Халыкара туган тел көненә багышланган

 әдәби-музыкаль кичә

Тема:   “Иң гүзәл  тел- туган  тел” (Халыкара Туган тел көненә  багышлана)

Максат:     

 1. Укучыларны мәдәниятле сөйләм күнекмәләренә өйрәтү, туган тел көне турында мәгълүматларын арттыру, төрле телләрдәге җырлар, шигырьләр аша  укучыларга ана телләрен өйрәтү.

2. Эчке матурлыкка омтылу хисе уяту, иҗади сәләтләрен үстерү.

3. Укучыларда ана телләренә һәм башка телләргә карата кызыксыну һәм хөрмәт тәрбияләү, милли үзаң, милли горурлык хисләре булдыру, халкыбызның бай, рухи мирасын барлауга ихтыяҗ  тудыру.

Җиһазлау: мультимедиа слайдлары, музыкаль бизәлеш, туган тел турында плакатлар.

Катнашалар: укучылар, укытучылар.  

Зал бәйрәмчә бизәлгән. Сәхнә түренә “Иң гүзәл  тел- туган  тел” дип язылган.   Залда   “Теле барның- иле бар”, “Туган телем – киңдер сиңа күңел түрем”, “Тел – безнең гомер юлдашыбыз” плакатлары эленгән.

Бәйрәм  Г.Тукай портреты янында укучының монологы белән башлана.

(Сәхнә артында “Туган тел” җыры яңгырый. И.Шакиров башкаруында, магнитофон язмасында яки грамъязмада).

Ишеттем мин читтә “Туган телне”

Халкым, нинди моңлы көең бар.

Тукаемны йотылып тыңлаганда

Тамагымда кайнар төер бар.

Кем ничектер, әмма мин бу җырны

Тыңлыйм гына тыңлыйм туялмыйм.

Әсәрләнәм сабый бала кебек,

Ир булсам да яшем тыялмыйм.

                                        Ш. Галиев.

Укучы: Исәнмесез,Тукай абый! Мин күңелемдәге уйларымны, кичерешләремне Сезгә сөйләргә булдым әле. Сезнең юклыкны белсәк тә, йөрәккә боерып булмый, күңел Сезнең белән сөйләшә, ярдәм-киңәшләр көтә. Тукай абый! Сез минем генә түгел, бик күпләрнең хәтер сандыгында Габдулла Тукай булып сакланасыз. Гомерегезнең соңгы көненә кадәр тел, милләт дип янган кеше дә Сез. Кызганыч, бүгенге көндә телебез һәм милләтебез аянычлы хәлдә. Мәктәпнең туган тел бишегендә тибрәткән сыйныф бүлмәләре безне моңсуланып каршы ала. Бу бүлмәләргә бик сирәк керәбез инде без. Чөнки дәресләр кыскартылды.

Габдулла Тукай: Мин барысын да күреп, борчылып ятам, кадерле укучым. Күр әле, күпме тел мохитен сыйдырган диварлардан бүген салкынлык бөркелә. Таш булып таш та бу күренешләрдән ыңгырашып, сыкрап куйган төсле тоела. Ыңгырашыр да шул... Күпме үз эшенең остасы булган телчеләр монда дәрес биргән, күпме балалар телебезнең матурлыгын, аһәңлеген шушында тойган, туган телнең илаһи төшенчәләрен дә, гүзәл әдәби әсәрләрен дә шушында ишеткән. Һәм менә шушы эшләр берәм-берәм җыелып, тупланып, баеп, баетылып бер киштәгә рәт-рәт итеп тезелеп куйгач, бер талпынуда төртеп аударылган.

