Инновационный образовательный проект учителя по предмету
проект (3 класс) на тему

Ченемел иштин тезистери

Ченемел иш керегинде

Ченемел иштин ады:  «3 – чи  класста алтай тилдин  урокторында ойын эп – аргалар тузаланып бойын башкарынар  текши уреду эдилгелерди темиктирери»

 Ченемелиме  ачылта сос  эдип  немец философ  ло драматургтын Г.Э Лессингтин состорин талдап алдым: «Сос блаажыгар, аланзыгар, jастырыгар, jе кыйалта jогынан шууугер, чике эмес те болзын, jе бойыгар»

Ченемелдин табылган айалгазы

Бис ончобыс билерис, уредунин аайы, некелтези ойло кожо jаныс jерде турбай jат. Элден ле озо ол тергеенин, башкартунын уредуге  эткен некелтелеринен камаанду. Бугунги кунде школдон кандый корумду, аргаларлу уренчик чыгарып турганыс деп сурак шуужилет. Федерал тергеелик уреду стандарттар jурумге кийдирилерде, «уренчик уренип билер керек» деп тос амаду тура берди.

2011 jылда jаны стандарттарла иштеп баштаган уредучилердин бирузи болорым. Ол jылда баштапкы класс уредип баштадым.  Анчада ла алтай тилди  бу айалгаларда уредери кучке келишти. Уредучи ижин ширтеп, jаныртулар эдер ой келди. Урокторымды «системно – деятельностный» эп – арга тузаланып, откурип  баштадым.  Уредучилердин квалификациязын бийиктедер институттын курстарына барып, теориялык сурактарды бойыма jартап  алдым. Уренчиктин озумиле колбулу, колбу тударынын, jаны билгирлер аларынын  уреду эдилгелер темиктиреринде уур – кучтер туштабады. Олор кыйалтазы jогынан кажы ла урокто будурилет. Эмдиги уренчиктер интернетле иштеп билер, коп jетирулерди бойлоры таап алат. Анчада ла бойын башкарынар текши уреду эдилгелерди темиктирери jанынан  коп шуугедий сурактар тура берди. Ненин учун дезе ол текши уреду эдилгелер уредуни тозомолду откурерин jеткилдейт.  Бойын башкарынар  уреду эдилгелерди будурип билери  jаан jайаандык jол ачты. 

Ченемелдин керектузи ле учурлузы

Омонин jонjурумдик jакылтазы: jонjурумдик айалгада аайланып билер, кандый ла иште практикалык та, теориялык та билгирлерлу, jон ортодо jурери аайынча  бек ченемелду, оско улусла нак, чындык jуртап билер, бойын тудунып, башкарынып  билер кижи чыдадары.

Бу текши уреду эдилгелер шак оро айдылган «уренип  билер»   уренчик  таскадар тос ууламjы болор.   Бойын башкарынар уреду эдилгелерди темиктиргени мындый турулталарга экелер:

- уренчик уреду  амаду тургузып уренер

- предметке jилбузи бийиктеер

- уур – кучтерди одорго белен болуп чыдаар

 Ченемелдин амадузына мындый удурлаштырулар экелди:

 1. тергееликке озолодо эдип салган кемjулерге келиштире таскадып салган кижи керек,    jе бу ок ойдо бойын башкарынар текши уреду  темигулер ол кижиде будурилбеген, ого куч болот

  2. кижиге  билим корум – шуултелу болорго, бир ле  уунда копти билип алар керек, билгирлери   jетпей jат. Уренчиктин билгир алар аргазынын ла информациянын ортозы ырап jат,  айландыра не – немени ондооры ла бойын башкарынары ортодо аланзып туруп калат

3. уренчик  текши уреду эдилгелерди кучсинбей, jажына келижер айалгада

 будурип уренер керек, баштамы класста чике методика jок, билерине тайанып, jилбиркедип, эрчимделте откурер эп керек. Бу удурлажулардан мындый амаду чыкты:

Ченемелдин амадузы: 3- чи класста алтай тилдин  урокторында  ойын эп – аргалар тузаланып,    бойын башкарынар текши уреду эдилгелерди темиктирер, будурип билерин корори

Бу амадуга jединерге методикалык задачалар тургустым:

бойынын ла оско кижинин будурген ижинин кемин коруп, баалап билерине, уреду задача тургузарына  уредер

- танынан, омоликте, эжер иште керишпей, ондожып, оско улустын шуултезин угуп, ондоорына тазыктырар

- бойын башкарынар текши уреду эдилгелерди темиктирип, будурилгенинин чындыйын ла кемин коротон эп – сумелер, типовый задачалар  тургузар

- орто класстарда jаны социумга тутак jогынан кирерине белетеер

- амадузыла текши уреду эдилгелер будурер дидактикалык ойындар тургузар

Ченемелдин одотон ойи

Ченемелдин  теориялык тозолгози.

Ченемелди откуреринде тайанган принциптер: принцип креативности, принцип доступности, принцип наглядности, принцип систематизации.

Ченемел иштин тозогозинде А. Г. Асмоловтын концепциязы салынган. А. Г. Асмолов тпекши уреду эдилгелерди будуреринде коп сурактарды «Как проектировать универсальные учебные действия» деп ижинде айдып салган. Онойдо ок jаан болушты Е. Д. Чандыеванын текши уреду эдилгелерди темиктирери jанынан методикалык jуунтыда айдылган шуултелери jетирди. А. С. Шокшиланованын баштамы класстарда текши уреду эдилгелерди темиктирери керегинде бичимели тузалу болды. Ченемел ишти буткулинче откуреринде, урокторды «системно – деятельностный» ууламjыла откуреринен озо мындый улустын концепцияларыла таныштым: Л. С. Выготскийдин, Д. Б. Элькониннин, В. В. Давыдовтын, Г. Я. Гальпериннин. Г. А. Цукерман, Ж. Пиаже, С. Н. Карпов деп педагогтордын jакылталарына тайандым.

ФГОС аайынча баланы  уредери – ол текши уреду эдилгелерди темиктирери

Текши уреду эдилгелердин учуры:

- уредуде танынан бойы амадулар тургузып, ого jединерге керекту эп – аргаларды, эп – сумелерди, иштин морин бедреери ле тузаланары, бойынын тузалаган эп – аргаларын ла jедимдерин  ченеп ле билгирлеринин кемин баалап билери; уренери jедимду болорын jеткилдеери- бастыра jанынан уренчикти таскадып оскурер ле уредузи узук jогынан улалып барар айалга тозоори, билгири терен, алган билгирлерин ле таскамалын кандый ла предметте тузаланары

Текши уреду эдилгелерге jединеринин сурактары – ол уренчиктерди бойынын алдына уреду амадуны тургузып, ол амадуга jединерин палндап, улекер тургузып, бойынын jедимдерин ченеп ле билгирлеринин кемин баалап билерине таскаары

 Бойы башкарынар эдилгелер уредуни тозомолду откурерин jеткилдейт:

- амаду тургузары – уренчиктин не – немени билер ле кандый бир немени jетире билбезинен камаанду уреду задача тургусканы;

- пландаганы – турултага jединерге бир канча ээчий – деечий тургускан амадулар, план тургусканы ла оны будурери;

- прогнозирование – турултазы ла алган билгирдин кеми кандый болорын озодо билери;

- коррекция – планга керекту тузедулер эдери, планда ла будурип турган ижинде эдилгелер, турултазы башкаланза, кубулталар кийдирери;

- баалаары – уренчик билип алганын ла эмди нении  билип аларын темдектеери, билип алганынын чындыйынын кемин ондооры;

- бойын бойы баштаары (саморегуляция) – бойынын ийде – кучин акту куун – табыла бийиктедери, уур – кучтерди одорго белени

Ченемелдин технологиязы

Уроктын этаптарында бойын башкарынар текши уреду эдилгелердин учуры:

Баштамы класстарда томон берилген jакылталарды будургени бойын башкарынар текши уреду эдилгелерди темиктиреринде болужар, олорды откуреринде баштамы класстарда уредучи болужар:

▪ курч айалга тургузып, jетпей турган билгирди эмезе jаны билгир ле алдында алганы келишпей турганын коруп, уренчиктерле кожо уроктын  темазын чыгарары, амадузын тургузары

▪ амадуга jедер jолды , ол jолдо туштап турган уур – кучтерди одорин, курч сурактардын аайы – бажына чыгары;

▪ уреду ижинин планын тургузары;

▪ берилген коргузу ле ээжи аайынча эдилгелер будурери;

▪ берилген амадуны jаантайын санаазында тудары;

▪ jастыразын таап, оны тузедери;

▪ бойынын ижинин турултазынын будерин, бутпей турганын коруп турарын;

▪ бойына кураа ла jаан кижинин ишти баалаганын камаан jогынан (адекватно) ондоорын;

Ченемелдин jанызы.

