Технологик картаһы Н.Нәжми "Башҡортостан"
статья

Тема

 Н.Нәжмиҙең «Башҡортостан» шиғырын өйрәнеү

Маҡсат

 Н.Нәжмиҙең тормошо һәм ижады менән таныштырыу, шиғырҙың идея йөкмәткеһен үҙләштереү, Н.Нәжми ижадының үҙенсәлектәре менән таныштырыу, тыуған Башҡортостаныбыҙға һөйөү һәм ғорурлыҡ тойғолары тәрбиәләү

Бурыстар

Белем биреү: Н.Нәжмиҙең тормошо һәм ижады тураһында мәғлүмәт биреү, шиғырҙың идея-тематик йөкмәткеһен үҙләштереү.
Үҫтереүсе: анализлау һәм прогнозлау һәләтен нығытыу, һүҙ байлығын арттырыу, уҡыусыларҙың уҡыу күнекмәләрен,  яҙыу һәм һөйләү телмәрен, фекерләү һәләтен үҫтереү.
Тәрбиәүи: илһөйәрлек тәрбиәләү, Башҡортостанға ҡарата ғорурлыҡ тойғолары тәрбиәләү, Н.Нәжми ижадына ҡыҙыҡһыныу, ихтирам уятыу.

УУЭ

• Шәхескә йүнәлтелгәнУУЭ: туған телебеҙҙең, тыуған еребеҙҙең матурлығын аңлау, Башҡортостанға һөйөү, илһөйәрлек  тойғоһо, Н.Нәжми ижадына ихтирам.
•  Регулятив УУЭ: уҡытыусы менән берлектә дәрес темаһын, маҡсатын билдәләргә күнегеү, булған белемдәрен барлау, баһалау, проблеманы аңлау, уны тормошҡа ашырырға тырышыу.
•  Коммуникатив УУЭ: бәйләнешле текст төҙөй белеү, үҙ-ара аралашыу, төркөмдә хеҙмәттәшлек итә белеү.
• Танып-белеү УУЭ: үҙ аллы белем алыу, мәғлүмәт йыйыу һәм уларҙы ҡуллана белеү, яңы һүҙҙәрҙе телмәрҙә ҡулланыу, уҡыған әҫәрҙе тормош менән бәйләй белеү.

Планлашты-рылған һөҙөмтәләр

Предмет:

• Белеү: әҫәрҙең авторы һәм йөкмәткеһе, Н.Нәжмиҙең тормошо һәм ижады.
• Эшләй белеү: һорауҙарға үҙ аллы аныҡ яуап биреү, шиғырҙы анализлау, әҫәрҙән һүрәтләү сараларын табып күрһәтеү, аңлатыу, шиғырҙың идея-темаһын  билдәләү.

Шәхескә йүнәлтелгән: тыуған еребеҙҙең матурлығын аңлау, Башҡортостанға һөйөү,  Н.Нәжми ижадына ихтирам тойғоһо.

Метапредмет: дәрестә ҡуйылған проблеманы аңлау, уны тормошҡа ашырырға тырышыу, дәреслектән һәм Интернет селтәренән  кәрәкле мәғлүмәтте таба белеү, үҙ эшеңде тикшерә алыу, яңы һүҙҙәрҙе телмәрҙә ҡулланыу, уҡыған әҫәрҙе тормош менән бәйләй белеү, үҙ белемеңде баһалау,  һорауҙарға яуап бирә  белеү, һығымта яһай белеү.

Төп аңлатмалар

 Тема, идея, һүрәтләү саралары

Предмет-ара бәйләнештәр

 Башҡорт теле, музыка

Ресурстар:

•  төп
•  өҫтәлмә

 Башҡорт әҙәбиәте. Төп дөйөм белем биреү мәктәбенең 6 класс уҡыусылары өсөн дәреслек - хрестоматия. М.Х.Иҙелбаев, М.Б.Юлмөхәмәтов, Ә.М.Сөләймәнов, З.И.Яйҡарова. Өфө, Китап,2012.

Н.Нәжми тураһында плакат, Интернет селтәре, китаптар күргәҙмәһе, мультимедиа проекторы, компьютер, тест һорауҙары, “Башҡортостан” йыры.

Дәрес формаһы

Ф- фронталь, И – индивидуаль, Т-төркөмдә

Технология

тәнҡитле фекер үҫеш технологияһы, компьютер технологияһы 

Дәрестең дидактик структураһы

Уҡыусы

эшмәкәрлеге

Уҡытыусы

эшмәкәрлеге

Планлашты рылған

һөҙөмтәләргә

алып

килеүсе

эш төрҙәре

Планлаштырылған һөҙөмтәләр

УУЭ

Ойоштороу

моменты

Ваҡыт: 5 мин.
Төп этаптар:                1. Психологик инеш.

2. Мотивация.