 Укучы: Тукай ага, Сез бик борчылмагыз әле, татарлар көчле һәм горур алар. Көн дә телебезнең кимсетелүен искәртеп торсалар да, бөркетләр сыман, көчле һава агымын күкрәкләре белән ярып, һаман алга баралар. Мәктәп – телебезне саклап торган бердәнбер учак икәнлеген аңлап, кулларын пешерә-пешерә, шул учакка утын өстәп торалар

 Тукай ага: Рәхмәт, укучылар. Сез мине шатландырдыгыз. Саубуллашыр алдыннан, сүземне йомгаклап шуны әйтәсем килә. Гасырлар буенча чарланып, иң камил телләр дәрәҗәсенә күтәрелгән телебезне, уч төбендә утлы чәчәкләр итеп үстереп, күк йөзенә якты йолдыз итеп чәчәрлек кыю, горур, милләтпәрвар булып үсегез.

 Укучы: Тырышырбыз, Тукай ага, Сезнең васыятьләрне үтәргә!

1 в сыйныфы укучысы  Г.Тукайның “И туган тел” шигырен сөйли.

(Алып баручылар: татар, рус, чуваш милләте киемнәреннән укучылар чыга)

1 а.б.:        

Хәерле көн димен барчагызга,

Кояшлы көн телим гөлләргә,

Сөйкемлелек телим яшь кызларга

Ә батырлык сезгә - егетләргә!

Хәерле көн, кадерле милләттәшләр – хөрмәтле кунаклар, укучылар,  туган телебез сагында торучы фидакарь укытучыларыбыз!

2а.б:     Добрый день, дорогие друзья! Мы приглашаем вас на праздник, посвященный Международному дню родного языка! Международный день родного языка, провозглашенный Генеральной конференцией ЮНЕСКО в ноябре 1999 года, отмечается каждый год с февраля 2000 года для содействия языковому и культурному разнообразию и многоязычию.

3а.б. ведущий:   (Приветствие )

Ырă кун пултăр,туссем, тăвансем, ытараймичăваш, тутар, вырăсачисем. Паян-пысăкуяв -  икĕпин те çирĕмпĕрмĕшçул-тăванчĕлхе  тата халăхсенпĕрлĕхлĕхçулталăкĕ.Атте-анне чĕлхи - пирĕнтăванчĕлхе. Тăвансăмах, тăванчĕлхе - халăхчунĕ. Унăнпаянхикунĕ, малашлăхĕ. Унсăрăнхалăхçук. Шкултатăванчĕлхе–пĕрремĕш предмет.

1 а.б.:  Бу көн һәр милләт, һәр халык өчен бәйрәм көн - Халыкара туган тел көне. Бу хәл Пакистанда   1952 нче елның 21 нче февралендә була. Бангл теленә дәүләт статусы бирүне таләп итеп чыгыш ясаган биш студент үтерелә. Шушы вакыйгадан соң 47 ел үткәч, 1999 нчы елда, 21 нче февраль Бангладеш тәкъдиме белән, ЮНЕСКО тарафыннан Халыкара туган тел көне дип игълан ителә.

2а.б.: Этот праздник не только сближает, но и объединяет различные национальности. Каждый народ воспевает свой родной язык!

Мне с малых лет знаком искусный

Богатый, светлый, дорогой

Язык великий, нежный, русский

По жизни я иду с тобой.

Я первый раз его услышал

От мамы, что всегда со мной

И потому он мне так близок

Любимый, добрый и родной.

3.а.б. Ведущий :

Çĕрчăмăрĕçинче, ученăйсемтĕпчесепĕлнĕтăрăх, 2500(икĕ пинте пилĕкçĕр) ытлачĕлхе, Раççейре-130 (Çĕрвăтăра)яхăн.Кирекхăшчĕлхе те хăйнемайлăпуян та аслă. Анчах та кашниçыншăнаххăйĕнтăванчĕлхипуринчен те хаклăрах. ТутарстанРеспубликинчи 3513пинçынран-130 пинытлачăвашсем.Чăваш тата тутарчĕлхисенчепĕр пек сăмахсемпитĕйышлă.Мĕншĕн тесен икĕчĕлхи те тĕрĕкчĕлхисенушкăннекĕреççĕ

1 а.б.:   Туган-үскән илнең якынлыгын, Ватанның газизлеген тоярга да безгә нәкъ менә туган тел ярдәм итә. Бүгенге бәйрәмебез дә–   “Иң гүзәл  тел- туган  тел” дип атала.