1. тос jанызы  – ол «системно - деятельностный» дейтен эп – арганы тузаланып тургузылган уроктор
2. алтай тилдин урокторында 3 класста бойын башкарынар текши уреду эдилгелер темиктирер ойындар
3. ол эдилгелердин буткенин, буткен кемин корор эп - аргалар

I. Амаду тургузарга, теманы чыгарарга ууландырылган  ойын эп – аргалар:

1) «Ачылта сос» - уроктын бажында ачылта сос болуп кеп сос, табышкак ол эмезе улгердин jолдыктары, текст  алынар аргалу. Онызы теманан ла тургузылган амадунан камаанду. Темдектезе: 3 класс, тема «Jарталгыш». Доскодо кеп сос берилет

«Сутту бее кулунга тузалу, сумелу уул албатызына тузалу». Кандый сос такып айдылат? Ол соско сурак тургузыгар, ол сос нении  коргузет? Слер сананзагар бис нени  уренерис?

3 класс Тема: «Адалгыш»

Кар айланып, айланып,

Кас jунындый элбендейт…

                       Ш. Шатннов

-Не керегинде улгер? Кар. Ол соско кандый сурак тургузарыгар? Не? Ненин учун? Кем? деп суракты неге бербезис?  Айдарда урокто нени  билип алар керек?

Эмезе тема: «Унду табыштар ла таныктар»

Доскодо улгер берилет:    Орток ло  орко эку  тушташкан,

                                              Кожо ойноп, наjылашкан.

                                              Орко jажынза, орток бедирейт,

            Орток эжинзе, орко ургулейт.

- Бу улгердин анылузы неде? Ол табыш керегинде  нени айдараар? (су – алтай танык, кей jайым чыгат). Мынайда айдылар база табыштар билеригер бе, айдып беригер. Мынайда араай «унду» деп ондомолды теренжиде уренедис.

2)  «Артык сос» - уредучи бодоштыра состор алат, одор  темага келишпей турган сос болор. Билерине тайанып, уредучи шуур куучынга кычырып, суракткр берет. Ол куучын артык сости табарына экелет, ненин учун артык болгонын jартайдылар. Арткан состорди бириктирип, уреду амаду тургузадылар. Темдекезе: 3 класс Тема: «Синонимдер».

Берилер состор: Jааш, jут, солоны, jанмыр. Кандый сос артык деп бодойдыгар? Ненин учун? (арткан уч сос учурыла туней,  бир ле немени темдектейт). Айдарда, бис кандый состор уренерис?

Берилер состор: Jараш, сурлу, бийик, кеберкек. Артык сос бийик деп табадылар, ол кемин коргузет, арткан уч сос jараш деген учурлу.

Берилер состор: уйалар, туштаар, кемзинер, эпjоксынар. Артык сос – туштаар.

Мынайда ок уредучи оско до темала иштеер аргалу.

3) «Эки jарат ортодо» - Уренер темага экелерге, уредучи озо берилген состорди эки болукке бойыгардын куунигерле болип ийигер деп сураар, кандый темдек аайынча болиир айтпас, бала бойы табар. Ол состордин ортозында эки де болукке келишпес сос болор. Оны келиштирип болбой, курч айалга тозолот. Ол сос теманы чечер тулкуур болор.

