Конспект урока по родному языку в тувинской школе.
план-конспект урока (4 класс) на тему

Кичээлдин темазы: Хойнун санын чуве аттарынын падежтерге оскерлири.

Кичээлдин сорулгазы: чангыстын санында чуве аттарынын падежтерге оскерлиринге даянып, хойнун санынга оскерлиринин дугайында билиг бээр, аас болгаш бижимел чугаага падеж кожумактарын шын ажыглап билирин улам быжыглаар.

УУД:

Ооредиглиг: хойнун санында чуве аттарын падежтерге кандыг бергедээшкин чокка кууседип билири,

Амы-хууда: алган билиглеринге даянып алгаш, домакка азы кандыг-бир бижимел ажылдарга чуве аттарынын падежтерге кожумаан шын ажыглап билири,

Регулятивтиг: схема, таблица дузазы-биле чуве аттарынын кожумаан ылгап билири, падежтерни чыскаай аайы-биле салып, чуве аттарын оскертип билири.

Коммуникативтиг: Болук болгаш эжеш аайы-биле ажылдап, башкынын эштеринин бодалын унелеп, бодунун   даап бодаашкыннарын сумелеп билири.

 Херекселдер: проектор, хууда карточкалар, презентация-коргузуг.

1. Организастыг кезээ.

II. Кичээлге ажылдаарынын чылдагаанын дилеп тывары

- Чаа чуулду билир алыр болзувусса чугаавыс чечен- мерген болур. Озуп келгеш, чогаалчылар болур бис.

III. Ажылын идепкейжидери.

1. Онаалга хыналдазы
2. Чараш бижилге
3. Падежтерге чуве аттарын оскертир.

1 одуруг: чараа-чечен   2 одуруг: кымыскаяк   3 одуруг: шерги

Хыналдазын слайдыдан коор, сайгарар. Ол-ла чуве аттарынын морфологтуг сайгарылгазын куусеткеш, хойнун санында турар кылдыр оскертир, домактар чогаадыр.

Чараа-чеченнер, кымыскаяктар, щергилер. Чузу-биле оскерилгенил?

- Состерде –нер, - тар деп кожумактар бар. Хойнун санынын кожумаа.

- Чуве аттарын аас-биле падежтерге оскертир. Теманы ажыдар.

- Хойнун санында чуве аттарын падежтерге оскертирин эки билип алыр.

IV.  Чаа теманы ажыдары.

1 слайд:  Хун хоореп келген.

Домактарда кол сос бооп чоруур чуве аттарынын адаан шыйынар. Кандыг санда турарыл? Падежин тодарадынар.

2 слайд. Падежтерге оскертир.

V. Эге билиглерин хынаары

1. Болук аайы-биле ажылдаары:

1 болук: Мергежилге 251 ар 98

2 болук: Мергежилге 252 ар 98

3 болук: Мергежилге 253 ар 99

1 даалга: Куусеткен мергежилгелерни солчупкаш, кууседир.

Туннээр, быжыглаар.

VI. Быжыглаашкын.

Домактарда кожумактары чок, хевирлеттинмээн падежтерде чоруур чуве аттарын шын тыварынга ажыл.

Бердинген домактарнын чугула болгаш ийиги черге кежигуннерин айтырыглар дузазы-биле тывар, ийиги черге кежигуннер бооп чоруур чуве аттарынын падежтерин тодарадыр:

1. Алдын-оол богун арыг кирер. 2. Чодураа чечээ часты берген.3 Чаяна ыр ырлаан, Ариана шулук чугаалаан.
2. Сос составынын сайгарылгазы.

Дараазында состерни уткалыг кезектерге чарар: суурлар, кодээнин, курттардан, таварылганын.

VII. Рефлексия.

Дараазында состерни падежетерге илчирбелей оскертир.

Куштар, ыттар, даваннар.

Кууседип шыдаваан уругларга схема, таблица бээр.

VIII. Онаалга.

Мергежилге 254 ар

Кичээлдин темазы: Чуве аттарынын хамаарылга хевири.

Кичээлдин сорулгазы: чуве адынын хамаарылга хевиринин утказын, оон кожумактарын билиндирер, хамаарылга кожумактыг чуве аттарын чугаага делгеренгей ажыглаарын чедип алыр.

УУД:

Ооредиглиг: чуве аттарынын хамаарылга хевиринин кожумактарын чедингир билип алыры,

Амы-хууда: хамаарылга хевиринин кожумактарын аас чугаага шын ажыглап, бижимел чугаага шын ажыглап билири,

Регулятивтиг: схема, таблица дузазы-биле чуве аттарынын кожумаан ылгап билири, падежтерни чыскаай аайы-биле салып, чуве аттарын оскертип билири.

