Конспект урока по теме "Кылыг созу"
план-конспект урока (2 класс)

Муниципальное бюджетное общеобразовательное  учреждение средней общеобразовательной школы № 4 г.Ак-Довурак

Конспект урока по тувинскому языку

Тема: Кылыг сɵзү

Салчак Лунда Геннадьевна

Учитель начальных классов

Стаж: 14

Кичээлдиң  хевири: чаа билиг кичээли

Башкының сорулгазы:  уругларга   чүвелерниң  кылдыныгларын илередир, канчап тур? канчалган? канчаар? деп айтырыгларга харыылаттынар сɵстерни билиндирип, «кылыг сɵзү» деп билиг-биле таныштырар.

Предметтиг түңнелдер: чаа билиглерни чедип алырының янзы-бүрү аргаларын ажыглап шиңгээдиринче, теориялыг билиглерни амыдырал-биле холбап ɵɵредиринче, эстетиктиг кɵрүштү хевирлээринче угланган.

Бот тускайлаң түңнелдер: ɵɵреникчилер кылыг сɵзү деп чүл дээрзин билген турар ужурлуг.

Билиглер шиңгээдир ɵɵредилге ажыл-чорудулгазы: чүвелерниң кылдыныын кɵргүзер деп медереп билип ону ɵске сɵстерден аңгылап билири; салдынган сорулганы шиитпирлээриниң аңгы-аңгы аргалары турар деп чүүлге чаңчыктырары; ɵɵренип турар чүүлү-биле бодунуң арга-дуржулгазын  деңнеп билири; башкының салган айтырыгларныга харыылап билири; номдан херек медээни тып билири.

Кижизиг мɵзү шынарның ɵɵредилге ажыл чорудулгазы: школазынга болгаш ɵɵредилге ажыл-чорудулгазынга эки хамаарылгалыг, сонуургалдыг болурун; тɵрээн черинге ынак болурун угаадып, мɵзүлүг бүдүштү, турушту, ада-ɵгбениң сагылга чурумун үнелээр чорукту хевирлээр.

Харылзажылганың ɵɵредилге ажыл чорудулгазы: кижилер-биле харылзажып тургаш хүндүткелдиң дүрүмнерин ажыглап, харылзажып турар кижиге билдингир кылдыр чугааны шын тургузуп, башкының болгаш эштериниң айтырыгларынга шын харыылап чаңчыктырар.

Ажыглаар арга, методтар: кɵргүзүг, беседа, практиктиг ажыл, проект.

 Дерилгези: интерактивтиг самбыра,  слогтар, плакаттар, карточкалар.

Кичээлдиң чорудуу

I.Организастыг кезээ

- Экии, уруглар! Бо кичээливисте хүндүткелдиг аалчылар база келген. Амыр –мендивис солчуп, шүлүктептээлиңер.

«Амыр-менди утпайн чор» деп

Авам-ачам чагып сɵглээн.

Башкыларга, ɵɵрүмге

Баштай душкаш, «экии!» дээр мен.

Эш-ɵɵрүм ,башкыларым

Амыр-ла, амыр!

II.Кичээлдиң  темазын, сорулгазын тодарадыры

-Кичээливис анаа эвес, онзагай - кичээл –проект. Проект деп чүл, уруглар? (Проект- бир-ле чүүлдү кылып, бүдүрүп үндүрери база бир-ле билигни тодарадып үндүрери)

-Шын-дыр! Бо кичээлде тодарадып билип алыр билиивисти самбырада бердинген чүүлдер дузазы-биле үндүрүп кɵрээлиңер.

         Сɵ  кы  зү  лыг

-Самбырада чүлер бердинген-дир, уруглар?  (Слогтар)

-Слогтардан чүлер тургустунарыл? (Сɵстер)

-Чүү деп сɵстер үнүп келир-дир, уруглар?

-Кичээлдиң сорулгазын кым билип кагды?. (Кылыг сɵзү деп билигни тодарадып үндүрер бис)

Салдынган сорулгавыс чедип алырынга, дараазында кылдыныглар биске дузалаар.

Шупту деңге номчуптаалыңар:

(слайд № 2)

-Даап бодаар

          -Шинчилээр;

         -Бадыткаар;

         -Түңнээр.

-Бадыткаар деп сɵстү канчалдыр билип тур силер, уруглар?

III.Уругларның билиин идепкейжидери

-Уруглар, кɵңгүс чаа,  чүү деп кончуг  улуг байырлалывысты байырлап эрттирдивис?

-Шагаа деп байылалда чүнү байырлап турарын кым билирил, уруглар?

-Эр-хейлер! Ам бис Шагаа байырлалы эрте берген-даа бол, класста эштеривис-биле кезек черге мɵɵрейлежип, кезек черге сүмележипкичээливис эрттирээлиңер. Ынчаарга класс 3 аал болур чарлып алыылыңар: кедээр аал, ишкээш аал, куду аал.

1-ги улуг мɵɵрей «Даап бодаашкын»

 Шагаа байырлалының дугайында билиивис кандыг дээрзин кɵрүп, билбес чүүлдеривис билип алыр бис.

а) Шагаа  байырлалында  чүнү кылырын билип каг

б) « Чүү артыгыл?»

Самбырада сɵстер бижиттинген:  …

-Бо сɵстер аразында артык сɵс бар, тывар.

-Чүге артык деп бодап тур сен?

-Оон ɵске артык сɵс кɵрүп турар кижи бар бе?

-Бо ажылды күүсеткеш, чүлерни сактып келдивис?