Темдектезе: 3 класс Тема: «Тооломо»

Состор: ай, jылу, узун, jети, кун, тенери, кичинек

I болукке  ай, кун, тенери деп состорди кийдирер.  Ненин учун дегенде, олор бир jерде болот деп jартайдылар, II болукке узун, jылу, кичинек – олор jарталгыштар деп айдат. Кандый соско кучсиндигер? Ненин учун jети деп сос эки jарат ортодо артты деп сураар? (ол тоо темдектейт) Слер сананзагар, бис нени уренерис? (тоолор)

3 класс Тема: «Сос кубултар кожулта»

Состор: Малчы, балдар, койчы, койлор, эмчи, малды. Кожултазын аjарып, эки болукке болийдилер. I – малчы, койчы, эмчи.- чы деп сос будурер кожулталу состор

II – балдар,  койлор – коп тооны коргускен состор. Эки ортодо – малды, кожултазына аjару эдип, сурак тургузар.

3 класс Тема: «Тазылы jаныс состор»

Состор: сумеле, уренчик, суме, уренчи, уренди, сумелу, урен

I – суме, сумеле, сумелу

II – уренчик, уренди, урен. Кандый сос кирбес? (уренчи – ол кушкаш)

Ненин учун бу состорди мынайда болидигер? (туней болуги бар) Ол не? (тазыл). Айдарда бис кандый состор билип алар керек? (Тазылы jаныс состор)

4) «Jылыйган танык» - Бу ойынды «Табыштар ла таныктар» деп разделди уренгенде тузаланза jарамыкту. Точкалардын ордына керекту таныктарды тургузып, олор темдектеп турган табыштарла, анылузыла, будериле, эрмекте туружарыла таныжадылар.

3 класс Тема «Унду табыштар». Эрмек:  J●ш   ●д●н    j●кш●   к●йб●с (Jаш одын jакшы куйбес). Jылыйган таныктарды тургузадылар. Слер нени тургустыгар? (таныктар). Айдылза ол не? (табыштар). A, О, Ы, У, Э. Канайда угулат? Слер сананзагар, бис нени уренерис?

3 класс Тема «Туйук табыштар»

А●а●ы●     ●е●ен    ал●а●    ●и●и● (Адайым деген алтай тилим)

Кандый  таныктар тургустыгар, тоолоп беригер? (д, й, м, г, н, л, т, )

Олор канайда айдылат? Олорды кандый табыштар деп айдар?

5)  «Наjылаш »  - сосколбуны jартаганда тузаланар ойын. Эрмек берилер: Аркада ак кайындар оскон.  Состорго сурактын болужыла наjылар табыгар. Не? Кем? + нении эдет?- ол тушта нокор болбос. Темдектезе: ак кайындар – кандый сурак наjылажарга болушты?

Аркада оскон – оскон  кайда? Аркада. Эки сос колбожып турза не деп айдар деп бодойдыгар? (Сосколбу)

6) «Курч кос» - эжер состор бичилген, олордын кажызын ла тундештирип, санаа – шуултезин табар, кемнин кози  эн курч. Бу ойын коп темаларга  келижер.

3 класс тема «Ос ло текши адалгыштар»

Берилген эжер состор: Аржан акам – аржан суу

        Сартакпай баатыр  – Баатыр таайым

        Арчын курешчи – jажыл арчын

Уредучи: - Неге аjару салдыгар? (туней бичилген состорго). База? (бичилгени башка, бирузи – кичинек, бирузи – jаан таныктан)

- Ненин учун ондый jартап беригер?  Кандый шуулте эдерис?

7) «Шифровальщиктер»    - эн jенил ле турген эп. Коп ой албас, тема чикезинче чыгып келер. 3 класс Тема: «Кубулткыш», шифр – кышКубулт, тема  « Эрмек», шифр – кемэр, тема « Антоним», шифр-  минотан

 II. Бойынын ижинин jастыраларын тузедерине ууланган ойындар  (коррекция)

1.  « Jастыраны тузет» - синквейнде  jастыраларды билерин тузаланып таап jат, бу ойынды теманы уренген кийнинде билгирлер корори урокто тузаланза эпту.

3 класс тема «Кубулткыш».Синквейнде jастыраларды таап, тузедер. Ненин учун андый болорын jартаар

кубулткыш

jети, алты

кубулат, солынат, каруу  берет

глагол база кубулткыштарла кубулар

куулгазын

тема « Омолоочи кубулткыш».Мындый синквейн берилер аргалу:

Омолоочи

кемде? неде?