Коммуникативтиг: Болук болгаш эжеш аайы-биле ажылдап, башкынын эштеринин бодалын унелеп, бодунун   даап бодаашкыннарын сумелеп билири.

 Херекселдер: проектор, хууда карточкалар, презентация-коргузуг.

1. Организастыг кезээ.

II. Кичээлге ажылдаарынын чылдагаанын дилеп тывары

- Чаа чуулду эки билип алыр болзувусса, Тыва дугайында чогаадыгды кичээл соонда эки, делгеренгей бижиптер бис.

III. Ажылын идепкейжидери.

1. Онаалга хыналдазы.
2. Чараш бижилге.
3. Хойнун санында чуве аттарын падежтерге оскертир. Домактар чогаадыр.
4. Эжеш ажыл.

Даалгазы: Созуглелде  чуве аттарынын санын, падежин тодарадыр.

Туннели.

IV.  Чаа теманы ажыдары.

1. Слайдыда ава чуруу.

_ Бо кымнын авазыл? Бо оолдун авазы. Аванар дугайында чугаалап корунерем./

Ава деп состерни ушта бижиптинер.

Авам, авазы, аваны, авазын.

Карартып каан кожумактар чуну коргузерил?

Бо кичээлде чуну билип алыр бис.

Чуве адынын хамаарылга хевири.

2. 2 слайд. Мергежилге 255 ар 100
3. Дурум ар 100, дурумну доктааткаш, кол сос биле хамаарышкан созун айтыр.

V. Эге билиглерин хынаары

1. Эжеш аайы-биле ажылдаары.

Карточкада созуглел. Хамаарылга хевиринин чуве аттарын ушта бижээш, кожумаан шыяр.

Мээн ынак эртемим – тыва дыл, а сээн ынак эртемин чул? Хоюнар одектен ыратпанар? Аас чогаал болгуму солун эртип турар.

2. 1 одуруг- хойленим

2 одуруг – харым

3 одуруг – холум.

3. Мергежилге 257 ар 100

Улегери: кузеливис, созун…

VI. Быжыглаашкын.

1. Мергежилге 258 ар 101
2. Мергежилге 259 ар 101

 VII. Чугаа сайзырадылгазы.

Мергежилге 260 ар 101

Чурукка чугаа тургускаш, чогаадыг тургузар.

Планы:

1. Эш-оору чыглып келген.
2. Баштайгы базымнар.
3. Ушканы.
4. Оорени бергени.

VIII. Рефлексия.

«Кым шын тыварыл?»  Шулукту номчааш, кижи бурузу хамаарылга кожумактыг чуве аттарын дыннааш, санап алыр.

Шуптузун шын тыпкан кижи тиилекчи болур.

IX. Онаалга. Хамаарылга кожумактары бар состерлиг дорт домак чогаадып эккээр.

Темазы:Орус дылдан улегерлеп алган состернин падежтерге оскерлири.(Слайд 1)

Соурлгазы: улегерлеп алган состернин падежтерге оскерлиринин онзагайын билиндирер, оларнын шын бижилгезин шингээттирер.

УУД:

Ооредиглиг:орус дылдан улегерлеп алган состернин падеж кожумактарын аас болгаш бижимел чугаага шын болгаш чараш ажыглап билиринге чанчыктырар;

Амы-хууда:бодунга сорулгаларны шын салып, эки туннелдерге эки туннелдерни чедип алырынга чанчыктырар;

Регулятивтиг:схема, таблицаларны шын ажыглап билиринге, чурум аайы-биле дурумнерни сагып чугаалап билири;

Коммуникативтиг: эжеш азы болук-аайы-биле ажылдап билиринге чанчыктырар.  

Кичээлдин чорудуу

I.Организастыг кезээ

II.Оорениринин чылдагааны

- Падежтерни билир болзувусса, чогаадыглар,эдертиглерни шын бижип, состернин аразында харылзаазын шын тургузуп билиривис ол.

III.Эге билиглерни идепкейжидери.

Чаан – чааннар деп чуве аттарын падежтерге оскертир.

IV.Чаа билиглер ажыдыышкыны

А.п. банк    диктант (слайд 1)

Туннел:банк,диктант деп орус состерни падежтерге падеж кожуумаанын мурнунга ы деп уннун ужуу тыптып кээрин тайылбырлаар.

V.Эге билиглерин быжыглаары

1.Эжеш ажылдаары : Мергенович         лейтенант

2. 3.Бот ажыл.

 Мергежилге 268

3.Чугаа сайзырадылгазы.

Мергежилге 271(Слайд 3)

- Созуглелдин утказындан чуну билип алдынар?

- Анаа аттан беринер.

