План-конспект урока по бурятскому языку "Юумэнэй нэрээр аяншалга".
план-конспект урока (6 класс)

Юумэнэй нэрээр аяншалга.

Хэшээлэй темэ:Юумэнэй нэрэ. Дабталга.

Хэшээлэй зорилго:

Практическа: Юумэнэй нэрэнүүдэй хүниие ба юүмэнүүдые тэмдэглэлгые һайнаар ойлгуулха,илгаруулжа һургаха;

Һургалгын: Юумэнэй нэрэнүүдые юрын ба тусхайта гэжэ илгаруулжа һургаха;

Хүгжөөлгын: хэлэнэй нөөсэ баялиг хадуун абалга, анхарал, ухаан бодолыень һайжаруулха;

Хүмүүжүүлгын: Арадай аман зохеол тухай мэдэсээ үргэдхэхэ;

Хэшээлэй янза: Дабталгын хэшээл.

Хэшээлэй түхэл: шэнжэлэлгын.

Арга методынь: наадан, хөөрэлдөөн, карточкаар хүдэлмэри.

Хэрэгсэлнүүд: карточка, ном «Буряад хэлэн» 6 класс О.Ш. Цыремпилова, Ц.С. Жанчипова.

Хэшээлэй ябаса:

I. Эмхидхэлэй уе:

I. Вводно-мотивационно шата.

-Сайн байна,үхибүүд! Мүнөөдэрэймнай хэшээл, хэшээл- юумэнэй нэрээр аяншалга  болоно..

-Зай, ном, дэбтэрнүүдээ гаргажа бэлдэе,һара, үдэрөө бэшэгты.  Мүнөө хэшээлдээ бидэ классаа 3 команда болгожо хубаахабди. Команда бүхэндэ нэрэ үгэхэбди. Би иимэ нэрэнүүдые дурдаха байнаб:

1 ряд- “Үбэл” – “Зима”

2 ряд – “Хараасгай” – “Ласточка”

3 ряд – “Бүргэд” –  «Орел»

Гэрэй даабари шалгалга ( 3-5 мин)

Һүни                      гэр

Һүн-иин                 гэр-эй

Һүни-дэ                 гэр-тэ

Һүн-иие                 гэр-ые

Һүн-еэр                 гэр-ээр

Һүи-тэй                 гэр-тэй

Һүни-һөө               гэр-һээ

1. Ямар ехэ раздел үзэжэ эхилээбибди?  Морфологи
2. Морфологи юу үзэдэг бэ? Хэлэлгын хубинуудые.
3. Мүнөөдэр хэшээлдээ ямар хэлэлгын хуби дабтахабди? Юумэнэй нэрэ
4. Ямар хэлэлгын хубиие юумэнэй нэрэ гэдэг бэ?
5. Юумэнэй нэрэ удхаараа яажа илгардаг бэ?

II. Операционно-содержательна шата.

1 – станцида хүрэжэ ерээбди: Хүниие ба Хүнһөө бэшэ юумэ тэмдэглэһэн юумэнэй  нэрэнүүд.

Нэгэдэхи мүрысөөн эхилхын тула бидэ мүнөө дабтахабди. Хүниие тэмдэглэһэн юумэнэй нэрэнүүд хэн? гэжэ асуудалда харюусадаг. Хүнһөө бэшэ юумэнүүдые, амитадые тэмдэглэһэн юумэнэй нэрэнүүд юун? гэжэ асуудалда харюусадаг. Би команда бүхэндэ бүмбэгэ шэдэжэ,юумэнэй нэрэ хэлэхэб,тиихэдэм, таанар энэ бүмбэгэ барижа,асуудалынь хэлэхэ еһотойт. Хэн? Юун? Гэһэн асуудалда харюусахад.   Зүб харюусаһан, алдуу хээгүй команда эгээл ехэ 3 балл абаха.

Үгэнүүд: морин,шүлэг, басаган,жолоошон,Буряад-Үнэн,гэр,самбар, ямаан,загаһашан,амбаар,моришон, Оюна.

Тобшолол: Бэрхэнүүд. Хэн? Юун? Гэһэн асуудалнуудта харюусадаг юумэнэй нэрэнүүдые  илгаруулжа шадаха болоот.

2 станцимнай: юрын ба тусхайта юумэнэй нэрэнүүд

-Ухибүүд,самбар руу харая,энэ үгэ “Хүн”. Дэлхэй дээрэ олон мянган хүнүүд байдаг.Хүн бүхэниие илгаруулхын тула тусгаар нэрэ үгэнэбди. Олон нютагууд сооһоо нэгэ нютаг илгахын тула нэрэ үгэнэбди.

