Урокын темыже: Марий калыкын лӱмлӧ еҥже –влак. С. Г. Чавайн. «Куэ».
план-конспект занятия по чтению (4 класс) на тему

Урокын темыже: Марий калыкын  лӱмлӧ еҥже –влак. С. Г. Чавайн.  «Куэ».

Урокын цельже: Марий калыкын  лӱмлӧ еҥже  С. Г. Чавайн  дене  да тудын возымо  «Куэ» почеламутшо дене   палдараш.  

Урокын задачыже – влак:

1. Образовательный задачыже:  Икымше марий писатель Сергей Григорьевич Чавайнын илыш корныж дене  да тудын  сылнымутшо дене йоча – влакын шинчымашыштым келгемдаш. Поэтын йоча ойпогыж гыч «Куэ» почеламутшо дене палдараш.  
2. Развивающий задачыже:  Авторын йылме мастарлыкшым палемдаш,   тунемше – влакын сылнын да писын лудын моштымыштым вияҥдаш,  логический интонацийым чын кучылташ туныкташ.
3. Воспитатлыме задачыже:  С. Г. Чавайнын  творчествыж деке шӱмаҥдаш,  тудын гаяк пӱртӱсым йӧраташ, эскераш, шымлаш да шке ужмым возен мошташ кумылаҥдаш.

Планировать ыштыме результат -влак (УУД):

              Познавательный:

1. Эртыме марла произведений – влакын мо нерген улмыжым умыла. Марий да моло калыкын духовно-нравственный акшым палаш тунемеш.

2.  Литературный произведений – влакын да тудын эпохыж дене кылым умыла. Элементарный литературоведческий терминологийым кучылтеш.

              Регулятивный:

1. Шкевуя выводым ышта.
2. Авторын позицийжым пала да геройын поступокшылан шкенжын позицийжым каласа.

  Коммуникативный:

1. Турло жанран литературный произведенийым умылен лудеш, чын умыла.  
2.  Группышто да парыште пашам ыштен мошта, сценарий да произведенийла почеш инсценироватлен кертеш.

              Личностный:   1.  Шочмо литературым тунеммашын кулешлыкшым умыла.

2. Шочмо художественный литературым искусствын ик видше семын умыла.

 Уроклан мо кӱлеш: компьютер, учебник, С.Г.Чавайнын портретше, презентаций, куэ сӱрет, тест.

Урокын эртымыже:

    1. У тема дене палдарымаш.

-Тунемше – влак, айста икымше слайдым ончен, тачысе урокын темыжым каласен ончена. 1- ше слайд. ( С. Г. Чавайнын портретше ).

- Чын, йоча – влак, таче ме марий калыкын лӱмлӧ еҥже – влак кокла гыч С. Г. Чавайнын илыш корныжо да сылнымут пашаж дене палыме лийына.

2-шо слайд.

(С.Г.Чавайнын илышыже да сылнымут пашаж дене кӱчыкын палдарымаш). 3- шослайд.

- С. Г. Чавайн – марий калыкын ик эн йӧратыме писательже, икымше мутмастарже.  Вет тудо марий литературлан чапле негызым ыштен.

 Тудын нерген ойлымо годым ме эре «икымше» манме мутым кучылтына. Чынак тудо марий литературышто «икымше». 1905 ше ийыште тудын икымше марла «Ото» почеламутшо шочын. 1908 ше ийыште «Йыланда» лӱман икымше ойлымашыже, а 1910 шо ийыште икымше «Кайык лудо» пьесыже тӱням ужын. Тугак С.Чавайн 1934 ше ийыште СССР ын писательже – влак союзшын  марий – влак кокла гыч икымше членже.  Васинкин манмыла: «Шочмо йылмын моторлыкшым, вийжым ужын, тудым ончыктен моштышо икымше еҥ». Сергей Григорьевич нерген ме ийын мом гынат ум пален налын улына. Тудын возымо сылнымутшым ме урокыштат, класс деч ӧрдыжыштат,  мӧҥгыштат лудын улына. Айста ынде ушештарена. (Тунемше – влак шке палымыштым каласат). 4-ше слайд,   да учебникысе текст почеш паша. (Тунемше – влакын шке семын лудмышт. 62 шо стр.)

- С.Г.Чавайным ме кӧ семын палена?

- Поэтын эн первый почеламутшо кузе маналтеш?

- Чавайнын могай произведенийже – влакым паледа але лудын улыда?

2. С.Г.Чавайнын «Куэ» почеламутшо почеш паша.