3.Уҡыу мәсьәләһен булдырыу

Актуалләште реү.

Дәрестең маҡсатын, йөкмәткеһен билдәләү.

Эштә ҡыйын

лыҡ урынын табыу

Уҡытыусыны баҫып сәләмләйҙәр. Эш урындарын тәртипкә килтерәләр.

Уҡыу эшмәкәрлеген ойошторалар.

Дәрестә нимә тураһында һүҙ барасағын билдәләйҙәр.

Экрандағы һүрәткә, күргәҙмә материалға, башҡарыласаҡ эштәрҙе күҙаллай.

Төрлө яуаптар әйтәләр, фекерҙәрен белдерәләр. Беҙ  шағирҙың тормошо һәм ижадына байҡау яһарбыҙ, уның Башҡортостан  тураһында яҙылған шиғыры менән танышып китербеҙ, Башҡортостан  тураһында белемебеҙҙе тәрәнәйтербеҙ, тел байлығын арттырырбыҙ.

Төрлө яуаптар әйтәләр.

Сәләмләү. Психологик кәйеф шарттары булды

рыу.Уңыш ситуация

һы тыуҙырыу.

Хәйерле көн теләп ҡояш ҡалҡа,

Уяналар ауыл, ҡалалар.

Үҙ телемдә һеҙҙе сәләмләйем:

Хәйерле көн һеҙгә, балалар!

Һәр иртәбеҙ, көнөбөҙ, һәр дәресебеҙ ошо яғымлы һүҙҙән, сәләмләүҙән башлана. Бөгөн дә бер-беребеҙгә сәләмәтлек теләп, ихлас йылмайыу бүләк итеп, дәресебеҙҙе башлап ебәрәйек.

- Дәресебеҙҙең эпиграфын уҡыйыҡ әле.

- Һеҙ был мәҡәлде нисек аңлайһығыҙ?Тырышлыҡ нимәгә килтерә?Тимәк, һеҙ бөгөн дә тырышып эшләп, яңы белемдәрҙе үҙегеҙ алырһығыҙ.

Уҡыу эшмәкәрлегенең ниндәй алымдарын ҡулланырбыҙ?

Дәрестәге эшебеҙҙе нисек баһаларбыҙ?

Шиғыр юлдары аша дәрестең темаһын билдәләтеү.

- Хәҙер экранға ҡарайыҡ әле. Шиғыр  юлдары буйынса дәрестә нимә тураһында һүҙ барасағын билдәләйек.

- Тимәк, бөгөн дәрестә нимә эшләрбеҙ?

Тема,маҡсат әйттереү.

Проблемалы һорау ҡуйыу. Шәхси фекерҙәрен формалаштырыуға йүнәлеш биреү.

Кем һуң ул Н.Нәжми?

Таҡталағы “Тырышҡан ташҡа ҡаҙаҡ ҡаҡҡан” тигән мәҡәлде уҡыу.

Эштәрен баһалау ысулдарын әйтеү:

1-се алым – мин нәмәне белмәйем,

2-се алым –үҙем табам.

Үҙемде үҙем баһалайым.

“Тел асылған һиндә, күҙ асылған, Бар тапҡаным һиндә табылған” тигән эпиграф уҡыу.

                                                    Уҡытыусы менән берлектә дәрескә маҡсат ҡуялар.

Ҡыйынлыҡ  урынын һәм сәбәбен билдәләйҙәр.

Регулятив: үҙҙәренең уҡыу эшмәкәрлеген ойоштороу, уҡытыусы менән берлектә баһалау критерийҙарын билдәләү.

Танып белеү: яңы белем алыу кәрәклеген аңлау, үҙҙәренең эшмәкәрлеген планлаштырыу.

Коммуникатив: диалогка инеү.

Регулятив: уҡыу мәсьәләһен аңлау, ҡабул итеү, маҡсатҡа ярашлы эштәрҙе башҡарыу, ҡуйылған һорауға яуап бирә белеү.                                                                         Танып белеү: кәрәкле мәғлүмәтте текстан аңлау.                                                            Коммуникатив: диалогка инеү, әңгәмәгә ҡушылыу.        

                                                                                            Регулятив: дәрестең темаһын һәм маҡсатын үҙ аллы табып әйтә  белеү.                                                      Танып белеү: логик фекерләй белеү.                                              Коммуникатив: башҡаларҙы тыңлай белеү, әңгәмәгә ҡушыла белеү.

Регулятив: уҡытыусы менән берлектә эштең ҡыйынлыҡ урынын билдәләү.                           Танып белеү: логик фекерләй белеү.                                                 Коммуникатив: башҡаларҙы тыңлай белеү, әңгәмәгә ҡатнашыу, фекерҙәрен әйтә белеү.

