Материалы для рабочей программы по родному (башкирскому) языку: планируемые результаты, содержание и календарно-тематическое планирование для 1 и 3 классов
рабочая программа (3 класс) по теме

“Ту4ан  (башҡорт) теле”  предметынан эш программаһына материалдар

1-се класта  «Ту4ан (баш7орт ) теле»   д2рест2рене8 й0км2тке3е

Грамотаға өйрәтеү:

   - баланы уҡырға яҙырға өйрәтеү; тел, телмәр һәм әҙәбиәт ғилеме тураһында башланғыс төшөнсәләр биреү;

   - һөйләү һәм яҙма телмәр курсының төп маҡсаты - уҡыусыны тәү башлап уҡырға һәм яҙырға өйрәтеү.Ошо процесс нигеҙендә бала уҡыу эшмәкәрлеген үҙләштерә башлай, белем алыу оҫталығына өйрәнә.  

     Грамотаға өйрәнеү осоронда түбәндәге мәсьәләләр ҡуйыла:

 - телмәр эшмәкәрлеген формалаштырыу;телмәр һәм һөйләү сараларының йәшәйештәге әһәмиәтенә төшөнөү;    

 - уҡыу материалы,төрлө әҙәби әҫәрҙәр йөкмәткеһе нигеҙендә тирә-яҡ мөхитте,йәмғиәтте өйрәнеү,кешене танып белеү,белем алыу;  

 - уҡыуға ҡыҙыҡһыныу, әүҙемлек тәрбиәләү,грамотаға өйрәтеү осоронда универсаль  уҡыу эш алымдарына өйрәтеү;  

 -башҡорт грамотаһына өйрәтеүҙе рус теле һәм уҡыу, тирә-яҡ мөхитте өйрәнеү, һынлы сәнғәт һ.б.предметтар менән тығыҙ бәйләнештә алып барыу.

Телмәр эшмәкәрлеге.

Телмәр тураһында төшөнсә. Һөйләү телмәре һәм яҙыу телмәре; телмәрҙең ғәмәли ҡулланылышы; мәғлүмәт биреү, аралашыу, мөнәсәбәт ҡороу.

Тыңлау. Әйткәнде, һөйләгәнде ишетеү, тыңлау һәм унан тейешле мәғлүмәтте айырып ала белеү. Һөйләнгән текстан төп фекерҙе аныҡлау. Кәрәкле уҡыу материалын  иғтибарлы тыңлау,унда әйтелгәнгә ярашлы ишетеү.

Уҡыу. Хәреф таныу. Тәү башлап уҡып өйрәнеү. Һүҙҙәр, һөйләмдәр, текст уҡыу. Аңлы уҡыу. Тасуири уҡыу. Уҡыу универсаль эш алымы, мәғлүмәт алыу ысулы.

Һөйләү. Аралашыу маҡсатына ярашлы итеп тел сараларын, формаларын һайлау.Үҙ-ара һөйләшеү ҡороу һәләтен камиллаштырыу.  

Телмәр мәҙәниәте. Бер-береңә өндәшеү, һөйләшеү  үҙенсәлектәре: уҡытыусы, класташтар, яҡын туғандар, таныш булмаған  кешеләр менән; һөйләшеү урыны,  ваҡыты  менән бәйле  ситуацияларҙа аралашыу. Телмәрҙең йөкмәткеһе  һәм  формаһы.

Телмәр  ситуациялары: хәбәр итеү (иғлан), өндәшеү, саҡырыу, һорау, үтенеү, бәхәс, әңгәмә (диалог), һ.б. Тел саралары: баҫым, тон, пауза, тауыш көсө, тауыш тембры, мимика, ишара.

Әңгәмәсе менән  аралашыу  уңышлы булһын өсөн  шарттар булдырыу, этикет ҡағиҙәләрен үтәү: кешенең   әйткәндәрен  хуплап  уның  фекерен, тәҡдимдәрен  иғтибар  менән бүлдермәй  тыңлау, ҡәтғи  рәүештә  уның әйткәненә ҡаршы  сыҡмай - ҡабул итеү һәм үҙенең уйлағандарын бик итәғәтле итеп ҡыҫҡа ғына  әйтеп  биреү  һ.б.; мәҙәниле  аралащыу  ҡағиҙәләрен  үҙләштереү. Телдең орфоэпик формалары ( термин  ҡулланмайынса - ҡайһы бер һүҙҙәрҙең әйтелеше.)