     1) - А ынде модышым модын налына.  

 Мо нерген ме тыге каласен кертына: ош, чатка, йытыра, ладыра, мотор.

- Чын, куэ нерген. Тунам таче эртышаш Чавайнын произведенийжын лӱмжымат каласен кертыда мо?

 - Мутат уке, таче ме тендан дене С. Г. Чавайнын «Куэ» почеламутшо дене палыме лийына.

2) Туныктышын «Куэ» почеламутым наизусть лудын пуымыжо.

 - Ладыра укшан, йолван куэм ятыр писатель, поэт, художник, композитор – влак моктен возеныт.

3) Йодыш – влаклан вашмутым пуымаш.

- Чавайнын куэже тыланда келшен мо?

- Куэ мо дене ойыртемалтеш?

4) Тунемше – влакын шке семын лудмышт.

- Почеламутышто икгайрак каласкалыме могай корнылам вашлийыда?

- Чавайн йӧратыме куэжлан могай каҥашым пуа?

5) Кок йоча «Куэ» почеламутым сылнын лудын пуа.

- Авторын йылме мастарлыкшым шижын лиеш мо? Почеламутысо корныла дене пеҥгыдемден кодыза.

3. Физкультминутко.  «Ош куэ пасушто шогылдалын» муро почеш.  

4. Темым пеҥгыдемден кодымаш.

- Марий калыкна куэм идалыкын чыла жапыштыжат эскерен шоген да тӱрлӧ пале – влакым шекланен. 6-шо слайд.

Мутлан: Куэ лышташ комдык возеш – теле йӱштӧ лиеш.

               Куэ лышташ шарлыме годым пасум куралыт.

               Куэ лышташ тун гыч шарла гын, ондак ӱдыман.

- Кажне элыште могай гынат пушеҥге элын символжылан шотлалтеш. Индонезийыште – пальма, Германийыште – писте, а ош куэ – мемнан элнан символжылан шотлалтеш.  Куэн сылнылыкше, моторлыкшо айдемым куандара. Айста меат калыкын йӧратыме пушеҥгыжым арален шогена.

5. Урокын темыжым иктешлен кодымаш. (Тест).

1) С. Г. Чавайнын чын фамилийже:

А) Сергеев; Б) Григорьев; В) Чавайнов.

2) С. Г. Чавайн шочын:

А) 1886 ий 8 октябрьыште; Б) 1868 ий  6 октябрьыште; В) 1888 ий 6 октябрьыште;

3) Тудын первый почеламутшо:

А) «Куэ»; Б) «Ото»; В) «Книга».

4)  С.Г.Чавайн кӧ лийын огыл :

А) Туныктышо; Б) Художник; В) Журналист;

5) С. Г. Чавайн  могай газет редакцийыште пашам ыштен?

А) «Йошкар кече»; Б) «Ямде лий»; В) «Красный труд».

6) С. Г.Чавайнлан  можо келшен ок тол?

А) С. Г.Чавайн – тале композитор; Б) С. Г.Чавайн – калык мурызо; В) С. Г.Чавайн – марий сылнымутын пионерже.

7) С. Г. Чавайнын илышыже  кунам лугыч лийын?

А) 1947 ий; Б) 1937 ий; В) 1973 ий;

8) Почеламутын могай корнылаже С. Г. Чавайнын?

А) «Книга мемнан ушнам почеш,…»; Б) «Ой, книга, книга! Чылажымат тый кертат: …»;

В) Книган ты ойжым колыштым да шинчым тошто олмышко урокым ямдылаш:…

9) Чавайнын шочмо верже:

А) Морко район; Б) Параньга район; В) Мари - Турек район.

10) С.Г.Чавайнын мыскара  ойлымашыже:

А) «Сӧснаигын изаже»; Б) «Сӧснаигын йолташыже»; В) «Сӧснаигын шольыжо».

6.  Урокын итогшо.

- Таче урокышто те кӧ нерген пален налын улыда?

- Тудын могай почеламутшо дене палыме лийында?

- С.Г.Чавайнын эше могай произведенийлажым паледа?

-Урок тыланда келшен мо?

- Урокышто шкендан пашадам аклыза.

-Молан тыгай отметкым шынден улыда?

-Те йолташдан отметкыж ден келшеда мо?

7. Мӧҥгылан паша.

- Сергей Чавайнын «Куэ» почеламутшым наизусть тунемаш. Кумылда уло гын, куэм сӱретлен толын кертыда.