   Кешенең бөтен тормышы тел белән бәйле. Туганнан алып, соңгы сулышына кадәр, тел һәм сүз – кешенең аерылгысыз юлдашы. Кешенең бөтен тормышы тел белән бәйле: тел ярдәмендә кешеләр үзара аралашалар, бер-берсен аңлыйлар, тормыш тәҗрибәләрен һәм рухи байлыкларын буыннан буынга күчерә баралар. Шулай итеп, тел кешелек җәмгыятен үстерүгә хезмәт итә.

Монтаж  3 Б сыйныфы укучылары

1)Туган тел-иң татлы тел,

Туган тел-иң тәмле тел.

Тәмле диеп, телең йотма-

Туган телне онытма!

 Туган телемдә сөйләшеп

Яшим мин туган илдә.

“Туган ил”дигән сүзне дә

Әйтәм мин туган телдә

2) Иң изге хисләремне мин

Туган телдә аңлатам.

Шуңа күрә туган телне

Хөрмәтлим мин, яратам.

 Халкым теле-хаклык теле,

Аннан башка минем илем юк;

Илен сөймәс кенә телен сөймәс,

Иле юкның гына теле юк.

3)Родной язык – святой язык,

Отца и матери язык!

Как ты прекрасен! Целый мир

В твоем богатстве я постиг!

Родной язык! Родной язык!

С тобою смело шел я вдаль,

Ты радость возвышал мою,

Ты просветлял мою печаль!

4) Күзләремне ачты минем,

Иркәләде үз телем.

Үз телем яктыртты юлны,

Үз телем бирде белем.

 Игелекле булып үсим

Газиз туган телемә.

Туган тел бер генә була,

Әнкәй кебек-бер генә.

5) Әткәң-әнкәң телен белсәң,

Адашмассың кайда да.

Туган телемдә эндәшәм

Кояшка да, айга да.

 Туган телемдә аңлашам

Үткән, бүгенем белән.

Әлифбамны, дога итеп

Укыймын күңелемнән.

6. Безнең туган телебез – татар теле зур тарихлы, бай, җырлы, моңлы тарих.

И минем җандай кадерлем,

И җылы, тере телем!

Кайгылар теле түгел син,

Шатлыгым теле бүген.

Тик синең ярдәм белән мин,

Тик синең сүзләр белән

Уйларын йөрәккәемнең

Дөньяга әйтә беләм.

7. Туган телем –татар теле,

Телләрнең иң гүзәле.

Туган телем – иркә гөлем.

Милләтнең син бизәге.

Туган тел ул – ана теле,

Яшәеш башлангычы.

Аны саклау һәм яклау

Һәрбер кеше бурычы.

Туган телендә ачылсын

Һәрбер баланың теле.

Җир йөзен ныграк яктыртсын

Язгы кояш бәйләме.

8)

Тел ачылгач , үз телеңдә әйтә алсаң”әни”дип,

Тел ачылгач , үз телеңдә әйтә алсаң “әти” дип.

Күзләреңә яшьләр тыгылмас,

Туган телең әле бу булмас.

Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң “Әни” дип,

Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң “Әти” дип.

Күзләреңә яшьләр тыгылыр

Туган телең әнә шул булыр.

9)

11)Дружба народов не просто слова,

 Дружба народов навеки жива.

 Дружба народов счастливые дети,

 Колос на ниве и сила в расцвете.

 А если взять творцов искусства,

 Известных нам, как Пушкин, Тукай?

 Их лирику переполняют чувства,

 И воспевает каждый свой язык и край!