Жэшээнь: (самбарта байһан таблица харуулха)

1 столбик –юрын юумэнэй нэрэнүүд.

2 столбик –тусхайта юумэнэй  нэрэнүүд.

-Зүб даа, юумэнэй нэрэнүүд юрын ба тусхайта боложо илгардаг. Яагаад эдэниие бэшэг соо илгахаб?

(Бэшэхэдээ тусхайта юумэнэй нэрэнүүд томо үзэгөөр бэшэгдэнэ, харин газетэ, ном, журналай нэрэнүүд хаалта соо абтана.)

Мүнөө бидэ багахан диктант бэшэхэбди. Эдэ үгэнүүдые юрын, тусхайта гэжэ хоёр столбик болгон илгаруулжа бэшэгты:

Үгэнүүд: Бато Базарон,газетэ, тэмээн, “Адуушанай дуун”,Сэлэнгэ,колхоз,Доржо Банзаров,һурагша,темэ,плакат,Байгал,дасан,Улаан-Удэ.

-Диктантнуудаа суглуулжа,Сталина Маркеловнае шалгаад үгэхыень гуйнабди.

3-дахи станцида бэрхээр хүрэжэ ерэбүүбди.  Юумэнэй нэрын зохилдол.

-Бидэ мүнөө энэ станцида хүрэжэ ерэхэдээ юун тухай хэлсэхэбибди? Юу хэхэбди?

Үхибүүд, мүнөө энэ мультфильм харая.

-Юун тухайб энэ мультфильм? Энэ мэлхэй юу хэнэб? Юун эндэ һэлгэгдэнэб? Энэ мультфильм хараад байхадаа, хүрэжэ ерэһэн станцида юу хэхэбди?

-Агууехэ итальян композитор Антонио Вивальдиин «Жэлэй дүрбэн саг» гэһэн мэдээжэ хүгжэм доро энэ мультфильм харуулагдана.

-Энэ дэлхэй дээрэ бүхы юумэн хубилдаг: жэлэй дүрбэн саг, байгалиин үзэгдэлнүүд, хүнэй наһан, шарай, элдэб үйлэнүүд, түүхын ушарнууд г.м.

Тиигээд энэ станцимнай темэ грек философ Гераклидай «Бүхы юумэн хубилдаг, бүхы юумэн һэлгэгдэдэг» гэһэн бодолтой таарана.

-Манай ажабайдал гээшэ ходо һэлгэгдэжэ байдаг үзэгдэлнүүд.

Ямар 3 бүлэгүүдтэ хубаахаар бэ? (физическэ, химическэ, биологическа). Эдэ үзэгдэлнүүдые физикэ, хими, биологи гэһэн 3 наука үзэнэ, таанад 7-хи классһаа үзэжэ эхилхэт.

-Харин хэлэндэ ямар юумэн хубилдаг бэ? Үгэнүүд

-Манай буряад хэлэндэ үгэнүүд юугээрээ хубилдаг бэ? Тоонуудаар, Падежнүүдээр.

-Үгэнүүдэй падежнүүдээр хубилалтые юун гэдэг бэ? Зохилдол

-Буряад хэлэндэ хэды падеж бэ? Нэрлэгты. 7

- Ород хэлэндэ хэдыб? 6

Зай, иигээд «Бүхы юумэн хубилдаг» гэжэ нэрэтэй энэ таблица харая.

Амиды организмнуудтай болодог хубилалтануудые биологическа үзэгдэлнүүд гэдэг.

-Бүхы амиды юумэн энэ дэлхэй дээрэ түрэнэ, ургана, үтэлнэ – энэмнай биологическа үзэгдэл болоно.

-Зай, иигээд, наһан гэжэ үгэ зохилдуулая.

Бодосой бүридэлынь хубилдаггүй, харин түхэл маягынь хубилдаг үзэгдэлнүүд физическэ болоно. (Ууралталга, уһанай хүрэлгэ)  (состав веществ остается постоянным, но может измениться форма, обьем и т д - испарение, замерзание воды.)

Уһан гэжэ үгэ зохилдуулая.

Бодосуудай бүридэлынь хубилжа, шэнэ бодосууд бии болодог үзэгдэлнүүдые химическэ гэдэг. Жэшээнь: һүүнэй гашалалга.

Когда изменяется состав и получается новые вещества, такие явления называются химическими. Например : скисание молока

Һүн гэжэ үгэ зохилдуулая.

-Зай, иигээд юун хубилнаб?

