Разработка урока "Ижек. Уларҙың төрҙәре"
методическая разработка (5 класс)

Башҡортостан Республикаһы мәғариф министрлығы

Бөрйән районы муниципаль районы хакимиәте мәғариф бүлеге

Иҫке Монасип урта мәктәбе

ТЕМА:

Ижек һәм уның төрҙәре

(5-се класс)

Иҫке Монасип урта мәктәбенең

башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы

Ҡотлобаева Динара Ишбулат ҡыҙы

2024 йыл

Тема: Ижек. Уларҙың төрҙәре

Дәрес эпиграфы: Ҡурай- башҡорт халҡының ғорурлығы ул. (З.Исмәғилев)  

Дәрес тибы: ҡатнаш дәрес.

Маҡсат:

- белем биреү маҡсаты – уҡыусыларҙың ижек хаҡында белемдәрен нығытыу; ҡурайҙы үҫемлек һәм музыка ҡоралы булараҡ танып белергә өйрәтеү;

- үҫтереүсе маҡсат – уҡыусыларҙың фекерләү ҡеүәһен, тасуири уҡыу күнекмәләрен  үҫтереү;

- тәрбиәүи маҡсат – мәшһүр ҡурайсылар менән таныштырыу, халҡыбыҙҙың йыр-моңдарына ҡарата ғорурлыҡ тойғоһо тәрбиәләү.

Бурыстар:

- “Ижек” темаһын нығытыу, ижек төрҙәре тураһында мәғлүмәт биреү;

- башҡорт халҡының милли музыка ҡоралы – ҡурай тураһында, мәшһүр ҡурайсылар тураһында белемдәрен арттырыу;

- башҡорт телендә һүҙҙе ижектәргә дөрөҫ бүлеү, юлдан-юлға дөрөҫ сығыу күнекмәләрен үҫтереү;

- уҡылған текстар, әңгәмәләр, өҫтәлмә материалдар ярҙамында ҡурайға, башҡортса моүона һөйөү, ҡурайсыларға ҡарата ихтирам тәрбиәләү.

Актив үҙләштереү өсөн һүҙҙәр:

хазина, рухландырыу, ҡайнар тойғо.

Планлаштырылған һөҙөмтә:

һүҙҙәрҙе ижектәргә дөрөҫ бүлеүҙе үҙләштереү, юлдан-юлға дөрөҫ сығыу күнекмәләрен нығытыу; ҡурайҙы үҫемлек һәм милли музыка ҡоралы булараҡ таныу;тасуири уҡыу күнекмәләрен һәм бәйләнешле телмәр үҫтереү; уҡытыусы менән берлектә эшләй һәм эште дөрөҫ баһалай белеү.  

Предмет-ара бәйләнеш:

 Башҡортостан тарихы һәм мәҙәниәте.

Йыһазландырыу: компьютер, экран, ҡурай, ҡурай үҫемлеге, һүҙлектәр, энциклопедия.

Дәрес барышы:

1. Психологик инеш. (2 мин) Коммуникатив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге булдырыу: уҡытыусы менән хеҙмәттәшлек итеү.

- Һаумыһығыҙ, уҡыусылар, дәресебеҙ ҡунаҡтары!

Әйҙәгеҙ, дәресте башлар алдынан, ҡунарҙы сәләмләйек тә, бер-беребеҙгә яҡшы кәйеф теләп, йылмайыу бүләк итәйек.

2. Булған белемде актуалләштереү. Регулятив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге булдырыу.

1. Үткән темалар буйынса карточкала эш

2.Физминутка “Ҡурай”

• Ҡурай
• Әү
• Ҡайҙа үҫтең?
• Урманда
• Кем ҡырҡты?
• Ҡурайсы
• Ни эшләргә?
• Уйнарға

Ике бала парлашып ижеккә бүлеп әйтеп ҡарай.

Таҡтаға дата, һәм дәрес темаһы яҙыла.

3. Яңы тема (5 мин)

1. Инеш күнегеү.

Тексты уҡып,  ҡалын хәрефле һүҙҙәрҙе ижектәргә  бүл

- Уралда үҫкән таҡыя башлы         үлән көпшәһе мин. Оҫтаның тылсымлы ҡулдары көпшәнән ғәжәйеп моңло уйын ҡоралы яһаны. Башҡорттарҙа ҡурайсылыҡ сәнғәте алыҫ дәүерҙәрҙән килә, - тип талғын ғына көй менән өндәшкән ҡурай. (М.Тайсина)

-У-рал - бер генә һуҙ.өндән тороусы,

-оҫ-та-ның -   һуҙ. һәм тарт. өндән тороусы,

-ҡу- рай -   тарт.һәм һуҙ.

- көй - тарт.+һуҙ.+тарт.,

- илт һуҙ+тарт+тарт

- Баш-ҡорт-тар-ҙа - тарт.+һуҙ.+тарт.+тарт.

2. Ижек төрҙәрен билдәләү һәм таблица төҙөү, миҫалдар килтереү

4. Яңы теманы нығытыу

1. 148-се күн. Ҡурай һәм ҡурайсылар тураһында һөйләп китеү

2. Һүҙлек эше

Сәхрә – иркелек, киң ялан

Хазина – йыйылған, тупланған баһалы йәки йәшереп һаҡланған аҫыл нәмә, байлыҡ

Шөһрәт – дан

Ләззәт – кинәнес, ҡәнәғәтлек

Шөғөлләнәләр – мауығып башҡарылған эш

Т.Ү. – ошо һүҙҙәрҙе ҡулланып, берәр һөйләм төҙөгөҙ.

Миҫал: Сәхрәлә ҡурай моңо яңғырай.

Ҡурай  беҙҙең рухи хазинабыҙ.

Беҙҙең ҡурайсылар донъя сәхнәһендә шөһрәт ҡаҙана.

Ҡурай моңон ләззәтләнеп тыңланым.

Беҙҙең уҡыусылар ҡурай түңәрәгендә шөғөлләнәләр.

5.Рефлексия. ( 5 мин)

Регулятив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге; уҡыу маҡсатын нығытыу, үҙбаһа.

-Бөгөн дәрестә ниндәй яңылыҡ белдегеҙ? Дәрестән ҡәнәғәтһегеҙме? Уны ошо смайликтар ярҙамында баһалап китегеҙ әле.

Дәресебеҙҙе бөгөн ҡурайға арнап, башҡорт халҡының ғорурлығы, тинек. Ә ни өсөн ҡурай халҡыбыҙ ғорурлығы ул,һеҙ нисек уйлайһығыҙ, уҡыусылар?

-Дәрес оҡшанымы? Әйҙәгеҙ, алдығыҙҙа ятҡан смайликтар менән баһалап үтегеҙ

Һығымта: Шулай итеп, башҡорт халҡының ғорурлығы булған милли уйын ҡоралы ҡурай һәр ваҡыт милләтебеҙҙең юлдашы, моңдашы, рухташы булған. Ул ата-олатайҙарыбыҙҙан быуындан-быуынға күсә килеп, бөгөн дә киләсәккә тылсымлы көйөн яңғыратып, халҡыбыҙ данын тағы ла арттырасаҡ, шулаймы, уҡыусылар.

Өйгә эш: ҡурай тураһында шиғыр яҙып килергә.