Татар теленнән карточкалар
план-конспект урока (7 класс) по теме

                       №7

 1.Юл сүзенән тамырдаш сүзләр ясап языгыз.

 2. Шул сүзләрнең берәрсен катнаштырып,1-2 җөмлә төзегез.

                     №10

 1.Шат сүзенән тамырдаш сүз-

ләр ясап языгыз.

 2. Шул сүзләрне кертеп,җөмлә-

ләр төзеп языгыз.

                   №12.        

1.Эш, тәртип, көз, кыш, көн,

 ай сүзләреннән сыйфатлар ясап языгыз.

2. Шул исем һәм сыйфатларны кертеп, 2-3 җөмлә төзегез.

                № 13.

 Ямьле, җылы, сулы, татлы сыйфатларына мәгънәдәш сыйфатлар табып, җөмләләр төзегез.

№6

  1. Яшь сүзеннән тамырдаш сүзләр    ясап языгыз.

   2. Шул сүзләрнең берәрсен              а      катнаштырып,1-2 җөмлә төзегез.

                            №8

    1.Балык сүзенән тамырдаш сүзләр ясап языгыз.

     2.Балык тоту турында мәкаль яисә   табышмак уйлап языгыз.

                         № 9

    1.Бала сүзенән тамырдаш сүзләр ясап языгыз.

    2. Балалар турында берәр җыр   языгыз.

                        № 11.

    1.Йөз   сүзеннән тамырдаш сүзләр ясап  языгыз.

   2. Кискеч, кисү, кистем сүзләренең тамырын табыгыз.

№ 15

1.Түбәндәге төркемнәргә бишәр мисал өстәп языгыз.

1)Бер иҗекле тамыр сүзләр:сак,...

2)Ике иҗекле тамыр сүзләр:

а-гач,... .

3)Өч иҗекле тамыр сүзләр:у-мар-та,... .

2.Кайсы төркемгә мисаллар табу кыенрак,ә кайсы төркемгә җиңел?

                         №17

1.Сүзләрне тамырга, ясагыч һәм төрләндергеч кушымчаларга аерып языгыз.

 сазлыклардан,тугайлыкны, авылдашлар,җимлек,умарталыкта,печәнлектән

2.Сорауларга җавап бирегез.

Сез нинди төрләндергеч кушымчалар беләсез?Аларны икенче төрле нинди кушымчалар дип йөртәләр?

                   №19

1.Нокталар урынына тиешле кушымчалар куеп, җөмләләрне күчереп языгыз.

Уку...лар хезмәт дәресендә эл...ләр ясадылар.

2.Чаңгы,юл,таш сүзләренә кушымчалар ялгап,яңа сүзләр ясагыз.

                      №14

  1.Дус сүзенән тамырдаш сүзләр ясап языгыз.

   2. Шул сүзләрнең берәрсен катнаштырып,1-2 җөмлә төзегез.

                       №16

Түбәндәге төркемнәргә бишәр мисал өстәп языгыз.

1)Тамырдан гына торган сүзләр:эл,...

2)Тамыр һәм ясагыч кушымчадан торган сүзләр:эл-геч,...

3)Тамыр һәм төрләндергеч кушымчадан торган сүзләр:эл-де,...

4)Тамыр,ясагыч һәм төрләндергеч кушымчалы сүзләр:элгеч-тә,...

                      №18

1.Нокталар урынына тиешле кушымчалар куеп, җөмләләрне күчереп языгыз.

Эш...ләр белән колхоз...ларның дуслыгы какшамас.Чик сак...лары сак... уяу тоталар.

2.Күз,су,кош сүзләренә кушымчалар ялгап,яңа сүзләр ясагыз.

                 №21

1.Сүзләр укыгыз.Тамыр һәм кушымчага аерып языгыз.

умартачы  сазлык  замандаш

тимерче    җиләклек  авылдаш

чәчкеч      чирәмлек   якташ

сөзгеч      төенчек     көрәштәш

2.Юлдаш,печәнлек,кыргыч,

 кыскыч сүзләренең тамырлары нинди сүз төркеменә карый.

                      №21

1.Сүзләр укыгыз.Тамыр һәм кушымчага аерып языгыз.

умартачы  сазлык  замандаш

тимерче    җиләклек  авылдаш

чәчкеч      чирәмлек   якташ

сөзгеч      төенчек     көрәштәш

2.Юлдаш,печәнлек,кыргыч,

 кыскыч сүзләренең тамырлары нинди сүз төркеменә карый.

