Урок литературного чтения в 3-4 классах по темам "Мари калык муро. Мыскара влак." (3 класс), "Мари калык муро. Такмаквлак." (4 класс)
план-конспект урока чтения (3 класс) по теме

Предмет:  Литературное чтение (мар)

Класс: 3

Тема: Марий калык муро, мыскара – влак. (Марийские народные песни, юмор.)  

Цельже-влак: 

Туныктымо шотан 1.Йоча-влакым  марий калык мурын  мутшо дене, тудын сӧралже дене палдараш, семӱзгар –влак дене да эрвел марий муро –влак дене палдараш, марла мыскара-влак дене палдараш.

Вияҥдыме шотан 2. Тунемше- влакын сылнын, писын да интонаций шот дене чын лудын моштымыштым вияҥдаш.

Воспитатлыме шотан. 3.Шке шочмо кушмо эл деке, кундемна деке, шочмо калыкын мурыж дек йоча-влакым шӱмаҥдаш, шочмо кундемым, калыкнам йӧраташ, тудын традицийлажым шымлаш кумылаҥдаш.

Уроклан мо кулеш (информацийын источникше):  марий калык  муро-влак сборникше «Марий калык ойпого. Эрвел марий муро-влак», «Марий кӧ ме улына» книга, альбом «Марий калык муро-влак» марий калык муран диск-влак, компьютер, музыкальный семӱзгаран сӱрет.

Урокын типше: Комбинированный

Урокын видше: Мутланымаш, ойлымаш,  урок –концерт.

Туныктымашын методшо: диалогический ойлымаш.

Тунеммашын методшо: пашам шуктымаш.

Воспитатлыме методшо: сылнын ойлымаш, кутырымаш.

        Урокын мийымыже:  

1. Тунемше-влакым уроклан ямдылымаш.

- Урокна тӱнале , шогалына, икте весылан ончалына да шыргыжалына, шинчына.

 Таче мемнан  урокышко кажнына мотор вургемым чиен толын.

-Молан? Кузе шонеда? Кунам ме тыге чиена?(Концерт годым).

-Чын концерт годым. А концертыште вара ме мом ыштена?(Мурена, куштена, почеламутым ойлена).

- Таче туге лийшын ме мо нерген мутланаш туналына?(Муро-влак нерген, калык ойпого нерген).

        II.          Эртымым ушештарымаш.  

-А, эше? (Мыскара-влак).

1. У тема дене палдарымаш. (4-ше класс гаяк)

 Калык мурым лудмаш.

3-шо стр. «Марий калык муро-влак». Йукын лудын пуымаш.

-Тиде мурышто мо нерген ойлалтын? Мом каласымыже шуын калыкын? Ко деч посна илаш йосо манеш?(Ача-ава деч посна илен огеш лий)

-Йора, ме учебник гыч  мурын мутшо-влакым лудын лекна.

 - А семжым вара ко воза? (Калык). Уло композитор возымо сем-влакат, а калык мурын семже калыкынак. Айста ынде мурын семжымат колышт налына. (Компьтер полшымо дене мурым колыштмаш)

-Ме тендан денем арий калык муро-влакым колыштна. Келшыш? Мотор мурат?

- Могай семузгарым ужда? (Тумырым)

-А эше могай семузгар-влакым паледа?(Шувыр, марий гармонь, кусле, тотыретпуч, ковыж  да тылеч молат. Туныктышын суретым ончыктен кодымыжо «Марий ко ме улына?» книга гыч ).

3-шо-класс колыштеш

-Ынде тый мурен ончыкто. (Тунемшын мурымыжо).

- Молодцы, пеш мотор мурен улыда. Шкаланда келшыш?

2. Физкультминутко.

-Икыт, кокыт-

Кидым кушко!

Шулдыран гай лийына.

Кумыт, нылыт-

Кайык семын

Чонештен ме каена.

Икыт, кокыт –кидым кушко!

Кумыт нылыт –ордыжко!

Визыт кудыт – волтена,

Шымыт, кандаш –шинчына.

         V.        Темым иктешлымаш. 

- Марий калык мурылаште мо нерген ойлалтеш?

- Мурылаште мом мо дене таҥастаралтеш?

-Кажне мурын мутшо ден семже молан келыштаралтыт? (Илышлан).

                        -Ойган илыш могай мурым шочыкта? (Ойган мурым)

                       -Весела илыш могайым?(Весела мурым).

  - Марий калык мурылан пеш поян. Муро пашаште, канымаште, сӱаныште йоҥга. Тудо айдемын илыш нерген шонкалымыжым, куан ден ойгыжым раш почын пуа.  Мурым аклен, марий писатель С.Чавайн ойлен:

- Могай сылне муро! Кеч мутшым нал,кеч семжым-яндар шӧртньӧ.

-Шабдар Осып мурылан почеламут корнылам пӧлеклен:

Муро, муро! Тый от лий гын,  

                                                  Мо дене илыш сӧраса?

                            Мемнан гайже ура чоным

                            Кузе почын каласа?

-Чынак, писатель М.Шкетан манмыла, марий калыкын мурыжо, моло калык шот денак, пӱртӱс йӱк – йӱан гыч лектын,керек могай мурым муралте, эре муро йӱкыштӧ шочмо-кушмо элын, пӱртӱсын йӱк – йӱанже шокта,чонышко логалеш…

Марий еҥ мурыжым ойгыжо годым муралта, адак чон куан годымат кушталтен муралта. Ожнысо кужу мурым муралта гын, марийын ойгыжым палет; куанже улмаш гын, куанжымат палет.

-Мут ден сем ик жапыштак шочыт. Муро пашаш илана, манаш лиеш.

