Алфавит уены өчен карточкалар
материал на тему

Архаизм

Хәзерге җанлы сөйләмнәр, төшеп калган искергән сүзләр

Анафора

Бер үк сүзләр, авазлар, сүзтезмәләрнең шигырь юлы башында кабатлануы

Антик

Грециядә безнең эрага кадәр, Римда б.э.к. өченче йөздә формалашкан шигырь төре

Автор

Персонаж сүзләре аркылы герой күңеленең мөһим тибрәнешләрен сиздертүче

Антоним

 Капма-каршы мәгънәле сүзләр

Аллегория

Читләтеп әйтү, Н.Исәнбәт аны киная дип атый

Баллада

Гадәттән тыш, героик-фантастик хәлләрне, легендар характерларны кискен каршылыклар бәрелешендә сурәтләү, лиро-эпик әсәр

Боерык җөмлә

Сөйләүченең берәр эшне башкарырга яки аннан тыелырга кушылуын белдергән җөмлә

Бәяләмә

Турыдан – тры бирелә яки читләтеп әйтелә

Бәйлек

Баш кисәк

Гидронимия

Елга , күл, инеш яисә су исемнәрен туплый, аларны лингвистик, тарихи яктан өйрәнә

Гипербола

Эш-гамәлне, күренешне чамадан тыш күпертеп суратләү

Гротеск

Гайре табигый сурәтләр, сатирик типиклаштыру чарасы

Градация

Мәгънә ягыннан якын суратләрне бер-бер артлы тезелеп килүе. (Тукай: ашыгам, тирлим, пешәм)

Гомумиләштерүче сүз

Газәл

Строфа саны 12дән артмаган мәхәббәт шигыре

Диалог

Ике яки берничә кешенең кара-каршы сөйләшүе

Драма

Матур әдәбиятның бер төре, нигезендә каршылык ята

Диалект

Аерым төбәктә яшәгән җирле халык сөйләме

Деталь

Әдәби әсәр тудыруда катнаша торган әйбер, сызык, хәрәкәт, төс, күренеш

Диссимиляция

Авазларның охшашсызланулары

Кереш сүз

Сөйләүченең җөмләдән уйга мөнәсәбәтен белдерә торган сүзләр

Комедия

Иҗтимагый тормыштагы яки көнкүрештән тискәре күренешләрдән көлеп, кеше характерының көлкеле якларын күрсәтүче сәхнә әсәре

Кульминацион нокта

Каршылыкның иң киеренке, кискен мизгеле, югары ноктасы

Композиция

Әсәр өлешләренең урнашу тәртибе

Ия

Җөмләнезң баш кисәге

Идея

Әсәрдәге конкрет вакыйгалар һәм җанлы образлар сурәтләнешендә бирелгән төп фактор

Ирония

Астыртын көлү, мактау аркылы асылда хурлау

Интонация

Тавыш хәрәкәте

Игълан

Кеше игътибарына язып куялар

Метафора

Күренешләрнең охшашлыгына яки каршылыгына нигезләнгән яшерен чагыштыру

Максат хәле

Мин

Зат алмашлыгы

Милли тема

Аерым бер этник төркемгә хас, башкалар өчен закончалыклы төс алмаган тема

Мәдхия

Мактаушигыре

Мәрсия

Үлгән кешегә багышлап язылган шигырь

Ниологизмнар

Тормыш үзгәрү нәтиҗәсендә барлыкка килгән яңа сүзләр

Нәрсә

Сорау алмашлыгы

Нокта

Хикәя җөмлә арасында куела

Новелла

Гадәти булмаган ситуацияләргә корылган, көтелмәгәнчә тәмамланучы, чишелеш вакытында геройның яңа якларын ачып тетрәнергә мәҗбүр итүче жанр

Нәсер

Эмоциональлеге, ритмик төзелеше ягыннан шигъри сөйләмгә якын, хис- кичереше эволюциясен күрсәтә торган чәчмә әсәр

Пафес

Әсәрнең эмоциональ көйләнеше, яңгырышы, әһәңе

Пролог

Әсәрдәге вакыйгаларны әсәр башында алдан сөйләп кую

Портрет

Әдәби әсәрдә кешенең тышкы кыяфәтен тасвирлау

Пейзаж

Әсәрдә җанлы һәм җайсыз табигатьне сурәтләү

Психологизм

Кешенең эчке дөнҗясын ачуга хезмәт итә торган алымнар билгесе;  язучының кеше күңеленә үтеп керүе; аның халәт-кичерешен сурәтләү осталыгы

Повесть

Рифма

Ритмик төзелеш ягыннан бердәй тезмәләр ахырында бер-берсенә аваздаш һәм бу тезмәләрне бергә бәйли торган сүзләр

Реализм

Тормышны үз формасында, барлык ваклыкларына, төсмерләренә турылыклы калып сурәтләүче иҗат юнәлеше

Романтизм

Билгеле бер идеал яктылыгында тормышны үзгәртеп тасвирлау

Рәвеш

Сюжет

Вакыйга-хәлләр яки кеше холкы-характерының үсү-үзгәрү тарихы

Синтетик иярчен җөмлә

Иярчен җөмләләрнең төзелеш ягыннан төре

Сүзтезмә

Үзара бәйләнешкә кергән ике яки берничә мөстәкыль сүздән торган төзелмә

Сынландыру

Җансыз предметны, күренешне җанлы итеп күрсәтү

Сарказм

Ачы, үткен, усал итеп көлү

Тәмсия

Чагыштыруга нигезләнгән жанр (Р.Фәйзуллин бик ярата)

Тәмамлык

Җөмләнең иярчен кисәге

Тамыр

Сүзнең төп лексик мәгънәсен белдерә

Тезмә кушма җөмлә

Үзара тезү юлы белән бәйләнгән җөмләләрдән торган кушма җөмлә

Тел

Кешеләр арасында аралышу коралы

Фразеология

Таркалмый торган сүзтезмәләр

Фонетика

Әсәр телен авазлар яңгырашы ягыннан оештыру

Фән

Фигылҗ җөмлә

Иясе булмаган җөмлә

“Үги кыз”

Татар халык әкияте исеме

Үрнәк

Мисал формасында бирелә

Үле тел

Функциональ яктан үсмәгән, сүлпәнәйгән тел

Үткән заман

Сөйләүче сөйләп торган вакыттан элек булган эш-хәлне белдерә

Өзек

Өтер

Тыныш билгесе

Өй эше

Дәрес ахырында икенче көнгә эшләп килергә кушылган эш

Өмет

Өндәү билгесе

Тыйгылы хикәя җөмләдән соң куела

Әсәр әдәби

Язучы татафыннан уйлап табылган яки яңадан торгызылган тормыш-чынбарлык моделе

Әкият

Язма әдәбиятка фольклордан күчеп, әхлакый типиклаштыру, сыйфаты калку күренеп торган әсәр

Әйтем

Әлифба

Җыр

Күңел тешкәндә дә, шатланганда да башкарыла торган әсәр

Җөмлә

Сүзләрнең хәбәрлекле мөнәсәбәткә керүе җирлегендә сөйләмнең иң төп берәмлеге

Җанлы тел

Функциональ үсеш кичерә, структур яктан да үсә торган тел

Ңыючы теркәгеч

Җөмлә кисәкләрен һәм кушма җөмләдә гади җөмләләрне үзара бәйли торган ярдәмлек сүз төркеменең бер төркемчәсе

Һәм

Җыючы теркәгеч

Һе

Ымлык