Музыкаль әдәби кичә : “Су – яшәү чыганагы”
план-конспект на тему

Музыкаль әдәби кичә : “Су – яшәү чыганагы”

(авыл җәмәгатьчелеге, мәктәп укучылары,балалар бакчасында тәрбияләнүче балалар белән

үткәрелгән кичә)

(Талгын музыка астында алып баручылар шигырь укый башлыйлар. Алып баручылар -татар һәм рус телендә)

      1.  Туган илкэй...

            Ни аһәңле, назлы исем!

            Сизәм анда болыннарның татлы исен,

            Ишетәм анда яфракларның серле шавын,

            Тау астында салкын чишмә чылтыравын...

            Саклыйм аңа чын мәхәббәт сөю хисен,

        Алам аннан мәңге сүнмәс яшәү көчен!

1. Добрый день, уважаемые зрители!

Добрый день, уважаемые гости!

2. Хөрмәтле кунаклар!

Нурларын көннән – көн матуррак чәчәк кояшлы яз килә.

Язгы алсу таңнар сезне зур эшләргә рухландырсын.

Язгы гөрләвекләр сезгә саулык, сәламәтлек, бәхетле, шатлыклы көннәр алып килсен!

1. О, священные воды,

Будьте нашей защитой,

Утолите нашу жажду,

Подарите нам блаженство и счастье,

Которые  выше всех драгоценностей,

Выше всех правителей мира.

О, воды! Дайте нам благодатное утоление…

2. Көмеш чишмәләрнең агышына,

Жырлыйлар ич, кушылып күңелләр,

Табигатьтә тынсыз - өнсез калган

Бу моңнар бит гади түгелләр.

Җырла, татар кызы, су өстендә,

Кабан күле тынсын, тыңласын!

Су анасы чыксын су өстенә,

Моңнарыңны ишетеп еласын!

Бүгенге кичәбез табигать могжизасы – суга багышлана.

Бөек Гете:

“Бөтен тормыш судан барлыкка килә,

Фәкать су гына, барысын да саклый, җитештерә”,-

дип язды.

Көмештәй саф чишмә сулары тәнгә сихәт, җанга рәхәтләр бирә. Чишмә суында төрле төсләргә кереп кояш нурлары уйный. Чишмә чылтыравында хушавазлар ишетелә. Шуның өстенә, чишмә суы йөз еллар буенча туктаусыз агып ятуы белән уйларыңны тарихка алып керә...

1. Ни одно из природных веществ

Не играет такой выдающейся и существенной роли на земле, как вода.

“Вода есть то, из чего происходит все”,- сказал великий ученый Фрицман/

2. Челтер- челтер чишмә ага, әллә җырлый, әллә көйли, әллә елый.

Яшел чирәмле чишмә юлы...

Елгаларга таба челтер -челтер

          Чишмә ага, әйтерсең күл, инеш, елга,

Океаннарга җан бирә.

Чишмә инешне тудыра, инеш зур дәрьяларга барып кушыла,

Зур дәрьялар, диңгезләргә коеп, туган җиреңне зур дөнья белән тоташтыра

Чишмәләр турында халык “Башы тауда, аягы – диңгездә”, дигән табышмак чыгарган.

Идел, Чулман кебек зур елгалар да чишмәләрдән башланганнар.

1. Ты сама жизнь –«Ты самое большое богатство на земле»-

Говорил обращаясь к воде, писатель Антуан де Сент-

Действительно, вода необходима всем живым организмам-

Растениям, животным, человеку.

Без воды погибнет все живое на нашей планете

Прошёл дождь и напоил землю и все что на ней.

А произошло это потому, что вода великая путешественница.

Вода поднимается высоко в небо и опускается глубоко под землю.

Из родников, болот и озер она бежит в реки, а потом в моря и океаны, совершая свой круговорот,

Она превращается то в легкий пар, то в огромные глыбы льда.

2.        

Табигатьтә суның үткән юлы күзәтү , билгеләү читен. Әгәр дә аның кисәкчәсенә ияреп сәяхәт итәргә мөмкин булса,без иң маҗаралы экскурсияләрнең берсендә катнашкан булыр идек.

Табигатьтә су 3 халәттә: сыек, каты һәм газ хәлендә була.

Җир өстенең ¾ ен су биләп тора.

Һавада да су шактый күп: анда ул пар, болыт хәлендә була.

Кар һәм боз белән җирнең 20% капланган.

Жир йөзендә су булмаса, тереклек булмас иде.

Сезгә сорау.