VI. Рефлексия

Телефонист (1в),лагерь(2в)-частырыг чок болза,5 демдек,1-2 частырыг болза, 4, оон хой болза, катаптаар.

VII.Туннели

VIII.Онаалга

Мергежилге 270

Тема: Демдек адынын утказы болгаш харыылаар айтырыглары.

Сорулгалары:Демдек адынын чугула шынарлары-биле таныжылга; домакта, созуглелде демдек аттарын, демдек адынын хамааржып чоруур чуве адын тып билиринин мергежилдерин сайзырадыр; созуглелдин кол бодалын тодарадып билирин быжыглаар.

Кичээлдин чорудуу:

1 Организастыг кезээ

2 Катаптаашкын           а) Созуглел-биле ажыл

Башкы адап бээрге, уруглар чугле чуве аттарын кыдырааштарынга бижип алыр.

    Арыгда кара суг хоглуг кынгырткайнып бадып чыткан. Чокпак-чокпак чодурааларнын ак чечектери частып эгелээн. Оларнын чаагай чыды алаак-шынаада тарай берген.

   Оон соонда ч.а. сайгарылгазын аас-биле кылыр онаалга бээр.

Ч.а. сайгарылгазынын улегери: арыгда- ч.а., ч.с., Т.п.

 -Кандыг чодураалар, кандыг чечектер частып эгелээнил?

-Чодурааларнын, чечктернин чыды кандыг-дыр?

3 Чаа тема

Демдек аттарынын утказын, оларнын чугаага ужур-дузазын билиндиреринге, хамааржып чоруур состерин тодарадырынга 272 биле 273 мергежилгелерни кылыр.

а) Мергежилге 272

  Ийи созуглелди  оореникчилер-биле номчааш, утказын деннеп коор.

-Кайызынын утказы эн-не долузу-биле, уран-чечени-биле ылгалып турар-дыр?

 Созуглелди чеченчидип  турар состерни тыпкаш, олар кандыг чугаа кезээ бооп турарын тодарадыр.

б) Вариантылар-биле ажыл. Кыдыраашка ажыл.

1в- Мергежилге 272 (Бижимел)  2 в- Мергежилге 273 (Бижимел)

 в) Бот-ажыл.

Мергежилге 274.

г) Сула шимчээшкин.

4 Быжыглаашкын.

а) Д.а. биле ч.а аразында холбаазын билип алырынга бот-ажыл. Мергежилге 275.

б) Д.а. тодарадылгазы-биле ажыл.

5 Рефлексия

 Шилилгелиг диктант. Мергежилге 276.

Созуглелди номчааш, кол утказын тодараткаш, ат бээр.

Созуглелди башкы далаш чокка адап бээрге, уруглар чугле  д.а. Ушта бижип алыр.

Самбырадан хыналда кылыр.

6 Туннели.

-Д.а. дугайында чуну билип алдынар?

-Д.а. тодарадылгазын чугаалааш, чижектерин беринер.

7 Онаалга. Мергежилге 281.

Тема:Укталбаан болгаш укталган демдек аттары.

Сорулгалары: демдек аттарынын дугайында билиглерни ханыладыр; укталбаан болгаш укталган демдек аттары-биле таныштырар, оларнын чугаага ужур-дузазын билиндирер.

Кичээлдин чорудуу:

1 Орг. Кезээ

2 Катаптаашкын

а) Онаалга хыналдазы.

б) Бердинген ч.а. тааржыр д.а. тып аданар: Мергежилге 280.

… тон, … эр, … эът, …. орээл, … моге, … аът, … хол.

3 Чаа тема

 Самбырага ажыл.

 Хирлиг, солун, кок, ээн, кузурумнуг, саарзык, бижиктиг, ак.

- Д.а. бижээш, дазылын болгаш кожумаан шыйынар. Баштай чугле дазылдан, оон соонда дазыл болгаш кожумактан тургустунган д.а. аданар.

   Мергежилге 284 (бижимел)

   Дурум-биле ажыл

  Бот-ажыл.

Бердинген ч.а. демдек аттары апаар кылдыр чогаадылга кожумактарын немеп бижинер.

Дазылын, кожумактарын шыйынар.

Сан, дыт, оок, аптара, сыын, сээк, аът.

  Сула шимчээшкин.

4 Быжыглаашкын.

 а) Мергежилге 286. Шилилгелиг диктант.

 5 Рефлексия.

 Укталган болгаш укталбаан д.а. 2 одуругга 4-4 состер бижиир.

6 Туннели.

 Д.а кандыг чаа хевирлери-биле таныжып алдынар?

• Укталбаан д.а. деп чул? Чижектерден кииринер.
• Укталган д.а деп чул? Чижектерден кииринер.

7 Онаалга.