Менле, сенле, ийдимде

Омолоочи соско jоможот, болужат

Нокор

Тема « Текст»                 

          текст

табылу, jурамал

сурайт, jурайт, куучындайт

Текст состордон турар аргалу

          Куучын

2. «Кем турген ле чын» - Темдектезе:  3кл Тема «Эрин чойилер ундулердин чын бичилери». Уредучи досконы 4 болукке болуп салат, кажы ла болукте эрин чойилер унду танык  бичилген: о, у, ö, ÿ,  4 бала доского чыгат.

Амадузы: ол табыштан башталган 5 сос бичиир керек, кем турген ле чын бичиир, ол jенер. Арткан балдар jастыраларын тузедип, ненин учун jартап jадылар.

О – оду, очок, одын,  ойын, оору. У – уйку, уурчы, удура, уткы, уткуул. Ő – орко, омолик, очомик, орток, омо. Ў – улду, уку, урки, ушкур, усту.

III.  Алгоритмле  иштеп билерине ууланган ойындар

1. «Самара» - балдар 3 болукке  болинген. Бу ойынды jаны материалды, теманы быжулаарында  тузаланадым. Уредучи почтальон кажы ла болукке самара ийген деп айдат. Кажы ла самарада бойынын jакылтазы: алгоритм берилген, бир состор берилген. Омолик кожо будуредилер

 тема  «Состин будуми»

Алгоритм 1. Состорди будумиле ылга

2.   Кажы ла соско тазылы jаныс сос таап, бичи
3.  Бир сосло эрмек тургус

Темдектезе: состор -  эмчи, суучак

1.эм=чи, суу=чак

2. эмчи – эмде, эмчиге, суучак – суучактар, суулу

3. Аралда суучак шоркырайт.

3. «Салкын». Эрмек деп теманы откон кийннде откурзе jедимду.  Салкын состорди учурып салган. Олорды jууп, эрмектерди тургус

Амат, энезине, Амаду, ла. болушты.  Кирерде,  jылдыстар, тенериде, берди, энир, койыла.

Барда, тил,  де, бар, калык. Араайынан, куннен , кундер, турды, кунге,  сооп,

4.  «Шинжучи» Солума деп теманы уренген кийнинен слер шинжучи. Билип алганаарды алгоритм аайынча бичигер деп сураар.

1. Куучын – эрмектин болуги:
2. Сурактары:
3. Текстте учуры:
4. Грамматический темдектери

Адалгышты, jарталгышты, глаголды уренгенде тузаланза jедимду.

Орто класстарда бойын башкарынар эдилгелер будурер дидактикалык ойындар

Бойын  башкарынар текши уреду эдилгелерди будурип билерин баалаары

1.  Бойын, оско улусты баалап билерине  ууланган  эп - аргалар

Бу ченемелдин база бир jаныртузы – ол кажы ла урокто уренчик jедимдерин бойы коруп, бойына баа тургузат. Мен сананзам, эмди темдек тургзарга мендебей, тос аjаруны бала нени билип алганына, нени  ондобой турганына салары учурлу. Бу амадула мындый эп – сумелер таап, иштейдим. Ол эп – сумелер коп ой албай jат, уредучи уренчикке ойинде болужар арга берет.

  1.Эп – арга «Jедимнин кунлиги»

Уроктын учында кажы ла бала «Jедимнин кунлигин» ачып, бойына темдектеп jат

1-  2 класстарда тегеликтерди будуп jат

Jажыл – ондогон, ончо jарт, иш эрчимду откон

Сары – бир эмеш ондобогон, орто иштенген

Кызыл – болуш керек, ижим ас (кош материал 1)

3 – 4 класстарда  + - деп темдектер тургузар

Кунликтин темдектеринин jартамалдары:

 -            бичижим ару, чын

-          аjарынкай болдым, лаптап кордим

-               бичикле иштедим, кону кычырдым

-           танынан иштедим

-                              нокоримле кожо иштедим

-

        - урокто бойымды jакшы тудундым, баштактанбадым

- jаны билгир алдым, бойыма ачылта эттим

            мен бугун jабыс кеминде, орто кеминде, бийик кеминде

2. эп – арга «Текпиштер». Доскодо текпиштер jураган таблица болор. Уренчик уроктын туркунына иштеген ижин баалап, бойын ол текпиштин бирузине тургузар, ол эмезе наjызынын ижин баалап тургузар. Текпиште торт болук: эн jабыс кем, орто кем, ортонон бийик кем, эн бийик кем. Ненин учун бойын ондо деп бодойт jартап берер учурлу. (кош материал 2)