Яңы материалды

өйрәнеү
Ваҡыт: 25 мин.
Этаптар:

Уҡыу проблемаһын сисеү.

Тексты тасуири уҡыу.

Һүҙлек эше.

Уҡыусылар ҙың үҙ аллы уҡыуы.

Текстың йөкмәткеһе буйынса әңгәмә

ләшеү.

Ял минуты.

Интернет селтәре аша шағир тураһында мәғлүмәттәр эҙләйҙәр. Төркөмдәр  тапҡан мәғлүмәттәр менән сығыш яһайҙар.

Һорауға яуап бирәләр.

Тыңлайҙар, дәреслек буйынса ҡарап баралар.

Һүҙҙәрҙе аңлаталар, дәфтәргә яҙалар.

Һорауҙарға яуап бирәләр.

Уҡыусылар шиғырҙы сылбырлап тасуири уҡый.

Төркөмдәрҙең эшен ойоштороу.

Хәҙер бергәләп ошо һорауҙарға яуапты интернет селтәре аша, Яндекста Назар Нәжми сайтынан, табайыҡ.  Төркөмләп эшләйек:

- шағирҙың тормош юлы;

- шағирҙың ижады;

- исеме нисек мәңгеләштерелгән;

- ниндәй исемдәр йөрөтә, премиялары.

- Әҫәрҙә һүҙ нимә тураһында барасаҡ тип уйлайһығыҙ?

Уҡытыусының өлгөлө уҡыуы.

- Ауыр аңлайышлы һүҙҙәрҙе ҡарап китәйек.

Дегет – ғәҙәттә ҡайын туҙы, торф йәки таш күмерҙән эшләнгән ҡуйы ҡара еҫле шыйыҡлыҡ.

Дегетсе – дегет ҡайнатыусы.

Ауаз – өн, тауыш.

Текстың йөкмәткеһе буйынса һорауҙар биреү.

һүрәтләү сараларын таптырыу, дәфтәргә яҙыуҙы ойоштороу.

Әҫәрҙә нимә тураһында һүҙ бара – фаразыбыҙ тап килдеме? Башҡортостанды шағир нисегерәк күҙ алдына килтерә? Шағир Башҡортостандың матурлығын, төрлөлөгөн нисек күрһәтә? Автор Башҡортостанды данлап тасуирлау өсөн ниндәй һүрәтләү саралары ҡулланған? Тыуған яғын ул ниндәй хистәр менән һүрәтләй? Ни өсөн? Тексты нисек уҡырға кәрәк?

 Шағирға тыуған яҡтың һәр төбәге яҡын һәм ғәзиз. Уның шиғырҙары тәрән мәғәнәле, эскерһеҙ, күңелгә үтеп кереүсән. Бер ҙә юҡҡамы ни әлеге көндә уның шиғырҙарына яҙылған йырҙар халыҡ араһында иң популяр йырҙарға әйләнделәр. Әйҙәгеҙ Башҡортостан тураһында йыр тыңлап, ял итеп алайыҡ.

Мәғлүмәттәр эҙләү.

Текстың исеменә иғтибар итеү

әҫәрҙә һүҙ нимә тураһында барасағын прогнозлау.

Һүҙлек эшен башҡарыу.

Тексты тасуири уҡыу.

Шиғырҙы анализлау.

Тексты тасуири уҡыу.

“Башҡортостан” йырын тыңлау + Башҡортостан тәбиғәте тураһында видеопрезента ция ҡарау.

Регулятив:  төркөмдә эшләй белеү.                                                                Танып белеү: кәрәкле мәғлүмәт йыйыу, анализлау, эшкәртеү маҡсатында Интернетҡа сыға белеү, кәрәкле мәғлүмәтте һайлап алыу, үҙҙәренең эштәрен яҡлай белеү, анализ бирә белеү.                                    Коммуникатив: монологик телмәр төҙөй белеү, бер-береһе менән хеҙмәттәшлек итә белеү, үҙ эштәрен анализлау, башҡаларҙы тыңлай белеү, әңгәмәгә ҡушыла белеү.

Регулятив: уҡыу мәсьәләһен  аңлау, ҡабул итеү, ҡуйылған һорауға яуап бирә белеү.                                                          Коммуникатив: һорауҙарға яуап бирә белеү, башҡаларҙы тыңлай белеү.                                                                      Танып белеү: прогнозлай белеү, уҡыу төрҙәрен маҡсатҡа ярашлы файҙаланыу: текст менән танышыу өсөн уҡыу, күҙ йүгертеп уҡып сығыу, мәғлүмәт алыу өсөн ентекләп уҡыу.