Яҙыу. Хәрефтәрҙе яҙыу, һүҙҙә уларҙы бер-береһе менән дөрөҫ   тоташтырыу; һүҙ һәм  һөйләмдәрҙе бирелгән  текстан дөрөҫ итеп күсереп яҙыу, шулай уҡ әйттереп яҙҙырғанда тейешле каллиграфия нормаларын үтәү; ишеткән телмәрҙе, уҡылған тексты һүҙмә-һүҙ йәки ҡыҫҡартып яҙыу; унан тейешле мәғлүмәтте  генә һайлап алып яҙма рәүештә теркәү; бәләкәй генә текстар(иғлан, хат,ҡотлау, әкиәт, хикәйә һ.б.) төҙөү. Яҙма телмәр саралары. Әҫәр жанрҙары:әкиәт, хикәйә, шиғыр, йыр, мәҡәл(әйтем), йомаҡ, тиҙәйткес, әйтеш, һанашмаҡ һ.б. Уларҙы яҙыу,һөйләү һәм уҡыу.

Шиғыр. Уның исеме, авторы, геройҙары. Уны һөйләү, уҡыу үҙенсәлектәре. Халыҡ һәм автор әкиәттәре.

Яҙма телмәрҙе тыуҙырыу. Уны уҡыу һәм тыңлау. Яҙма телмәрҙә ҡапма-ҡаршы мәғәнәле(антонимдар),бер үк мәғәнәне аңлатҡан һүҙҙәр(синонимдар).

Тел ғилеме.

Һүҙ тураһында башланғыс төшөнсәләр. Предмет һәм һүҙ.

Һүҙҙең исем атау функцияһы. Уның телмәрҙәге әһәмиәте. Кеше исеме, телмәрҙәге  әһәмиәте. Кеше исемен, фамилияһын белдергән һүҙҙәр.

Предметтың хәрәкәтен белдергән һүҙҙәр. Һүҙбәйләнеш. Уларҙы график тамғалау.

Предметтың билдәһен белдергән  һүҙҙәр.  Һүҙбәйләнеш.  График тамғалау.

Һөйләм. Уның схемаһы. Һөйләм башы,аҙағы һәм уның аҙығында тыныш билдәләре (нөктә, һорау,өндәү).

Йыйнаҡ һәм киңәйтелгән һөйләмдәр. Һөйләмде тулыландырыу, һүҙ өҫтәү.

Текст. Уның мәғәнәһе, төп фекер. Уны тыңлау, һөйләү.

Ярҙамсы һүҙҙәр. Уларҙың һөйләмдәге әһәмиәте.

Һүҙ һәм өн. Өн тураһында төшөнсә. Һүҙҙе әйтеү, тыңлау, тамғалау. Һүҙҙең өн моделе.

Һуҙынҡы, тартынҡы өндәр. Нәҙек, ҡалын өндәр. Яңғырау, һаңғырау тартынкы өндәр.

Ижек. Баҫым. Һөйләү, һөйләшеү, аралашыу мәҙәниәте.

Хәреф. Хәреф - өндөң тамғаһы. Алфавит.  Алфавит хәрефтәрен өйрәнеү. Уны ҡулланыу мөмкинселектәре.

1-се класта II ярты йыллыҡта аҙна3ына  3 сәғәт, барлы4ы 11 аҙнала -  33 сәғәт.

  Уҡыу йылының икенсе яртыһында "Ту4ан тел" курсын өйрәнеү программаһына ярашлы беренсе-икенсе сиректә грамотаға өйрәнеү осоронда алған уҡыу, яҙыу күнекмәләрен һәм төҫмөрләнә башлаған универсаль уҡыу эш алымдары оҫталығын артабан үҫтереү маҡсаты ҡуйыла.

"Ту4ан тел"де өйрәнеү осоронда түбәндәге мәсьәләләр ҡуйыла:

- баланың тәү башлап уҡырға, яҙырға өйрәнеү күнекмәһен, оҫталығын артабан үҫтереү;

- тел ғилеме өлкәһендә алған башланғыс төшөнсәләрҙе аңлы эшкәртеү процесын әүҙемләштереү;

- һөйләү, яҙма телмәрҙе  ғәмәли ҡулланыу;

- универсаль уҡыу эш алымдарын үҙләштереүҙе интенсивлаштырыу.

Телмәр эшмәкәрлеге

 Телмәрҙе  тыңлау, ишетеү, аңлау.

 Кешенең өндәшеүен тыңлау, төшөнөү, ситуацияға  ярашлы ҡабул итеү.