3. Эп – арга: « Jедимнин листи» - ол кажы ла уренчиктин портофолиозында болор, четверть божозо, контрольный ченелте тесттердин, диктанттын, кычырган состин тоозын уренчик ол листке темдектейт. Онойдо келер четвертьте. Мынайда этсе, бала бойынын jедимдерин ле jедикпестерин билип, оны jакшы jанына апарарга, не нин учун ондый болгонын козиле коруп ондойт. (кош материал 3)

4.Эп – арга «Арчымактар» - эки арчымак болор, уроктон копти алдым, ас алдым (кош материал 4)

5. эп – арга «Светофор»  уроктын учында кажы ла бала онду чаазын коргузер (сигнальный карточка) Кызыл – болуш керек, jажыл – ончо ондодым, сары – бир эмеш ондобой калдым. (кош материал 5)

6. Эп –арга «Кайырчактар» - ондй ок ондорлу, бала ого фишказын салар.  (кош материал

7. Бой – бойын сосло  баалаары, темдегин айтпас, ол нокори канайда иштеген айдар, ончо ишинин будумдерин: бичижин, кычырганын, каруулары, бойын тудунганы, тарынышпас болуп таскайдылар.

Бойын башкарынар текши уреду эдилгелерди будурип билерин баалаар типовый задачалар:

  «Теертпек»

Амаду: алгоритм айынча иштеп билерин корори

Баалаар ТУЭ: бойын башкарынар эдилгелер

Jаш: 7-8 jаш

Баалаар эп – суме: балала танынан, омоликте  ойын,

Jакылтанын одори: Теертпек деп чорчоктин персонажтарынын jуруктары ол эмезе аттары булгай салынган. Уренчик кем ол эмезе не кучту деп принципле логикалык илjирмени :успей, тургузар керек. Теертпек - тош  - кун – кыр – тарбаган - анчы  

Баалаар кеми:

1.Jабыс кем: эки ле чын колбу болзо

2. орто кем: торт чын колбу болзо

3. бийик кем: алты колбу чын болзо

«Он ло сол jаны»

Амадузы: jанында кижини угуп билерин корор

Баалаар: колбу тудар, бойын башкарынар   ТУЭ

Jаш: 6, 5 – 7 jаш

Баалаар эп – суме: балала танынан куучын, эки балала иш

Jакылтанын одори:

1. (уредучи балага удура jузиле туруп): Он колынды коргус. Сол. Он будынды кодур. Эмди сол.
2. (оной ло туруп): Сол колынды коргус. Эмди он. Сол будын кажы? Он будын?
3. Эки бала бой – бойына jаба белдериле туруп алар. Бир бала кайра корбой, jанында баланын сол колын тутсын, онон он колын тутсын, сол будын, онон он будын тутсын.

Баалаар кемjулери: не – неменин оско болгонын билип, оско кижидийи онын коргонинен башка деп ондоп турганы, предметти оско jанынан коруп билери

1. Jабыс кем: ончо jакылталарды бала jастыра будурзе
2. Орто кем: 1- 2 ле jакылтаны чын будурзе
3. Бийик кем: ончо jакылталарды чын этсе

 «Меелейлер»

Амаду: эжерлежип иштеп билерин, jанындагы кижини угуп билер бе корори

Баалаар ТУЭ: колбу тудар, бойын башкарынар
Jаш: 1 – 4 класстар

Баалаар эп – суме: эки баланы иштедип, турултазын эдери

Jакылтанын одори: балдар экиден отурар, кажызын ла бир меелей jуралган jурук берер, бирузи он меелейди, бирузи сол меелейди jарандырар. Ишти jоптожип, куучындажып будурер

Некелтези: jуруктар туней болор керек(они, чийулери, чинмерилери)

Баалаар кемjулери:

- меелейлердин jуругы туп – туней болор учурлу

- эки бала бир шуултеге келери

- бой – бойынын ижин коруп турары

- бой – бойына болужары

- ачынышпай, эпту – jопту иштеери

1. Jабыс кем: меелейлерде бир де туней jурук jок, кажызы ла бойынын шуултезин айдат

2. Орто кем: jарымдай ла тунейи бар, ол эмезе ондори, 1- 2 чинмеризи, jе башказы да бар

3. Бийик кем: меелейлердин jуруктары туп – туней, учына jетире эпту, нак иштегендер.