Регулятив:  эшмәкәрлекте ойоштороу, ҡуйылған һорауға яуап бирә белеү. сағыштырыу, анализлай һәм синтезлай белеү.                                                                 Коммуникатив: башҡаларҙы тыңлай белеү,  үҙеңдең фекереңде нигеҙләй белеү һәм дөрөҫ итеп башҡаларға еткерә алыу.                                                                  Танып белеү: анализлау, сағыштырыу, алған мәғлүмәтте дөйөмләштерә белеү.                                  Регулятив: ял итеүҙе ойоштора алыу.

Регулятив: уҡыу материалына ҡыҙыҡһыныу артыуы

Яңы материалды

нығытыу

Ваҡыт: 5 мин.
Этаптар:

Ижади эш.

Төркөм

дәрҙә эш

Уҡыусыларҙың фекерләшеүе, дәфтәргә яҙыу.

Төркөмдәрҙең эшен ойоштороу.

1-се төркөм: шиғырҙы ҡулланып, Назар Нәжмигә яҙма рәүештә ҡылыҡһырлама бирә.

2-се төркөм: Башҡортостан темаһына синквейн яҙа.

Төркөмдәрҙең яуаптарын тыңлау.

Төркөмдәрҙең үҙ эштәрен тәҡдим итеүе

Регулятив: аңлашылмаған яҡты асыҡлау, бергәләп эшләгәндә, берҙәм ҡарар ҡабул итә белеү.

Танып-белеү: алған белемдәрҙән тейешле һығымталар яһау.

Коммуникатив: үҙ фекреңде әйтә белеү, әңгәмәсеһенең фекерен тыңларға һәләтле булыу.

Контроль
Ваҡыт: 5 мин.
Этаптар:                 Тест һорауҙарына яуап биреү

Тест һорауҙарына яуап бирәләр.

Тест һорауҙарына яуап биреүҙе ойоштороу. Әйҙәгеҙ алған белемдәребеҙҙе тикшереү өсөн тест һорауҙарына яуап бирәйек.

Электрон тест һорауҙарына яуап биреү.

Регулятив:  эшмәкәрлекте ойоштороу, ҡуйылған һорауға яуап бирә белеү. анализлай һәм синтезлай белеү.                                                                 Танып белеү: мәғлүмәтте бер форманан икенсе формаға үҙгәртә белеү.

Рефлексия
Ваҡыт: 5 мин.

Этаптар:

Йомғаҡлау

Баһалау

Өй эше биреү

Һорауҙарға яуаптар бирәләр.

Нимәгә өйрәнеүҙәре тураһында әйтәләр. Дәрес башында ҡуйған маҡсаттарҙы иҫкә төшөрөү, баһалау битендә үҙҙәренә баһалар ҡуялар. 

Уҡыусылар өй эшен көндәлеккә яҙып ҡуялар.

Уҡытыусының уҡыусылар менән бергә эшкә йомғаҡ яһауы. Уҡыусыларға теләктәр әйтеү.                                                                  -Уҡыусылар, дәресебеҙҙе Н.Нәжмиҙең шиғыр юлдары менән тамамлағым килә (уҡыу): “Тел асылған һиндә, күҙ асылған,

Бар тапҡаным һиндә табылған.

Табылғанға ғүмер табынманым,

Ерем-һыуым, Башҡортостан.”

- Был шиғыр юлдарын Башҡортостанда тыуып-үҫкән, шунда кеше, граждан булып етешкән һәр кем ҡабатлай алыр ине. Бәрәкәтле Башҡортостан ерендә тыуып ижад иткән шағирыбыҙ менән ғорурланабыҙ. Уның шиғырҙарынан илһам, дәрт алып, йырҙарын йырлап һәм тыңлап, Тыуған илебеҙгә лайыҡлы кешеләр булып үҫерһегеҙ тип ышанам.

Дәресебеҙҙең маҡсаты ниндәй ине? Маҡсатыбыҙға ирештекме? Нимә белдек? Үҙебеҙгә нимәләр алдыҡ?

Бик тырышып эшләнегеҙ. Баһаларҙы алдан килешеү буйынса үҙебеҙгә үҙебеҙ ҡуябыҙ!

Өй эше биреү.

1. Шиғырҙы  тасуири уҡырға әҙерләнергә, тема, проблемаһын билдәләп килергә.

2. Н.Нәжмигә арналған фотогалерея төҙөргә.

3.Н.Нәжми исеменән уҡыусыларға хат-мөрәжәғәт яҙырға.

Һорауҙарға яуаптар биреү.

Үҙҙәренең эшен үҙҙәре баһалауы, йомғаҡлауы.

Танып белеү: кәрәкле мәғлүмәтте һайлап алыу, анализлай, һайлай белеү.            

  Регулятив: яңы уҡыу мәсьәләһен ҡабул итә белеү, үҙҙәренең эшмәкәрлеген йомғаҡлай,  үҙҙәренең эшмәкәрлегенә баһа бирә белеү.                                        Коммуникатив: һорауҙарға яуап бирә, үҙ фекереңде әйтә белеү.