Ә су космоста һәм башка планеталарда бармы икән?

Моның шулай инәнен татар халык мәкальларе дә дәлилли:

Исе юк, төсе юк,

Аннан башка тормыш юк.

Булмаган жире сирәк, узе һәрвакыт кирәк.

 (Сценка “Кап Капыч”)

1.Сейчас наступил момент , когда вода  сама оказалась в опасности.

Питьевой воды на планете осталось крайне мало.

На каждые 100л. воды  питьевой воды приходится только три литра, остальные – соленые

Именно потому, что наши большие и малые реки, озера, родники нуждаются в защите.

1. Судан башка кешеләр, җәнлекләр, үсемлекләр яши алмый.

Һәрберебезнең сәламәт тормышын тәәмин иту өчен безгә

Тәүлегенә 2 литр су эчәргә кирәк, ягъни 1 елга кеше уртача 1 тоннага якын су эчә.

Безнең тәнебезнең 2/3 өлеше судан тора. Бөтен тәнгә туклыклы матдәләр таратучы кан составында да су бар. Тире өстеннән парга әйләнеп, су безнең тән температурасын көйләп тора... Жирдә су күп, ләкин эчәргә яраклы әз. Суларыбыз әлендән-әле пычрана, әйләнә-тирә мохитка бәяләп бетергесез зыян килә.

Табигатебезгә куркыныч яный. Елгаларның чишмәләрнең, кулләрнең чисталыгын сакларга кирәк, моңа без дә үз өйлешебезне кертсәк иде. (җыр)

1. Воды Татарстана составляют реки, озера и подземные воды. Крупнейшими реками республики является Волга, Кама и два её притока – Белая, Вятка.

Кроме них протекает 500 малых рек, и 8 тыс. озер, прудов.

Подобно сказочному чуду

И ласкова , и добра Татарстанская земля.

Здесь даже реки, не как всюду,

А целые моря.

    2.                Даның жырга күчә бара,

                       Чистаем – гузәл калам,

                       Исемеңне ишетсәм дә,

                       Җыныма сихәт алам.

                       Борылып аккан су буйларын

                       Кургән саен һәрдаим –

                       Куз алдымда ак корабтай

                       Йөзеп барган Чистаем.

                       Чулманыңда дулкын уйный,

                       Дулкыныңда – акчарлак,

                       Акчарлаклар булып кайтам,

                       Сине сагынып кабат.

                            Якты калам, һәрчак безгә

                            Ачык синен кочагың.

                            Син дә генә сүнми яна

                            Өмет, бәхет учагы.

1. На берегах родной нашей матушки Каме стоит наш город Чистополь и села Змеево и Булдырь, которые дороги и милы нашему сердцу, ведь они являются нашей родиной.

         Веками несла свои прозрачные воды красавица Кама, то величаво спокойная, то нетерпеливо

       бойкая.

      И лишь преодолев годы и долины и ,попав в объятия Волги, она постепенно смирилась,

      подчиняясь спокойной строгости Волги. Веками питала Кама своей живительной влагой поля

      и нивы , и веками служила людям.                                            (җыр)

2.  Эчәргә су эзләп урам буйлап

     Киленкәйләр, кая барасыз?

     Алдыгызда җәелеп чишмә ага.

     Сез ерактан сулар аласыз.

     Теле булса әйтер иде чишмә:

     Чистартыгыз, суын эчегез,

     Энжедәй саф суларымны әчеп

     Хәл алырсыз, артыр көчегез.

     Мин дә сезгә, рәхмәт әйтә-әйтә

     Челтер-челтер җырлап агармын

     Сусаганга, моңлы – сагышлыга

     Һәркайсына дәва табармын.

1. Ой, ты Кама, Камушка

      Ты родная наша матушка

      До чего же ты богатая река,-

      Поется в народной песне…

      Кама (Чулман) в переводе «седая, каменная река» или «большая долгая река».

 Большая вода, запасы нефти – одна из причин, рождения в Республике гигантов автомобилестроения, нефтехимии, шинной промышленности, энергетикию В 1979 году дала промышленную электроэнергию Нижнекамская ГЭС. Буквально на голом месте , на реке Каме родился КамАЗ – родился город.

2. Не далеко от Камы в селе Ижевка изливается без цвета и запаха слабо-горьковато- соленая вода. Эта вода целебная. На базе источника с 1924 года стал работать курорт «Ижевские минеральные воды», а рядом – завод по разливу минеральной воды «Шифалы су»

1. О богатстве реки, о Камской рыбе далеко разошлась слава по всей Руси. Еще при царе Б.Годунове жители селения Рыбная Слобода поставляли рыбу государю

Рыбной столицей Прикамья была Елабуга.