Тудо пашам куштылемдаш полша, чоным луштара.

Марий муро кужу да кӱчык лиеш. Кажне кужу мурын шке семже уло. А кӱчык лудыш мурын-такмакым тӱрлӧ але ик сем дене мурат.

Мурым чылан гаяк йӧратат. Тудым культур пӧртыштӧ, радио да телевидений дене колаш лиеш.

1. А ынде компьютерыште суретлыме файлым почына.

3-шо класслан заданий - семузгар-влакым суретлаш.

3. Урокын итогшо.

 Сурет влаклан анализым ыштымаш. Уроклан оценкым шындымаш.

4. Монгылан паша.

4-ше страницысе мыскара-влакым лудын толаш. Модын ончыкташ ямдылалташ.

Предмет:  Литературное чтение (мар)

Класс: 4

Тема: Марий калык муро, такмак-влак. ( Марийские народные песни, частушки).

Цельже-влак: 

Туныктымо шотан 1. Йоча-влакым  марий калык мурын  мутшо дене, тудын сӧралже дене палдараш, семӱзгар –влак дене да эрвел марий муро –влак дене палдараш.  

Вияҥдыме шотан 2.Калык  муро нерген йоча-влакын шинчымашыштым пойдараш, композиторын возымо мурыж деч ойырен мошташ туныкташ, такмак (лудышмуро)-влакым погаш да мураш кумылаҥдаш.

Воспитатлыме шотан. 3. Шке шочмо кушмо эл деке, кундемна деке, шочмо калыкын мурыж дек йоча-влакым шӱмаҥдаш, шочмо кундемым, калыкнам йӧраташ, тудын традицийлажым шымлаш кумылаҥдаш.

Уроклан мо кӱлеш (информацийын источникше):  марий калык  муро-влак сборникше «Марий калык ойпого. Эрвел марий муро-влак», «Марий кӧ ме улына» книга, альбом «Марий калык муро-влак» марий калык муран диск-влак, компьютер, музыкальный семӱзгаран сӱрет.

Урокын типше: Комбинированный

Урокын видше: Мутланымаш, ойлымаш, урок –концерт.

Туныктымашын методшо: диалогический ойлымаш.

Тунеммашын методшо: пашам шуктымаш.

Воспитатлыме методшо: сылнын ойлымаш, кутырымаш.

 Урокын мийымыже:

1. Тунемше-влакым уроклан ямдылымаш. (3-шо класс гаяк)

        II.          Эртымым ушештарымаш.

 -Марий калык ойпогышко мо-влак пурат вара? (Муро, такмак-влак,  йомак-влак, тушто-влак, калык мут-влак, мыскара-влак, легенде-влак)

1. У тема дене палдарымаш.

- Тачыже ме тендан дене марий калык муро да такмак-влак нерген ойлаш тӱналына.

Марий муро нерген Майоров Шкетан теве мом каласен коден. Колыштына. (Учебник гыч туныктышын  текстым лудмыжо ).

 - Марий калыкын мурыжо кушеч лектын? Кузе манеш Шкетан?(Марий калыкын мурыжо пуртус йук-йуан гыч лектын)

Марий калык муро манын молан манына? Тудым ко шонен? ( Калык).

Муро лийже манын мо кулеш? (Мутшо, семже). Сем нерген ойлаш туналмешке ме тендан дене мутшо- влакым лудына.

4-ше стр. «Марий калык муро» шкевуя лудмыжо.

Тунемшын мурым йукын лудын пуымыжо.

-Тиде мурышто марий калыкын могай лиймыже нерген ойлалтеш?(Патыр улмыжо нерген, нигушанат ок вожыл).

-Марий еҥ шке унажым кузе вашлиеш?

-Тауштен мурымаш могай кумылым почеш?

-Мурышто кож, куэ, ломбер нерген кузе каласыме?

-Кажне предложенийыште могай икгай ойсавыртыш вашлиялтеш?

-Кокымшо мурышто олык, пасу нерген мом каласыме?

(3-шо класс гаяк)

- Те могай турло марий-влакым паледа? (Олык марий-влак, курык  марий )

- А кушто нуно илат? Мемнан дене илат?  Ме олык марий улына? Курык марий улына?(Марий Элыште). А мемнан велыште, Татарстан Республикын  Мензеля районышто, Удмуртийыште, Башкирийыште илыше марий-влакым кузе лумдат? (Эрвел марий-влак). Теве тиде книгаште эрвел марий-влакын мурыштым погымо. Лудына могай луман книга? (Рушлаже «Песни восточных мари», а марлаже «Марий калык ойпого. Эрвел марий муро-влак).

-Тиде муро-влакын иктыжым мый тыланда мурен ончыктем. (Туныктышын «Родо тукым нерген» мурыжым мурен ончыктымыжо).

- Тиде мурышто мо нерген муралтеш? (Родо тукым нерген.  Родо тукымын  лишыл улмыжо,кулешлыкше, шерге улмыжо нерген).

- Мый тыланда мурым мурен ончыктенам, а те вара марий мурым паледа, мурым мурен моштеда? Могай мурым мурен ончыктеда? (Мурым мурымышт).

4-ше класс мурен ончыкта.

- Теве тиде альбомышто мемнан Мензеля районын марийже-влак мурымо мурылам погымо. Жапда уло годым ончен лектын кертыда. Келша гын тунемза. (Альбомым ончыкта).

-А ынде ноенда дыр, айста канен налына.

         V.        Темым иктешлымаш. 

(3-шо класс гаяк)

4-ше класс кокымшо мурыжым шкевуя лудын лектеш да содержанийже почеш суретым ышта.

5-ше страницысе такмак-влакым лудын, муралтен пуаш ямдылалташ.