Уҡыу. Уҡыу оҫталығын шымартыу. Аңлы,шыма уҡыу.Тасуири уҡыу.Уҡыу күнекмәһен мәғлүмәт,белем алыу сығанағы итеп ҡулланыу.

Һөйләү телмәрен белем алыу сараһы итеп ҡуллана белеү. Аралашыу оҫталығы башланғысын артабан үҫтереү.

 Телмәр этикетына өйрәнеүҙе дауам итеү. Һөйләмде дөрөҫ төҙөп һөйләшеү.Һөйләмде дөрөҫ интонация менән, таҙа, дөрөҫ итеп әйтеү. Ниндәйҙер предмет,күренеш, хәл-ваҡиғаға ярашлы мәғлүмәт алыу маҡсатында һорау һөйләм төҙөргә өйрәнеү. Уны әңгәмәсегә биреп,тыңлап анализлау.

 Яҙма телмәр. Бәйләнешле яҙма телмәр төҙөү оҫталығына өйрәнеү өлкәһендәге башланғыс күнекмәләрҙе үҫтереү.

 Һөйләм һәм текст төҙөлөшө. Һөйләм төҙөү. Фәнни-популяр текст,иғлан,белдермә,ҡотлау һүҙҙәре. Ҡыҙыл юл,абзац төшөнсәһе.

 Синоним,антоним менән танышыу.Һүҙҙең күп мәғәнәлеге.

 Матур яҙыу. Дәрестә 4-5 минут ваҡытты дөрөҫ каллиграфия менән яҙыуға бағышлау. Юл һәм ҙур хәрефтәрҙең яҙылышына даими күнекмәләр үткәрелә, камиллаштырыла. Һүҙлек һүҙҙәрен яҙыу. Һүҙҙәрҙе, һөйләмдәрҙе тиҙ яҙыу оҫталығын үҙләштереү. Контроль күсереп яҙыу.

Тел ғилеме

Һөйләм.Һүҙҙәр теҙмәһе,йыйылмаһы,мәғәнә. Һүҙбәйләнеш. Һөйләмде сағыштырыу.Һөйләмгә хас үҙенсәлектәр.Әйтелеү маҡсатына ҡарап һөйләм төрҙәрен үҙләштереү: хәбәр,һорау,өндәү. Һөйләмде дөрөҫ яҙыу ҡағиҙәләре: ҙур хәреф,аҙағында тыныш билдәләре.

 Һүҙ. Һүҙ төркөмдәре. Предметтың атамаһын,хәрәкәтен,билдәһен белдергән һүҙҙәр.Һүҙҙең лексик һәм грамматик мәғәнәләре.Үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙҙәр. Уртаҡлыҡ һәм яңғыҙлыҡ предмет атамалары. Яңғыҙлыҡ исемдәрҙе ҙур хәрефтән яҙыу.

 Алфавит.Унда хәрефтәр тәртибе.Алфавитты ҡулланыу.

 Өн. Хәреф.Һүҙҙең өн структураһы һәм мәғәнәһе араһындағы бәйләнеш.

 Һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәр. Ижек. Һүҙҙе юлдан-юлға күсереү өсөн ижеккә бүлеү. Нәҙек,ҡалын һуҙынҡылар. Яңғырау һәм һаңғырау тартынҡылар. Һүҙҙәрҙе дөрөҫ яҙып өйрәнеү.Орфограммалар.

Универсаль уҡыу эш төрҙәре

 Уҡыу эшмәкәрлегенә өйрәнеү. Үҙ аллы белем алыу, мәғлүмәтле булыу. Уҡыу мәсьәләһе ҡуйыу. Маҡсатты күҙаллау. Эште планлаштырыу. Тикшереү эшен ойоштороу. Уҡыу объекттарын күҙәтеү, сағыштырыу, анализлау. Эшләнелгән эшкә байҡау яһау. Контроль. Эште баһалау.

                        3-сө класта  «Ту4ан (баш7орт ) теле» д2рест2рене8 й0км2тке3е

1.Фонетика һәм орфоэпия.

Өндәр һәм хәрефтәр.Һүҙ моделе. Нәҙек ҡалын һуҙынҡылар.Һуҙынҡылар таблицаһы. Тартынҡылар. Уларҙың таблицаһы. Яңғырау- һаңғырау тартынҡылар. Талғын (сонор) өндәр. Һүҙҙә сиратлашып килгән тартынҡылар (теләк-теләге) , тараҡ-тарағы, китап-китабы) һ.б. Нәҙек ҡалын әйтелешле һүҙҙәр. Һүҙҙең өн-хәрефенә(фонетик) анализ .

