НОД "Койчылардын ижи-тожы"
план-конспект занятия (старшая группа)

Мундукина Л.И. Экинурдагы кичинек болчомдордын

турачагынын таскадаачызы.                                                                                                                                                

Темазы:   Койлорды одорго чыгарып,

                  Койчылар тÿжине кабырат… (jаан бӧлÿк)

Амадузы: койчылардыҥ  ижи-тожы керегинде билгирин тереҥжидери, быжулаары;

                  улус ортодогы колбуларла, олордыҥ  ижи-тожыла, кылык- jаҥыла          jилбиркедери                                          

                 укканы керегинде эрмекти толо тургузып, айдынып билерин jеткилдеери;

                 аjарынкай, кестеҥкей болорын тазыктырары;

                 эбире улуска jакшы эдер керек деп билерине jÿткÿзин деп таскадары;

                 ӧмӧликте иштеп билерине таскадары.

Озолодо ӧткÿрер иш. Кычырары. А. Ередеев. Кепшенип jат курааным. С.Суразаков. Ларуш ла кураан. «Тÿктен эткен эдимдердиҥ выставказы» деп видеоны кӧргÿзери, «Койчылар  турлуда» деп jурукты аjыктаары.

                                          I - Бӧлÿк.  Кире сӧс.

- Балдар, бу jурук бистеҥ jажынып калтыр. Табышкакты таап ийзер, кӧрÿне бергедий.

Кырда,jалаҥда

                                               Кыймырап jÿрет.

                                               Этти, тÿкти, терени

  Эл-jонго ол берет. (Кой)

-Эйе. Бу jурукты не деп адарга jараар. (Койчылар. Турлууда.Тайгадан тÿшкен койлор….).

                                        II- Бӧлÿк.Тӧс бӧлÿк.

Jурук аайынча куучын-эрмек.

-Бу jурукта улусты  кем деп айдарыс?

                                                                        (Эки кижи кой кабырат, олор койчылар).

- Слер кӧрзӧгӧр, бу кандый jер болгодый?

                                                                        (Экинурдыҥ jаны, Булакы ӧзӧк….)

                                                                        (Турлузы ырааакта кӧрÿнет.)

-Jыл туркунына койчылар кандый иштер бÿдÿргилейт?

                                    (Кураандар тородот, тук кайчылайт,кодыр оорунан jунгулайт…).

- А нениҥ учун койчылар олорды кичееп ӧскÿргилейт? Кандый туза берет?

                                                                       (Эт, тÿк, тере алары, тойго сойоры…).

-Кабырбай, кӧрбӧй таштап ийзе не  болор?

                                                        (Бӧрÿлер jип салар, jылыйар, саска тÿжер…).

2. Эмди бу jурукты кӧрÿп, куучын тургузып ийектер (2-3 бала бала).

                                    (Кой кабырып турган улусты койчылар деп айдарыс. Олордыҥ                                 ижи кÿч. Соок кышкыда ӧлӧҥ, сула, аш берет, сугарат.

                                    Jаскыда кой тӧрӧдӧт, оноҥ  кайчылайла, jунар. Ыраак тайгага айдап, jайыла семиртет. Кÿскиде сойып, эдин, терезин саткылайт. Jылыйбазын деп, jаантайын кӧрÿп, атту кабырат…).

3. Ӱреду ойын (дидактический ойын).

Амадузы: ылгап билерине ÿредер, шÿÿп айдарына таскадар.

                                      «Недеҥ эдилген)?»

Столдордыҥ  ÿстинде jуруктар jадат, олорды ÿч башка салар керек.

                - теренеҥ (сумка, тон, jууркан, кӧгÿспек, акчакап…)

                - тÿктеҥ (носок, меелей, шарф, бӧрÿк, jастык…)

                -эдинеҥ, ичи-карынаҥ эткен аш-курсак…)

4. Амырар ой.

Тÿрген ойын «Койлор ло кӧк бӧрÿ». 

 Амадузы: чыйрак болорына тазыктырар, кӧрÿмин (воображение) таскадар.

(«Jаланда койлор отоп jÿргÿлейт, кенетейин бӧрÿ чыга конор, койлор маҥтажып, чеденге киргилейт»).

5. Ойын «Куулгазынду таарычак»

- Бу таарычакта не барын, кӧрбӧй, колды сугуп тудала, айдар керек.

                                              (Эйе, тÿк, ииреле болчоктоп койгон тÿк, тереениҥ ӧӧни, ӧҥдÿ            учуктар, ийик). Чыгарып кӧргÿзер.

- Тÿк кандый деп айдарга jараар?        

                                                               (узун, jымжак, jылу, кӧбÿ, jеҥил, ак….)

  Нени эдедис?                                       (кийим-тудум, тӧжӧк-jастык…)

- Терени тударарда кандый эмтир?

                                                                (кату, ÿзÿлбес, сынбас…)

 Нени эдедис?                                         (Одуктер, арчымак, камчы, тажуур…).

А бу кандый ӧҥдÿ учуктар?

                                     (Кызыл, jажыл… jаан фабрикаларда  олордоҥ кийим кӧктӧлӧт).

6. Коргузу иш. Табышкак табары.

- А бу табышкакты кем табар?

                                                      Канча ла кире айланзам,

                                                     Анча ла кире jоонойдым. (ийикле ииргени).

-Эйе. Иирген тÿктен jылу меелей, носок тууп jадыс. Кӧрÿгер.

                                                                 (Таскадаачы ийикле тÿкти иргенин кӧргÿзер).

                                                   Тÿп шÿÿлте.

         Айдарда, бу мындый jакшы, jараш, тузалу тÿк, тере аларга, семис, амтамду эт бисти jиизин деп, койчылар болуп иштеп турган адаларыс, акаларыс, таайларыс,jестелерис, jанмыр да jааза, кар да jааза, шуурган да болзо, койлорынаҥ ырабай, кичееп кабыргылайт.

        Кой бисти азырап та, кийиндирип те jат, оныҥ учун койго jалакай болугар, эне-адагарга олорды азыражып, болужып jÿрÿгер. Jааназар, слер де койчыныҥ jенил эмес ижин бÿдÿререр деп сананып турум.

Рефлексия.                              «Койчылар» деп кожоҥ угулат.

Койлорды одорго чыгарып,

Койчылар тÿжине кабырат.

Эҥирде койлорын сугарып,

Турлуга кожонду jангылайт.

         (- Эмди бис jараш, jайгы ӧзӧктӧ, айландыра  чечектер, адарулар…

         Jажыл ӧлӧҥгӧ тойгон койлор серÿÿнде кепшенип jаткылайт. Бис база амырап jадырыс…).

        Кару балдар, слер меге сÿреен тыҥ jарадар, ончогор jакшы иштендер, сÿÿнчилÿ ойнодыс. Быйан болзын.

.