                     1рәт

Кушма яки парлы сүзләр ясап язарга.

  бер                    вакыт

  ялан                  аяк

  чиләк                көянтә

  дүрт                  биш

  радио                алгыч

  тимер                аяк

  диван                карават

  һәр                    нәрсә

                №20.

1.Нокталар урынына тиешле кушымчалар куеп,җөмләләрне күчереп языгыз.

Кош...җылы як...очып киттеләр.

Минем абыем нефть... булып, апам укыту... булып эшли.

2.Уен,дус,бас  сүзләреннән яңа сүзләр ясагыз.

                       №22

1.Нокталар урынына тиешле кушымчалар куеп,җөмләләрне күчереп языгыз.

Яхшы...ка яхшы...- һәр кеше... эшедер.

2.Һөнәр,урман,дәрес сүзләреннән яңа сүзләр ясагыз.Ничәшәр сүз ясадыгыз?.

                    2рәт

    Кушма яки парлы сүзләр ясап язарга.

       иртә                      кич

       тирә                      як

       хәл                        иткеч

       кош                      корт

       бары                     бер

       йөз                       түбән

       кино                    аппарат

       халык                  ара

                       3 рәт

  Кушма яки парлы сүзләр ясап язарга.

  бил                    бау

  борыла             сарыла

  бер                    туган

  боз                    ваткыч

  таш                  күмер

  йорт                 җир

  бөтен               дөнья

  ике                    йөзле

                1рәт

Кушма яки парлы сүзләр ясап язарга.

  бер                    вакыт

  ялан                  аяк

  чиләк                көянтә

  дүрт                  биш

  радио                алгыч

  тимер                аяк

  диван                карават

  һәр                    нәрсә

                      3 рәт

  Кушма яки парлы сүзләр ясап язарга.                                                        

  бил                    бау

  борыла             сарыла

  бер                    туган

  боз                    ваткыч

  таш                    күмер

  йорт                  җир

  бөтен                дөнья

  ике                    йөзле

                        2рәт

    Кушма яки парлы сүзләр ясап язарга.

       иртә                      кич

       тирә                      як

       хәл                        иткеч

       кош                      корт

       бары                     бер

       йөз                       түбән

       кино                    аппарат

       халык                  ара

                        2рәт

    Кушма яки парлы сүзләр ясап язарга.

       иртә                      кич

       тирә                      як

       хәл                        иткеч

       кош                      корт

       бары                     бер

       йөз                       түбән

       кино                    аппарат

       халык                  ара

                    2рәт

    Кушма яки парлы сүзләр ясап язарга.

       иртә                      кич

       тирә                      як

       хәл                        иткеч

       кош                      корт

       бары                     бер

       йөз                       түбән

       кино                    аппарат

       халык                  ара

                         №2.

Һич, ак  сүзләре катнашкан кушма сүзләр сүзлекчәсен төзегез.

                       №3.

         Ак, баш  сүзләре катнашкан кушма сүзләр сүзлекчәсе төзегез.

                   №1                                           Боз, көн, почмак дигән сүзләр                                                        нинди кушма сүзләр составын-

да бар? Шул сүзләрне языгыз.

                      №4.

Кара, боз, таш, ваткыч, күмер, бодай  сүзләреннән кушма исемнәр ясагыз.

Шул исемнәрне кертеп 1-2 җөмлә төзегез.

                  №1                                                    Боз, көн, почмак дигән сүзләр нинди кушма сүзләр составын-

да бар?Шул сүзләрне языгыз.

                            №4.

1.Кара, боз, таш, ваткыч, күмер, бодай  сүзләреннән кушма исемнәр ясагыз.

2.Шул исемнәрне кертеп 1-2 җөмлә төзегез.

                         №1

  Сүзләрне иҗекләргә бүлеп яз.

 О хәрефе булган иҗекләр асты-

на сыз.

   борын, борыч, боҗыр, орлык, олы, отыш, корыч, очыргыч.

О хәрефе кайсы иҗектә генә языла?

                      №2.

  Һич, ак  сүзләре катнашкан кушма сүзләр сүзлекчәсен төзегез.

                          №3.

         Ак, баш  сүзләре катнашкан кушма сүзләр сүзлекчәсе төзегез.       