Снова солнечный шар,

Опускаясь на край горизонта,

По реке и по небу

Живой разливает огонь…

Рыбаки ставят сети

И плещется Кама бессонно

И под Камской волной

Серебрится на солнце чехонь.

2. В путеводители «Кама и Волга», изданным в 1904 году, сообщается, что в 1854 году на глазах некого Косарева в с. Котловка поймали белугу 5 сажен (10м) длиной, 73 пуда(1168кг) весом. А причина в том, что река стала «Осью» большой химии  Урала и Поволжья.

     Только изредка можно встретить теперь в наших краях сказочных красавцев лебедей,  

      журавля, цаплю.  Безжалостно уничтожают их люди.  Правда кричат, курлычут пернатые

     обитатели водоемов: серебристые чайки, ласточки-береговушки, кулики, чибисы. «И такая

     это музыка для тех, кто любит посидеть с удочкой, покататься на лодке, или просто

     полюбоваться водяной гладью»  

1. Одной из ран, нанесенной природе является загрязненные реки. Это реки, умирающие от халатного отношения к ним  людей.

Как много наших рек, водоемов умирает, не выдержав вырубки ивняка, осушения болот.

2. Самым главным загрязнителем воды является промышленность и сельское хозяйство. Если мы хотим иметь крепкое здоровье, жить нормальной счастливой жизнью, мы все должны беречь наши: Каму, озера, родники и звонкие ручейки.

  1.    Бежит ручей и светлою струей

Искрится, словно, рыбьей чешуей,

Как  звон серебра, бросает он

То флейты, свирели перезвон,

Шурша по гальке лентой голубой,

Вприпрыжку мчится за самим собой

Спеша, вперед с усмешкою глядит,

Как ветер кудри ивы шевелит…

2.Тирән суы, безнең күңел кебек

    Дулкынлана, ярсый, тибрәнә

   Ярларына сыймый бәргәләнә,

   Тынып кала аннан бер мәлгә.

   Таллар ышыгында, хәйран калып,

   Тирән күлнең җырын тыңладык

    Күңел чоңгылыннан ургып

    Исәрләткеч моңны тыймадык.

1. На протяжении многих десятилетий мы осваивали землю, разрушая  природу. И сегодня мы должны восстановить, очистить её. Видя, как исчезает, как погибает милая нашему сердцу красота, мы должны понять, что человек и окружающая его природа – едины.
2.  Ты, человек, любя природу,

Хоть иногда её жалей

В увеселительных походах

Не растопчи её полей

В вокзальной сутолоке века

Ты оценить её спеши,

Она – твой давний добрый лекарь,

Она – союзница души

Не жги её напропалую

И не исчерпывай до дна.

И помни истину простую:

Нас много, а она одна.

1. Кешенен бөтен тормышы табигатьтә уза. Кеше никадәр генә көчле булып күренмәсен, ул табигатьнең бер кечкенә генә кисәге, ул да табигать баласы. Чишмәләрнең, елгаларның телләре булса, бик күп нәрсә турында сөйләрләр иде. Ченки аларга тарих дәвамын да бик күп вакыйгаларның шахиты булырга туры килә. Табигатькә куркыныч яный. Бүгенге көндә ул-яклаучысыз. Кешеләр, уяныгыз! Үзебезне сусыз һәм кислородсыз калдырмыйк! Әгәр табигатьне тыңларга, кузәтергә өйрәнсәк, үзебезне чолгап алган сихри дөняның серенә ныграк төшенә барырбыз.

Балалар! Балачак елларыгыз чишмәдәй саф, чиста булып үтсен, тавышларыгыз чишмә кебек чылтырап торсын. Апалар – сеңелләр, әниләр! Рәхимле – сөйкемлеләр дигән сүзләр сезгә күбрәк, әйтелсен!

Абыйлар, энеләр, әтиләр! Эшләрегез уң булсын. Тормышларыбыз мул булсын!

1. Берегите эти земли,

Эти воды

Даже малую былиночку любя

Берегите всех зверей внутри природы,

Убивайте лишь зверей себя.

2. Туган як, синнән дә гүзәлрәк җир бармы?

Бу жирдә чишмәләр челтерәп чыңлармы?

Әбиләр, бабайлар мирасы саклансын,

Чишмәгә кушылып кунелләр җырласын!