлж хартн гисн селвг ѳгх.

Кичәлин дөңцл:

1. зург

2. презентац

3. видеоузгдл

4 карточкс

5.Компьютер

Кичәлин йовуд.

1. Кичәлд белдллһн:

 - Мендвт күүкд, көвүд, арһул суутн.

- Ямаран бәәнт?

 – Гем уга.

-Эндр теңгрин бәәдл ямаран?

- Эндр чилгр, нарта, дулан өдр. Невчк салькн үләнә.

 - Эндр долан хонгин ямаран өдр?

-Эндр сарң өдр.

- Мана кичәлин төр медхин түрүнд, күүкд, тадн эн ребусин тәәлвринь олҗ автн. (Слайд 2)

(слайд 3)

- Манад «тег» гидг үг сәкгдв. Чик!

- Ода ямаран җилин цаг?( Хавр)

- Тегәд, кичәлин төр ямаран болх? Хаврин тег!

Ода теегт бәәршсн аңгудла, урһмлдла таньлдлхм.

Мана класст хойр баг бәәнә, баг болһн эврә нертә. 1-гч баг – «Шовудын болн аңгудын медлгчнр», 2-гч баг – «Урһмлын номтнр».

2. Шин тѳр.

а. Герин көдлмш

-Тана герин даалһвр доклад белдх билә. Ода болхла, «Аӊгудын медлгчнр» мана теегин аңгудын тускар маднд келҗ өгх.

«Зурмн», «Арат», «Гөрәсн»

- Йир сән доклад тадн белдцхәвт. «УрҺмлын номтнр», тадн сәәнәр соңслат?

- Ээ, сәәнәр соӊславидн.

- Тиигхлә иим сурврмудт хәрү өгтн.

● Мана теегт ямаран аӊгуд бǝǝнǝ? (Мана теегт гѳрǝсн, арат, чон, зурмн бәәнә.)

● Ямаран аӊгуд әмтнд тус күргнә. (Гөрәснә өвәр эм кенә, зурмна хорхн ханяхла царцхла тус күргнә.)

● Ямаран аӊгуд тооһар баһрулдна? (Гөрәсн, эдн улан дегтрт орлцна.)

Йир сǝн.  

-Ода болхла «Урһмлын номтнр» мана теегин урһмлын тускар келҗ өгх.

«Буурлда», «Бамб цецг».

- Йир соньн доклад тадн белдцхәвт. Аңгудын медлгчнр, таднд доклад таасгдв?

- Тиигхлә иим сурврмудт хәрү өгтн.

● Теегт ямаран урһмл бәәнә? (Теегт буурлда, цаһан өвсн, бамб цецг, лошх урһна.)

● Теегин урһмл әмтнд яһҗ туслна? (Мөгвә, лошх, җамба, буурлда эдн цугтан эмнүллһнә эв-арһта.)

● Ямаран теегин урһмл улан дегтрт орлцна? (Бамб цецг, эдн тооһарн баһрулдна.)

Йир сән.

  -Теегин аңгуд, урһмл сǝǝнǝр медҗ аввт?

- Э, медҗ аввувидн.

- Тегәд болхла улан дегтрт орлцсн аӊгудыг, урһмлыг килмҗлх кергтә.

б)Үгин көдлмш: 

- Күүкд, маднд нег видеобичг ирв, хәләхм?

Видеоролик “Юңгад хаврт хальмг тег дегд сәәхн болна” эн сурврин хәруhинь мадн, куукд, таднта кичәлдән даалhвр куцәhәд олж авхмн.

Работа с текстом.  Тушг зургуд, угмуд олзлад, келвр тогтатн.

1-гч  даалһвр. Би таднд карточкмуд өгнәв. Эн – хаврин тускар текст. Дуту үгмүд тәвтн. Келвр тогтатн.

Дулан ___________ирв. Хаврт _________ йир сәәхн. ______ халулна.  Өргн теегиг олн-зүсн __________ кеерүлв. ____________дулан һазрас нисч ирәд, дууһан дуулв.  Хаврин тег седкл байрлулна.

 Олзлгдсн үгмүд: тег, хавр, нарн, цецгүд, шовуд.

Ода кесн кѳдлмшиг яhж тадт куцәситн хәләхм.

- Кен эндү угаhар даалhвр кеж?

3. Амрлhна кем. Физминутк давуллhн.

Салькн, салькн үләнә,

Модна ац нәәхлнә,

Салькн дор, дор, дор,

Модна ац деер, деер.

- Арhул суутн

 2-гч даалһвр. Мана амн үгин зѳѳрт хаврт, хальмг теегт нерǝдсн үлгүрмүд, шүлгүд, дуд олн

Үлгүрмүдлә көдлһн.

«Деформированн үлгүрмүд».

- Күүкд, тадн ода эн үгмүдиг чикәр ниицхлә, хаврин тускар үлгүрмүд тогтх

• Намр хурар эклдг, хавр хунар эклдг
• Теңгр үүлтә, һазр ноһата
• Нарн уга хавр - хавр биш
• Хаврин боран шиңгрдг, намрин – норһдг.
• Хаврт суулһ усн – ухр бальчг.
• Мөрн сар – уста, хөн сар – ноһата.

4. Закрепление.

Зурлhна кѳдлмш.

Ода күүкд самбрт хәләтн, эн теегин зургиг сәәхрүлхмн. Зургин ѳмн олн зүсн зургуд бәәнә. Эн зургудар, күүкд мадн теегигн зургиг сәәхрүлхмн. Нег күн багас hарад эн цааснд тасрха наах зөвтә.

 Күүндвр.

- Юңгад хаврт мана тег йир сәәхн болна?

• Тег көкрнә
• Улан, шар, цаһан цецгүд урһна
• Нарн халулна
• Бамб цецгүд экләд һарна
• Шовуд дулан һазрас нисж ирнә.

Йир сән! Яһсн сәәхн хаврин тег!

IV. Кичәлин ашлвр (Резерв)

Би таднд орс келнд бичәтә текстә карточкс төгәләд өгнәв, тадн болхла эн текст хальмг келнд орчулх зөвтәт.

Степь весной зеленеет. Растут белые, желтые, красные цветы. Калмыцкая степь весной богата тюльпанами. Степь веной очень красива!

1. Хаврт тег көкрнә. Улан, шар, цаһан цецгүд урһна. Хальмг тег хаврин эклцәр бамб цецгәсәр дүүрнә. Хаврт тег йир сәәхн!

Герин даалһвр. Хаврин туск шүлг чееҗәр дасад, болв эн шүлгән зургд зурад ирх.

Хавр ирх болһнд

Харадан җивр дахҗ,

Бүләкән салькн ирх.

Бамб цецгүдлә альвлх,

Теегин серлт магтҗ,

Тедн наадн эклх.

Эргндән цуг дәрклҗ,

Эңкр теегм нәәрлх.

/Калян С./

Кичәлин эклцд би таднла нарна толяhар хувалцлав. Ода эн кичәл таднд таасгдсн болхла, эврәннь толяһан инәдсн зург үзүлтн. Эс кичǝл таасгдсн уга болхла, толяһан гейүрсн зург үзүлтн.

Нанд эндр кичәл йир таасгдв. Тадн, күүкд, бас йир таасгдв! Эн кичәл мартшгон төлә, мини седклин дулан таднд өгтхә гиһәд, би таднд нарн болһн белглҗәнәв. Ик гидгәр таднд ханҗанав.

Байрта харһий!