                       №1

  Сүзләрне иҗекләргә бүлеп яз. О хәрефе булган иҗекләр астына сыз.

   борын, борыч, боҗыр, орлык, олы, отыш, корыч, очыргыч.

О хәрефе кайсы иҗектә генә языла?

                      №2.

Сүзләрне иҗекләргә бүлеп яз. Ө хәрефе булган иҗекләр астына сыз.

 бөҗәк, көзән, төрән, рөхсәт, бөркү, һөнәр, хөрмәт, өянке.

Ө хәрефе кайсы иҗектә генә языла?

Бу сүзләр ни өчен нечкә әйтелә?

                    №3.

 Сүзләрне иҗекләргә бүлеп яз. Ө хәрефе булган иҗекләр астына сыз.

    бөре, бөке, дөрес, өлге, өрек, өтерге, чөгендер, төкерек, бөтерчек.

   Ө хәрефе кайсы иҗектә генә языла?

                      №4.

Ө хәрефе кергән сүзләрне генә иҗекләргә бүлеп, шигырьне күчереп яз.          

   Челтер-челтер чишмә ага

   Көмеш төсле сулары.

   Су өстендә җем-җем итә

   Көннең алтын нурлары.

                        №2.

Сүзләрне иҗекләргә бүлеп яз. Ө хәре-фе булган иҗекләр астына сыз.

        бөҗәк, көзән, төрән, рөхсәт, бөркү, һөнәр, хөрмәт, өянке.

Ө хәрефе кайсы иҗектә генә языла?

Бу сүзләр ни өчен нечкә әйтелә?

                      №3.

 Сүзләрне иҗекләргә бүлеп яз. Ө хәрефе булган иҗекләр астына сыз.

    бөре, бөке, дөрес, өлге, өрек, өтерге, чөгендер, төкерек, бөтерчек.

   Ө хәрефе кайсы иҗектә генә языла?

                     №4.

Ө хәрефе кергән сүзләрне генә иҗек-ләргә бүлеп, шигырьне күчереп яз.          

   Челтер-челтер чишмә ага

   Көмеш төсле сулары.

   Су өстендә җем-җем итә

   Көннең алтын нурлары.

                  №1.

     Дим буйлары, Зәй сулары

     Карап туймас ямь генә

     Казан-Уфа, Уфа- Казан

     Якын кардәш мәңгегә.

     Акчарлаклар, акчарлаклар

     Иделләргә талпына.

     Кайнар сәлам илтә алар

     Якты дуслык хакына

     Бездән башкорт халкына!

 Башта шәһәр исемнәрен, аннан соң елга исемнәрен, үзегез бел-

гәннәрне дә өстәп, дәфтәрегезгә языгыз.

       Үрнәк:

Шәһәр исемнәре:

Авыл   исемнәре:

                          №3.

1.Үзегез белгән башка космонавт-ларның да исем-фамилияләрен дә өстәп, күчереп языгыз.

Юрий Гагарин, Герман Титов,

Павел Попович, Андриян Николаев,

Валерий Быковский,Валентина

Терешкова,Владимир Комаров,

Борис Егоров,Павел Беляев,

Алексей Леонов,Константин

Феоктистов безнең

 космонавтлар.

Космонавтларга  дан!  

                       №2.

     Әниләре белән Гөлназ

      Исем эзли сеңелгә,

      Күплеккә күп ул исемнәр

      Тик... ятмыйлар күңелгә:

      Ләйсән, Гөлнар, Анжелина

      Гөлнур, Дилбәр, Алия,

      Айгөл, Алсу, Роза, Лена,

      Нурания, Гөлия...

      Матур исем тапкач Гөлназ

      Бик куанды үзе дә:

      -Әти! Әни! Сеңелемә

      Исем таптым- Резедә!

       Шигырьдәге кеше исемнәренә  

     фамилияләр өстәп, алфавит

     тәртибендә языгыз. Үрнәк:Алсу

       Афзалова.

                      №4.

  1.Шигырьне укыгыз.

   “Кызыл Маяк” колхозына

   хатны бик күп язалар.

    Мәскәүдән дә Казаннан

    Фермадагы Җамалга да,

    тракторчы Нурга да,

    ат караучы Камалга да.

    ашчы Шәмсеруйга да...

2.Калын хәрефләр белән бирелгән

   сүзләр ни өчен баш хәрефтән

    язылган?