2.Һүҙ составы (морфемика).

Һүҙ составы(тамыры һәм ялғауҙары). Тамырҙаш һүҙҙәр. Уларҙың тамыры. Яһаусы ( суффикс), үҙгәртеүсе ялғауҙар. Һүҙьяһалыш. Ҡушма һүҙҙәр. Ҡушылып яҙылыусы ҡушма һүҙҙәр. Ҡабатлау йәки ишләү юлы менән яһалған  ҡушма һүҙҙәр. Уларҙың һыҙыҡса аша яҙылышы. Ҡушма һүҙҙәргә нәҙек айырыу ҡалын айырыу билдәләренең яҙылышы. Һүҙ составы буйынса анализ.

3. Орфография һәм пунктуация.

Ялғауҙарҙың дөрөҫ яҙылышы. Ялғауҙарҙың ҡушылып яҙылыуы. Ялғау ҡушҡанда бер иш ҡуш тартынҡы барлыҡҡа килеүе.

Тамыр һүҙҙәрҙәге о-ө, ы-е хәрефтәренең ялғау ҡушҡанда ла һаҡланыуы. О-ө, ы-е хәрефтәренең тамыр һүҙҙәрҙә яҙылмау осраҡтары. Нәҙеклек билдәһенә бөткән һүҙҙәрҙә ялғауҙарҙың яҙылышы.

Грамоталы  күсереп яҙыу. Диктант, өйрәтеү изложениеһы, миниатюр инша.

4.Синтаксис.  

Һүҙҙәрҙе, һүҙбәйләнеште, һөйләмдәрҙе айырыу. Уларҙың оҡшашлыҡтары, айырмалылыҡтары.  Һөйләмде һүҙбәйләнештәргә тарҡатыу.  Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибен үҙләштереү. Һөйләү маҡсатына ҡарап, һөйләмдәрҙе өс төргә айырыу: хәбәр, һорау һәм өндәү һөйләмдәр.Һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәре. Һөйләмдең тиң киҫәктәре. Һөйләмгә синтаксик анализ.

5. Морфология.

Үҙ аллы һүҙ төркөмдәре. Ярҙамсы һүҙҙәр.

Предмет атамаһы. Уны һөйләмдә ҡулланыу. Исемдең һорауҙары. Яңғыҙлыҡ исемдәр. Кеше исем-шәрифтәренең,  хайуан ҡушаматтарының,   ер-һыу атамаларының, китап, газета-журнал исемдәренең ҙур хәрефтән яҙылышы. Мәғлүмәт алыу  ысулдары Күренекле кешеләр тураһында    белешмә алыу. Улар тураһында текст төҙөү.Алты-ете балалар яҙыусыларының исем-шәрифтәрен белеү.

Билдәне белдергән һүҙҙәр. Уларҙың исем алдынан килеүе.  Һөйләмдә аныҡлаусы ролен үтәүе.

Хәрәкәтте   белдергән һүҙҙәр. Һөйләмдә уларҙы таныу , моделен һыҙыу.  Уларҙың һөйләмдә  хәбәр ролен үтәүе. Уларҙың дөрөҫ яҙылышы.

6. Лексика.   Һүҙҙең лексик һәм грамматик мәғәнәһе.Тура һәм күсмә мәғәнәле  һүҙҙәр.  Омонимдар , синонимдар, антонимдар. Нығынған һүҙбәйләнештәр менән һөйләмдәр төҙөү.

7. Телмәр һәм уның төрҙәре.

Һөйләү телмәре.Диалог. Әңгәмәсе менән диалог ҡороу.  Аралашыу оҫталығын шымартыу. Монолог.  Уны һөйләү оҫталығы. Эске телмәр.  Ым-ишара.Уйлау, хыял итеү. Хикәйә. Әкиәт. Шиғыр.

Тексты логик яҡтан тамамланған өлөштәргә бүлеү.  Уларға исем ҡушыу. Абзац.  Ҡыҙыл юл.  Бәләкәй күләмле хикәйәләр ижад итеү.Тексҡа ҡарата 4-5 һөйләмдән торған баһалама яҙыу.  Әкиәт ижад итеү. Шиғыр төҙөлөшөн өйрәнеү.  Шиғыр яҙыу үҙенсәлектәре.  Шиғырҙы күсереп яҙыу ҡағиҙәләре.