10)  Безнең телебез – матур, күркәм тел. Әгәр милләтнең теле кулланылмый башласа, ул юкка чыга. Моның өчен сугыш та, кан кою да кирәкми. Телен бетердең исә, үз халкыңның әдәбияты да, мәдәнияте дә бетә. Безнең бурыч – халкыбызда милли аң, милли горурлык уяту, телебезне саклап калу. Тел өчен көрәш – милләт өчен көрәш ул.

11) С. Әхмәтҗанованың “Аңла, балам...” шигыре)

Илләр, телләр, диннәр алмашына –

 Ниләр көтә адәм баласын?

Аңла, балам, сине үзең итеп

Туган телең саклап каласын.

Куштым сиңа сайлап матур исем –

 Җисемеңә туры килсен ул

. Милләтеңнең бер мирасы итеп,

 Әткәң - әнкәң биргән исем ул.

Вакыт белән бергә үзгәрә бел

 Телләр өйрән, балам, дөнья күр.

 Йөз чөермә ләкин үз телеңнән:

 Бу – Ватанны сату белән бер.

Син тугач та, ана сөте белән

Иренеңә тамган туган тел

 Туган телең җуйсаң, әнкәеңне

 Онытуың булыр, балам, бел!

 Җыр__________________________________________________________:

Номерлар:

1)  Р. Миңнуллин “Туган телемә” шигыре, укый  .................................

2. Роберт Миңнуллин “Татарлар” шигыре, укый .......................................
3. Лена Шагыйрьҗан “Туган телгә мәдхия” шигыре,  укый .........................................
4. Наҗар Нәҗми “Татар теле” шигыре, укый ........................................
5. Хәсән Туфан “Туган тел” шигыре.........................................
6. Энҗе Мөэминова “Туган тел” шигыре,укый .........................................

А. Б. Татар җыры,татар биюе

Алып килә халкым хәтерем

Я оялчан, инсаф, ягымлы ул-

Үзе салмак, үзе әкерен.

.Ал.баручы

 Татарстаныбыз үзенең милли бәйрәме Сабан туе белән дөнья күләмендә дан казанган. Без - татар милләтенең киләчәге - шундый дәүләттә яшәвебез белән горурланабыз. Киләсе җырыбыз да Татарстаныбызга багышлана.

“Мин яратам сине Татарстан” җыры башкарыла.

_Җыр_____________________________________________________________

1 а.б.: Туган тел! Һәркем өчен дә газиз бу сүз. Туган йортыбызның, туган авылыбызның, туган илебезнең кадерле булуын без иң элек туган тел аша тоябыз. Безне хыялланырга өйрәткән әкиятләребезне, тапкыр, җор телле булырга өйрәткән табышмак һәм мәкальләребезне, моңлы һәм хисле иткән җырларыбызны туган тел аша ишетәбез.

2.а.б.:

Родной язык-богатое наследство,

Пришедшее из глубины веков,

Ты отражаешь мысли человека,

Ты помогаешь выразить любовь!

1а.б.: Без иң кадерле “әти”, “әни”, “әби”. “бабай” сүзләрен туган телдә әйтәбез. Туган телебезнең, торган җиребезнең кадерле булуын без иң элек туган тел аша тоябыз. Туган җирен чын күңелдән яраткан, халкының тарихына, гореф–гадәтләренә, әдәбиятына, диненә ихтирам белән караган кеше генә туган телен чиксез кадерли.

Ведущий: (Кто мы –чуваши)

Камсемэпир? Мĕнлейăхранэпир?

Мĕнле анне пире савсаçуратнă?

Мĕнлеатте ура çинетăратнă?

Мĕнлеçĕрпарнеленĕхăйĕнçăкăрне?

Чăвашсемехэпир, ырăçынсемэпир.

Чăваш анне пире савсаçуратнă.

( Кичә Г.Ткайның “Туган тел” җыры белән тәмамлана)