«Канча сос»

Амаду: предметный ла речевой башканы ылгаштырып билерин корори

Баалаар ТУЭ: темдек – символ – уренер ТУЭ

Jаш: 7- 8 jаш

Баалаар эп – суме: балала танынан куучын

Jакылтанын одори: уредучи эрмекти айдала, эрмекте канча сос деп сурап jат, кажы лас ости тоозыла айтсын деп сурайт

Мындый эрмектер алар аргалу: Айару ла Амаду мешкелеп барды. (5 сос)

Уренчик ла деп колбоочыны акерегинде jаруга албай, санаазына турген ле эбелген эки баланын ады ла олор нени эткени керегинде айдардан маат jок.

Энем ле адам иште. (4 сос).

Баалаар кеми: 

1. Уренчик ла, ле деп колбоочыларды божотпой, кожо чоттоп айтса – суреен jакшы

Олорды (ла,  ле) керекке албаза, кеми jабыс 

Ченемелдин jедимдери

Ченемел иш jедимду болгоны турулталардан jарталды. Калганчы уч уредулу jылдын туркунына билгирлердин кеми ле чындыйы бийик, предмет аайынча олимпиадаларда, НОУ – да уренчиктеримнин jедимдери коп.

Алтай тилле уредимнин  турултазы

Литературалык кычырышла уредимнин турултазы

Алтай тилле олимпидалардын турултазы

НОУ – нын турулталары

Онойдо ок мен бойым ФГОС – тын айалгазында иштеп, бу ууламjыла методикалык конкурстарда туружып, бийик jедимдерге jеттим.

Ченемелдин тузалангадый аргазы

Бу ченемел иш алтай тил ле литератураны баштамы класстарда уредип турган уредучилерге керекту болор деп бодойдым. Орто класстарда иштеп тургандарга  текши уреду эдилгелерди урокто будурерине керекту таскадулар тузалу материал болор. Ченемел иш jаныс ла предмет аайынча турулталарды эмес, онойдо ок предметтер ортодо турулталарга jедингенин корор арга берет. 2015 jылда jаны уреду стандарттар орто класстарда башталатан учун, ченемел керекту болор деп иженедим.

Ченемелдин ижинде туштаган буудактар

● текши уреду эдилгелердин  буткен – бутпегенин корор чике алгоритм jогынан улам, амадуларды будурерге коп дидактикалык ла методикалык иштер, материал бедреери;

● корор эп – сумелер, аргалар ончо класстарга келишпей, 1- 2 класстарга бир башка, 3 – 4 класстарга база башка эдип тургузарга келишкени;

● «системно – деятельностный» эп – арганы тузаланып коргузу эдип тургузылган уроктор jок болгоны;

● алтай тил ле литературалык кычырышла  балдардын jажына келиштире бойын башкарынар  текши уреду эдилгелердин будурип билерин  корор типовый задачалар jок болуп, оны  орус тилден кочурерге, тургузарга келишкени

Тузаланган литература

1. Федеральный государственный стандарт начального общего образования.- М., «Просвещение», 2011.- 31с.
2. Асмолов А. Г. Как проектировать универсальные учебные действия:от действия к мысли. – М., 2008
3. Давыдов В. В. Теория развивающего обучения. – М., 1996
4. Чандыева Е. Д, Шокшиланова А. С. Алтай тил ле литературанын урокторында текши уреду эдилгелрди темиктирери. – Горно - Алтайск, 2012. – 88с.
5. Петерсон Л. Г. Требование к составлению плана урока по дидактической системе деятельностного   метода. – Москва, 2006

                                                        «Jедимнин кунлиги»               Кош материал 1

«Текпиштер»

Кош материал 2

         Бийик кем

        Ортонон эмеш бийик        

        Орто кем

         Jабыс кем

Кош материал 3

Jедимнин листи

3 класс алтай тил 2013 jыл

Кош материал 4