Телмәр үҫтереү.

Телмәр мәҙәниәте. Темаға ярашлы тәбиғәт обьекттары, күренештәре, ҡыҙыҡлы хәлдәр тураһында 5-6 һөйләмдән торған мажаралы хикәйә йәки әкиәт төҙөү.

Тексҡа план төҙөү .Текстың өлөштәре һәм һөйләмдәр араһындағы мәғәнәүи  эҙмә-эҙлеклелек.  Текстың идея-тематик йөкмәткеһе . Текстың төҙөлөш схемаһы(башы, уртаһы-төп өлөш, аҙағы). Әҙер йәки коллектив төҙөлгән план буйынса хикәйәләү. Бирелгән тексты  (50-60 һүҙ) изложение итеп яҙыу. Хикәйә ижад итеү. Инша яҙыу (65-70)

«Ту4ан (баш7орт ) теле»  предметыны8  өйрәнеү һөҙөмтәләре

1 класта:

Шәхси үҫеш кимәле:

Уҡыусы статусын ҡабул  итергә, уҡыу эшмәкәрлегенә өйрәнергә. Тыуған илгә, ергә, телгә, яҡын кешеләргә һөйөү тәрбиәләргә. Эшләгән эштәр, ҡылыҡ-фиғел өсөн яуаплылыҡ тойорға. Һау-сәләмәт йәшәйеш булдырырға.

Предмет кимәле:

- тел берәмектәрен айыра белергә (һүҙ, һүҙбәйләнеш, һөйләм, өн, хәреф);

- һүҙ, һүҙбәйләнеш, һөйләмде график-символик тамға ярҙамында тамғаларға;

- уҡырға (минутына 40-45 һүҙ);

- хәрефтәрҙе тейешле каллиграфик режимда яҙырға, уларҙы бер-береһе менән дөрөҫ тоташтырырға;

- һүҙ, һөйләм, текст уҡырға һәм яҙырға;

 -3-4, 5-6 хәрефтән торған ябай ғына һүҙҙәрҙе грамоталы яҙырға;

 - һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылыш ҡағиҙәләрен (орфограмма) (ҙур хәреф - кеше исем-фамилиялары, һүҙ башында в - [уы], [уэ] һәм я,е,ю,ё  

  хәрефтәре; йә,йо,йу,йы, йө ҡушымсалары) белергә;

Метапредмет кимәле:

• уҡытыусыны тыңларға, уның әйткәнен ишетергә;
• өндәрҙе әйтергә, тыңларға, сағыштырырға, анализларға;
• уҡытыусыға һорау бирергә, белешмә алырға;
• икешәрләп йәки төркөмләм класташтары менән эшләргә;
• диалог барышында һөйләшеүҙә ҡатнашырға, уның темаһын күҙ уңында тотоп, үҙ фекерен әйтергә, кешенекен тыңларға;
• дәрестең темаһына ярашлы уҡыу мәсьәләһе ҡуйырға, уны сисеү максатында тикшереү эшендә әүҙем ҡатнашырға;
• график-символик һыҙмаларҙы танырға: һүҙҙҙең өн(хәреф) моделен, һөйләмдең һыҙмаһын төҙөргә һәм уҡырға;
• уҡыу һәм яҙыуҙы мәғлүмәт, белем алыу мөмкинселеге итеп ҡулланырға.

                                                      3-сө класта:

1. Шәхси сифаттарҙы үҫтерергә:

-үҙ аллы эш итергә , белем алыу процесына етди һәм яуаплы ҡарарға;

-атай-әсәйгә, тиҫтерҙәренә , уҡыусыларға, яҡындарына, мәктәп  хеҙмәткәрҙәренә ҡарата ихтирамлы булырға;

- мәктәп йыһаздарына, уҡыу-әсбаптарына һаҡсыл булырға;

- Тыуған илде яратырға, ерҙе, телде һаҡларға;

- һаулыҡты нығытырға;

- ҡунаҡта, кинола йәки экскурсияла һәм башҡа йәмәғәт урындарында әҙәпле булырға, файҙалы ял итергә;

- кеше менән аралышыу этикетын үҙләштерергә.

2. Предмет буйынса белем алырға:

- һүҙҙең өн моделенә ярашлы һүҙ уйлап табырға;

- һүҙҙең өлөштәрен (тамыр һәм ялғау , яһаусы ялғау һәм яһалма һүҙ) айырырға.