- Эр-хейлер! Дыка-ла угаанныг сагынгыр-тывынгыр уруглар-дыр силер, ам «кылыг сɵзү» деп чүл дээрзинге даап бодаашкындан үндүрүп кɵрээлиңер. (Уругларның харыызы)

(Слайд № 3)

Даап бодаашкын: кылыг сɵзү- чүвелерниң кылдыныын кɵргүзер сɵстер

3.Чараштыр бижилге

Ай, хүнүн бижиир.    

4. Холдарга сула шимчээшкин

Бижидивис, бижидивис

Бичии холдар шылай берди.

Бирээ, ийи, үш.

Бирээ, ийи, үш.

IV.Чаа тема-биле ажыл

2-ги мɵɵрей «Шинчилел»

 а)Чурук-биле ажыл.

(Слайд № 4)

-Шинчилел ажылын эгелээлиңер. Чүлерже кончуг  кичээнгей салыр ужурлуг бис.

-Интерактивтиг самбырада чуруктарны кɵɵр. Бо чурукта кымны чураан-дыр? Домактан чогаадыр.

-Аняның кылдыныы чүү-дүр? Ол сɵсче айтырыгдан салып  кɵрүңерем.

-Чечек чүнү кылыр дээнил? Суггарар деп сɵс чүнү кɵргүзүп турарыл? Сɵсче чүү деп айтырыг салыр бис?

-Бызаа биле инек чүнү канчап турганыл? Бызаа биле инектиң  кылдыныын айтып турар сɵстү адаптыңарам. Чүү деп айтырыг салыр бис?

-Бо шинчилел ажылындан кылыг сɵзү деп чүл дээрзин үндүрүп болур бис бе?

-Кылыг сɵзү чүвелерниң чүзүн кɵргүзер-дир?

-Кылыг сɵзү чүү деп айтырыгларга харыылаттынарыл?

б) Ном-биле ажыл

• дурум-биле ажыл

-Шинчилел ажылывыс эки, шын чоруттунган бе дээрзин хынап кɵрээлиңер. Номда 80 дугаар арында дүрүмнү номчуур.

-Кылыг сɵзү деп чүл дээрзин кым канчалдыр билди, чугаалап кɵрүңерем.

• сюжеттиг чурук-биле ажыл

-Тывызыкты тывыңар

 Доруг, шилги ɵңнүг.

 Дендии чараш ɵңнүүм.

-Чүү-дүр ол?

-Номуңарда 196 дугаарлыг мергежилгеде чурукту кɵрүңер.

-Аътты оон ɵскээр чүү деп адаарыл?

-Аът чарыжы кандыг байырлалдар үезинде болурул?

-А аъттарны  чүге тыва чон чарыштырып турарыл, уруглар?

-Канчаар? деп айтырыгга харыылаттынар аъттың чоруун кɵргүскен  сɵстерни сактып бижип алыылыңар.

Аът саяктаар, чыраалаар, даалыктаар, челер.

-Аът дугайында кыска чугаадан дɵрт бɵлүк болуп чарлып алгаш, тургузуптаалыңарам.

-Бо чогаадып тургускан домактарывысты кылыг сɵзү чокка чугаалап кɵрээлиңерем.

-Чугаавыс билдингир болур-дур бе?

- Кылыг сɵзүнүң домакта туружу кайда-дыр?

-Маңаа чүү деп түңнелдер кылыр бис?

(Слайд № 5)

в) Сула шимчээшкин

     Черде курту соястаан,

     Сугда балыы эжинген,

     Дээрде кужу ушкулаан,

     Дендии байлак Тывам!

3.Бадыткаар. Быжыглаашкын

(Слайд № 5)

-Ам «бадыткаар», ол чүү дээни ол?

а) Торга           бижип тур          чүнү кылыр?

    Акым           тɵгүлген             канчаар?

    Суг              балыктаар          канчап тур?

    Башкы         соктап тур

б). Мергежилге 197 (бот ажыл)

Самбырага эге сɵстерни ɵɵреникчилер кылыр.

в) Оюн «Шимчээр, шимчевес»

г) Карточка-биле ажыл (эжеш)

Бердинген сɵстерни ийи бɵлүкке чарып бижиир.

4.Түңнээр. Рефлексия. Кылыг сɵзүнүң дугайында билип алган чүүлүн түңнээр.

          Чугаа кезээ              Кылыг сɵзү                             быжып келген

         Канчап тур?....             Кылдыныын               Домак тɵнчүзүнге

V. Түңнел.

-Кичээл эгезинде үндүрген даап бодаашкынывыс бадыткаттынган бе?

-Ынчаарга, чүнү кылган-дыр бис.

-Кылыг сɵзү деп билигни эки билип алган кижи кызыл тɵгерикти кɵдүрер, арай билдинмес чүүлдер бар болза ногаан тɵгерикти кɵдүрер, эки-ле билбейн барган болза кɵк тɵгерикти кɵдүрер.

Онаалга Мергежилге 199

Литература:

1. И.Ч.Эргил-оол, Л.Д.Аракчаа, В.Ш.Монгуш 2 класс «Тыва дыл» ному Тыва Республиканын ниити болгаш профессионал  өөредилге яамызы  бадылаан Кызыл - 2004 ч.

2. К.Б.Март-оол 2-4 класстарга тыва дыл башкылаарының методиказы. Тываның ном үндүрер чери Кызыл-2006 ч.

3.Открытые уроки в начальной школе, проведённые в рамках конкурса «Учитель года -2012» ЮАО г.Москвы. Москва 2013