В грузинской семье молодых супругов Нестора и Лизы Векуа , в селе шешелети ( Самурзакано, ныне Галльский район Грузинской ССР) 23 апреля 1907 года родился первенец , названый вскоре Ильей, которому суждено было стать одним из крупнейших математиков наших дней. Будучи потомков вожака крестьянского движения середины прошлого века в причерноморской Грузии ( в самегрело) Уту Тодуа, вошедшего в историю Грузии под именем Мартали Тодуа (Правдивого Тодуа), маленький Илико рос и воспитывался в среде, где трудолюбие, борьба для справедливость и жажда знаний составляли основное содержание жизни. Еще подростком , в свободное от школьных занятий время, он уходил работать в поле , где с раннего утра до позднего вечера, не разгибая спины, трудились отец и старый дед. Продукты сельского хозяйства, выращиваемые изнурительным трудом , составляли основное средство существования быстро растушуй семьи Нестора Федоровича Векуа. К младшему брату Васо и к сестрам: Маро, Вере и Цоцо Илико относился с большой заботой и чувством нежной любви. Его прилежание и успехи в учебе были показательным примером для всех детей Шешелети. Большую заботу о воспитании своих внуков и внучек проявлял дед Федор (Тэдо). Умирая , он во всеуслышание завещал сыну не лищать детей возможности получить образование, ибо без образования жизнь человека ему всегда представлялась беспросветной. После успешного окончания средней школы в г. Зугдиди осеню 1925 г. Илья Несторочич поступил на физико- математический факультет Тбилисского государственного университета. Выбор был не случайным. Математика своей строгостью и внутренней стройностью логического хода мыслей еще в школе привлекала его внимание. Как будто все шло хорошо. Но в 1926г. семью Ильи Несторовича постигло большое несчастие. В сорокачетырехлетнем возрасте скончалась горячо любимая мать. Глубокая душевная травма и, естественно, связанные с ней материальные лишения не поколебали в нем уверенность в необходимости завершения университетского образования. Это было период, когда на физико-математическом факультете Тбилисского университета научную и педагогическую работу вели Н.И. Мусхелишвили, Г.Н. Николадзе , А,М. Размадзе и А. К. Харадзе. Благодаря им , на физико-математическом факультете по ряду ведущих математических дисциплин лекции читались на высоком научном уровне. Однако, из-за отсутствия в то время традиции ведения научных семинаров, возможности втягивания студенческой молодежи в науку были значительно ограничены. На заседаниях студенческого научного кружка, как правило, слушали рефераты по давно решенным математическим проблемам, не так уж далеко выходящим за рамки , что Илья Несторович неоднократно избирался председателем студенческого физика -математического кружка, начиная с третьего курса. Для расширения математического кругозора у студентов старшекурсников, безусловно, большое значение имели математические беседы , периодически усваиваемые профессорами и преподавателями факультета. Студенты знали, что их профессора видные ученые , работы которых печатались авторитетных научных журналах, и это, пожалуй, имело самое благоприятное влияние на разжигание глубокого интереса у грузинской молодежи к физико-математическим наукам. Но к сожалению, послеуниверситетская подготовка математических научных кадров все еще шла самотеком. В 1929-1930 гг. Илья Несторевич работает в геофизической обсерватории Грузии сперва в Тбилиси, а затем Карсани (недалеко от Тбилиси) В конце 20-х начале 30-х годов в связи с открытием в Тбилиси новых высших учебных заведений технического профиля настала необходимость перейти к планомерной подготовке математических кадров высшей научной квалификации. Партия и правительство осуществили широкие мероприятия в масштабе всего Советского Союза с целью массовой подготовки научных кадров через аспирантуру. По инициативе Н.М. Мусхелишвили была направлена большая группа молодых математиков, успешно окончивших Тбилисский университет, для прохождения аспирантуры в научных учреждениях и высших учебных заведениях Москвы и Ленинграда. Следует отметить, что это были тяжелые годы для только что зарождавшейся грузинской математической школы. Смерть вырвала из ее руководящего ядра в расцвете сил двух выдающих ученых –А.М. Размадзе и Г.Н. Николадзе.
В ЛЕНИНГРАДЕ
В октябре 1930 г. Илья Несторовыч поступает в аспирантуру Академии наук СССР в Ленинграде . В то время в физико-математическом институте академии наук СССР и в Ленинградском государственном университете работали крупнейшие советские математики; И.М. Виноградов, Н.М. Гюнтер, Н.К. Кочин, А.Н. Крылов, В.И. Смирнов и др. достойные продолжатели славных традиций Петербургской математической школы. В те годы в Ленинграде часто бывал Н.И. Мусхелишвили, который читал лекций по математической теории упругости и руководил работой аспирантов. В то время в Ленинграде из грузинских математиков вместе с Ильей Несторовичем Векуа успешно занимались в аспирантуре А.Я. Горгадзе, д.Е. Долидзе, Я.Г. Мецхваришвили, А.К. Рухадзе и др.