- тамырҙаш һүҙҙәрҙе танырға, уларҙы башҡа оҡшаш һүҙҙәрҙән айырырға;

- тартынҡы һәм һуҙынҡы өндәр һәм хәрефтәр, парлы-парһыҙ, яңғырау-һаңғырау, сонор тартынҡы өндәр, сиратлашып килеүсе тартынҡылар тураһында һөйләй белергә;

-һүҙгә  фонетик анализ яһай белергә;

-ҡушма һүҙҙәрҙе танырға, уларҙың дөрөҫ яҙылышын аңлата белергә;

-үҙләштерелгән һүҙҙәрҙе танырға һәм уларға дөрөҫ ялғау ҡуша белергә тейеш;

-һүҙ  төркөмдәрен (предмет атамаһын, билдәһен, хәрәкәтен белдергән һәм ярҙамсы һүҙҙәрҙе ) таба белергә ;

-һөйләмдең баш киҫәктәрен айыра белергә;

-сюжетлы һүрәт , һорауҙар, терәк һүҙҙәр ярҙамында хикәйә, әкиәт ижад итергә.

3. Универсаль уҡыу эш төрҙәрен үҙләштерергә:

- үҙ аллы белем алырға , мәғлүмәт йыйырға һәм уларҙы ҡуллана белергә;

-дәрес барышында уҡытыусы менән  берлектә эшләргә: дәрескә маҡсат ҡуйырға һәм уны дәрес һуҙымында күҙ уңында тота белергә һәм тормошҡа ашырырға, эште дөрөҫ планлаштырырға, эҙләнеү эше алып барырға;

-эҙләнеү эше һөҙөмтәләре буйынса презентация эшләргә;

-тиҫтерҙәре һәм оло кешеләр менән итәғәтле һөйләшергә, кеше менән мөнәсәбәт ҡороу оҫталығын үҙләштерергә;

 -эшләгән эштәрен дөрөҫ баһаларға һәм кәрәк икән төҙәтмәләр индерергә.

Көйләүсе  универсаль уҡыу эшмәкәрлеге:

 - Тыуған илгә, уның теленә, мәҙәниәтенә, тарихына  һөйөү һәм хөрмәт;

- төрлө ситуацияларҙа йәштәштәре һәм ололар менән  хеҙмәттәшлек күнекмәһе, конфликтлы һәм бәхәсле ситуацияларҙан сығыу юлын белеү; -  толерантлыҡ;

-  башҡа кешеләрҙең хис-тойғоларын аңлай һәм билдәләй белеү, уртаҡлаша алыу;

- матурлыҡ тойғоһо – тәбиғәт матурлығын күрә белеү, йәнле тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш үҙеңдең һәм әйләнә-тирәңдәге кешеләрҙең ҡылыҡтарына дөрөҫ баһа биреү;

- мораль тәртип ҡағиҙәләрен көйләүсе этик тойғолар – намыҫлана, ояла белеү, ғәйебеңде танып ғәфү үтенеү.

Танып-белеү универсаль уҡыу эшмәкәрлеге:

- телмәр ситуацияһына ярашлы үҙеңдең фекереңде телдән әйтеү;

- төрлө формала бирелгән мәғлүмәтте таба белеү (тотош текст, иллюстрация, схема, таблица);

-мәғлүмәтте бер форманан икенсе формаға үҙгәртә белеү (план, схема, таблица төҙөү);

-һүҙлектәр, белешмә материал менән менән файҙалана белеү;

-анализлай һәм синтезлай белеү;

-сәбәп-һөҙөмтә бәйләнештәрен урынлаштыра белеү;

-фекерләй белеү;

Коммуникатив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге:

- һөйләү һәм яҙма формала яуап бирә белеү;

-телмәр сараларын төрлө коммуникатив мәсьәләләрҙе сисеүҙә дөрөҫ ҡулланыу;

- телмәрҙең диалогик һәм монологик формаларын яҡшы белеү;

-үҙеңдең фекереңде нигеҙләй белеү һәм дөрөҫ итеп башҡаларға еткерә алыу;

-башҡаларҙы ла ишетә һәм тыңлай белеү, уларҙың ҡараштарын аңларға тырышыу, кәрәк булғанда үҙеңдең ҡарашыңды төҙәтә белеү;

-дөйөм эшмәкәрлек барышында  ҡарар ҡабул итә белеү;

-һорауҙар бирә белеү.

Баш7орт телен2н тематик планлаштырыу

1-се класс

«Ту4ан (баш7орт ) теле»  д2рест2рен календар-тематик планлаштырыу

3-с0 класс