Бүхы юумэн: оршон тойронхи байдал (мир), байгаали, хүнүүд, амитад, ургамалнууд, түүхэ, политикэ, хэлэн г.м. Байдалнай түргөөр хубилна, сагнай мүнөө ондоо боложол байна, мүнөө Интернет, информационно технологинууд гээшэмнай ямаршье ажабайдалай талада оронхой: шэнэ онол арганууд, шэнэ эрилтэнүүд, шэнэ мэргэжэлнүүд г.м. Тиигээд хэлэн соомнай шэнэ үгэнүүд бии боложол байна.

-Блог, мэйл, , ватсап, вайбер, вконтакте,  гипермаркет, фитнес-клуб г.м

III. Рефлексивно-оценочна шата.

1. Зай,мүнөөдэр хэшээлдээ юу мэдэхэ болобот.

(һурагшадай мэдэсэ ба шадабари шалгалга)

2. Юумэнэй нэрэ ямар асуудалда харюусанаб?
3. Юумэнэй нэрэ яажа илгарнаб?
4. Юумэнэй нэрэ яажа зохилдоноб

Булта оролдожо хүдэлбэт, бэрхэнүүд. Тон онсо илгаржа, ехэ хубитаяа оруулһан хэд байна гээшэб? ,    ,  , Тэдээндэ эрхим гэһэн сэгнэлтэ табинаб.

Гэрэй даабари:

Өөрынгөө жэшээнүүдые һанажа бэшэхэ, зохилдуулха.

Тест Юумэнэй нэрэ 6 класс

1.Юумэнэй нэрэ юу тэмдэглэнэб?

1) Шанар      2) Хүниие       3) үйлэ      4) Амитанай юумые     5) Тоо    6) Амигүй юумые

2. Юумэнэй нэрэ ямар асуудалда харюусадаг бэ?

1) Хэн? Юун?                       2) Яаба? Юу хэнэ?

3. Үгэһэн юумэнэй нэрэнүүдэй илгаа заагты.

1. Байгал, Ага                       а. тусхайта

2. Мүнгэн, хонин                 б. Жиирэй

4. Хүниие, амитаниие, юумые нэрлэһэн юумэнэй нэрэнүүдые ологты.

1. хада, сонхо, үүдэн

2. суглаан, хабар, намар, сэн.

3. Булат, үхэр, харгы, заан, гахай.

5. Хамаанай падежэй залгалтатай үгэнүүдые илгагты.

1. уһанай, гэрэй, юумэнэй, санын, лагериин

2. найрта, ахада, Дулмада, гэртэ.

Хэшээлэй самоанализ

Һара үдэр: Декабриин 4

Анги: 6-дахи «б», 18 хүбүүд, 6 басагад.

Буряад литература .

Хэшээлэй сэдэб: Юумэнэй нэрэ. Дабталга

Хэшээлэй янза: Дабталгын хэшээл.

Хэшээлэй түхэл: шэнжэлэлгын.

Арга методынь: наадан, хөөрэлдөөн, карточкаар хүдэлмэри.

Хэрэгсэлнүүд: карточка, ном «Буряад хэлэн» 6 класс

Хэшээлэй зорилгонууд:

Практическа: Юумэнэй нэрэнүүдэй хүниие ба юүмэнүүдые тэмдэглэлгые һайнаар ойлгуулха,илгаруулжа һургаха;

Һургалгын: Юумэнэй нэрэнүүдые юрын ба тусхайта гэжэ илгаруулжа һургаха;

Хүгжөөлгын: хэлэнэй нөөсэ баялиг хадуун абалга, анхарал, ухаан бодолыень һайжаруулха;

Хүмүүжүүлгын: Арадай аман зохеол тухай мэдэсээ үргэдхэхэ;

Хэшээлэй шатанууд:

1 шата Эмхидхэлэй үе. Багша үхибүүдээр мэндэшэлнэ, һайнаар хүдэлхын тула- классаа 3 команда болгожо хубаахабди.

 2 шата. Гэрэй даабари шалгаад, һурагшад хэшээлэй зорилго табиха.

(Водно мотив. Этап. Постановка целей, актуализация знаний)

3 шата. Хүниие ба Хүнһөө бэшэ юумэ тэмдэглэһэн юумэнэй  нэрэнүүд.

Шалтагаан һуралсалай ажаябуулга. (Мотивация учебной деятельности)

4 шата. Нюдөө ба бэеэ амаруулая. Физкультминутка

5 шата. юрын ба тусхайта юумэнэй нэрэнүүд

 Дабталга. (Обобщающее повторение)

6 шата. Юумэнэй нэрын зохилдол.

7 шата. Тест Юумэнэй нэрэ (рефлексивно оценочный этап)

7 шата. Гэрэй даабари үгэлгэ

8 шата. Дүн гаргалга, сэгнэлтэ табилга. (Рефлексия, подведение итогов)