На развитие новых математических методов в теории упругости, начиная уже с 20-х годов , большое влияние оказывали работы Н.И. Мусхелишвили. 1933 г. Илья Несторовыч и другие грузинские математики , окончившие аспирантуру в Ленинграде и Москве, возвращаются в Тбилиси, где их ждали интересные и весьма актуальные задачи развертывания исследовательской работы и поднятия научного уровня преподования в тех отраслях математики, в которых сильно чувствовалось отствутствие специалистов на месте. | 1907 წლის 23 თებერვალს ერთ ქართულ ოჯახში, ახალგაზრდა ცოლ-ქმარს, ნესტორს და ლიზას შეეძინათ პირველი შვილი (სოფელ შეშელეთში),რომელსაც დაარკვეს ილია. ეს ბავშვი მომავალში გახდება ერთ-ერთი უმაღლესი მათემატიკოსი ჩვენი დროის. მეცხრამეტე საუკუნის შუაწლებში, საქართველოში მიმდინარეობდა გლეხური მოძრაობა სამეგრელოში. რომლის წინამძღოლის შვილიშვილი იყო უტუ თოდუა, რომელიც ისტორიაში შევიდა როგორც მართალი თოდუა. პატარა ილია იზრდებოდა და ვითარდებოდა ისეთ წრეში სადაც შრომა, ბრძოლა სამართლიანობისთვის შეადგენდა მთავარ აზრს ცხოვრებაში. ჯერ კიდევ მოზარდი ილია , სკოლის შემდეგ თავისუფალ დროს მიდიოდა ყანაში და ეხმარებოდა მამას და ბაბუას რომლებიც მუხლმოუდრეკავად დილიდან მუშაობდნენ. სოფლის მეურნეობის სურსათი, რომელიც მოწეული იყო დიდი შრომით, ძირითად საარსებო წყაროს შეადგენდა ნესტორ ვეკუას ოჯახისთვის. ილიკოს ძალიან უყვარდა თავისი უმცროსი ძმა ვასო და დები: მარო, ვერა და ცოცო. ილიკოს წარმატებები და სამაგალითო საქციელი იყო მაგალითი არამარტო და-ძმისთვის არამედ მტელი შეშელეთის მოსწავლე-ა[ალგაზრდობისთვის. შვილიშვილების აღზრდაში დიდი წვლილი მიუძღოდა აგრეთვე ბაბუა თედოს. სიკვდილის წინ დაიბარა ნესტორი და დაუბარა: არავითარ შემთხვევაში არ შეეზღუდათ ბავშვებისთვის განათლების მიღება. ილიამ 1925 წელს დაამთავრა ზუგდიდის საშუალო სკოლა და ჩაირიცხა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკო-მათემატიკის ფაკულტეტზე. ეს არჩვენი შემთხვევითი არ იყო. მათემატიკა თავისი ლოგიკით და სიზუსტით ძალიან იქცევდა ილის ყურადღებას. ყველაფერი თითკოსდა კარგად მიდიოდა, მაგრამ 1926 წელს მათ (საყვარელი დედა) ოჯახს დიდი უბედურება ეწვია, გარდაიცვალა 44 წლის ასაკში საყვარელი დედა, რამაც გამოიწვია უეცრად სწავლის შეწყვეტა. ეს ის დრო იყო როცა ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტის ლექტორები იყვნენ ნ. ი. მუსხელიშვილი, გ. ნ. ნიკოლაძე, ა.მ. რაზმაძე და ა.კ. ხარაძე. მათი წყალობით ლექციები ტარდებოდა მაღალ დონეზე. ილია რამდენჯერმე იყო არჩეული ფიზიკა-მათემატიკის წრის ხელმძღვანელად. მათემატიკის ცოდნის გასაფარტოებლად დიდი მნიშვნელობა ქონდა თატბირებს, რომლებსაც ხშირად აწყობდნენ პროფესორები და ლექტორები. 1929 -1930 წლებში ილია მუშაობდა თბილისის გეოგრაფიულ ობსერვატორიაში. იმ დროისთვის უკვე აუწილებელი გახდა კვალიფიკაციური მათემატიკოსები . მუსხელიშვილის ინიციატივით ბევრი ახალგაზრდა გაემგზავრა მოცკოვში და ლენინგრადში ცოდნის გასაღრმავლებლად. ეს წლები იყო მძიმე წლები , ამ წლებში დაიღუპა ორი დიდი მომავლის მქონე ახალგაზრდა: რაზმაძე და ნიკოლაძე.
ლენინგრადში
1930 წლის ოქტომბერში ილია ნესტორის ძე ვეკუა ჩაირიცხა ფსპირანტურაში ქალაქ ლენინგრადში. იმ დროისთვის ლენინგრადის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტზე მუშაობდნენ უდზლიერესი მათემატიკოსები: ნ.კ.კოჩინ, ა.ნ. კრილოვ, ვ.ი.სმირნოვ და სხვები, ღირსეული შთამომავლები პეტერბურგის მათემატიკური სკოლის. ამ წლებში ხშირად იყო ნ.ი. მუსხელიშვილი, რომელიც კითხულობდა ლექციებსდა ხელმძღვანელობდა ასპირანტებს. ამ დროისთვის ლენინგრადში ქართველი მათემატიკოსებიდან ილია ვეკუასთან ერთად წარმატებით სწავლობდნენ ასპირანტურაში ა.გორგაძე, ლ. დოლიძე, მეცხვარიშვილი, რუხაძე. 1933 წელს ილია ვეკუა და სხვა ქართველი მატემატიკოსები , რომლებმაც დაამტავრეს ასპირანტურა ლენინგრადში და მოსკოვში დაბრუნდნენ თბილისში. მატ ბკ ელოდებოდა საინტერესო და აკტუალური საკითხები და ამოცანები მატემატიკის სფეროში , სადაც ბვ დროისთვის იგრდზნობოდა დზლიერი სპეციალისტების უკმარისობა. |
inofonov.docx
