Мои любимые уроки
презентация к уроку
Предварительный просмотр:
Тыва чогаал кичээлиниң план-конспектизи
Эртем | Тыва чогаал |
Класс | 10 |
Кичээлдиң темазы | С. А. Сарыг-оолдуң «Алдын-кыс» - чуртталганы чаартыр, чаагайжыдар соруктуң чалбыыжын кывыскан чогаал. |
Кичээлдиң хевири | Чаа материалды тайылбырлаарының кичээли, 2-ги кичээл. |
Педагогтуг технология | Медээ-коммуникативтиг технология, кадыкшылды камгалаарының, номчуп, бижип тургаш сайгарылдыр боданырын сайзырадырының технологиязы (НБСБС азы РКМЧП), оюннарлыг технология, ѳѳреникчилерниң иштики сагыш-сеткилин ажыдарынче угланган технологиялар. |
Ажыглаан арга, методтар | Индукция, анализ, синтез, деңнелге. Башкының сѳзү, беседа, хайгаарал, ѳѳреникчилерниң бот-тывынгыр ажылы, кѳргүзүп тайылбырлаарының методу, дилеп тыварының, шинчилел методу. |
Ѳске эртемнер-биле харылзаазы | Тыва дыл, тываның тɵɵгүзү, орус литература |
Дерилгези | Чогаалчының чуруу, кичээлдиң презентациязы, сарыг бүрү-карточкалар, ноутбук, мульмедиялыг проектор. |
Канчаар ажылдаары | Шупту, бѳлүктеп, эжи-биле, боду хуузунда |
Сорулгазы | Ѳѳредиглиг: «Тываның мɵңге хостуун ырлап ханмаан» чогаалчы С. А. Сарыг-оолдуң «масса номчукчуларның ишти-хɵңнүнге эң чоок» шүлүглели «Алдын-кысты» дамчыштыр совет эрге-чагырганың ачызында Тываның арат чонунуң, аныяк ɵскениниң сагыш-сеткилге долу чедишкен чаа амыдыралды тургузуп алганын билиндирер; чогаалдың тема, идеязы, сюжедин тодарадырының, дылының уран-чечениниң талазы-биле мурнуку кичээлдерге алган билиин ханыладыр, системажыдар. |
Рефлексилиг Чогаалдың идейлиг утказын сайгарып, ишти-хѳңнү-биле хүлээп ап, айтырыгларга шын харыылап, түңнел үндүреринге ѳѳредир; чогаал сѳзүглелин сайгарарының арга-мергежилин сайзыраңгайжыдар; | |
Менеджерлиг: ажылдың үезин чѳп ажыглаарынга ѳѳредир; | |
Сайзырадыглыг: Уругларның логиктиг боданыышкынын, сайгарып, деңнеп, түңнеп билирин, сагынгыр, тывынгыр чоруун сайзырадыр; бот-тывынгыр чоруун, бот-идепкейин кѳдүрер; чогаалчыга болгаш ооң чогаалынга уругларның сонуургалын оттурар. | |
Кижизидилгелиг: Кижи бүрүзүн идепкейлиг ажылче хаара тудуп тургаш, кичээлге сонуургалын чедип алыр; угаан-сарыылдыг, эртем-билиглиг, бедик культуралыг, тѳлептиг мɵзү-бүдүштүг, күш-ажылга, амыдыралга ынак, ынакшылга шынчы, ёзулуг кижизиг кижини кижизидер. |
Кичээлдиң планы:
I. Кичээлдиң эгезин организастаары
1. Уругларның сагыш-хɵɵнүн кичээлге белеткээри
II. Бажыңга онаалга хыналдазы (Билир мергежил чаңчылдарын сайзыраңгайжыдары)
- «Литературлуг 5 харыы» (Слайд 2, 3, 4, 5, 6)
- Оюн «Аскан чогаалдар» (Кичээлдиң темазын, сорулгаларын тодарадырынче угланган ажыл)
- Айтырыг-харыы (Мурнуку кичээл-биле харылзаа)
III. Чаа тема тайылбыры
- Аянныг уран номчулга (Уруглар чогаалды рольдап номчуур)
- Чогаал сɵзүглели-биле ажыл (тема, идеязын, сюжедин тодарадыр)
IV. Быжыглаашкын.
V. Уругларның кичээлге алган билиин хынаары
1. Тест
VI. Кичээлдиң түңнели
- Айтырыг-харыы
- Демдектер салыр
VII. Бажыңга онаалга
1. «Алдын-кыска чагаа»
2. Чогаалга иллюстрация чуруур.
VIII. Рефлексия
Кичээлдиң чорудуу:
I. Кичээлдиң эгезин организастаары
- Тѳрээн Тывамның эртенги хүнү, экии! Чараштарыңарны! Каям, удур-дедир кѳржүпкеш, каттыржыптыңарам, улам ѳңгүр чараш апардыңар. Ёзулуг амыдырал чечектери… Шупту бис бе? Кичээлди эгелеп болур бе? Белен бис бе?
II. Бажыңга онаалга хыналдазы (Билир мергежил чаңчылдарын сайзыраңгайжыдары)
- «Литературлуг 5 харыы» (Слайд 2, 3, 4, 5, 6)
Башкы: Бажыңга кайы хире ажылдааныңарны билип алыры-биле дараазында слайдылар-биле ажлылдаптаалыңар.
Комментарий. Уруглар экранда бижээн айтырыгларны кичээнгейлиг номчааш, чанында олурар эжи-биле сүмелешкеш, шын харыыны бээр.
Слайд 1. Бодунуң дугайында ол мынча деп бижээн: «…Кара чаштан ɵскүс, ядыының аар ажыын оокуже аартаан: дүне, хүндүс, ɵскениң малының маанакайы, хоюнуң хоюткузу бооп, дагга, дашка, эзим-аргага чоруур оолдуң хɵрээнге кандыг бодалдар хайынмаан деп!» Кымыл ол, уруглар?
Слайд 2. Бо кымның овур-хевири-дир? «…уян сеткилдиг, хамык чүвени кижилерден бир янзы кɵрүп билир, човулаңныг чонунга кээргээчели үе-чергелеринден онзагай кɵстүр…»
Слайд 3. Билдингир чогаал шинчилекчизи, кым деп эртемденниң С. А. Сарыг-оолга берген үнелели деп бодаар силер? «…Эрги шаг хевээр турган чүве болза, С. А. Сарыг-оол улуг тоолчу болур турган боор. Чүге дээрге, ол салым-чаяанныг кижилерниң тɵрел аймаанга: тоолчулар, хамнар, ыраажылар, хɵгжүмчүлер, хɵɵмейжилер аразынга ɵскен. А салым-чаяанны кандыг-даа күш базып шыдавас дээрзи шын…» (Самдан З. Б.)
Слайд 4. С. А. Сарыг-оолдуң шүлүкчү болурунуң эгезин салган «Эрге-шɵлээ» деп шүлүүнүң идеязы» (тыва болгаш орус совет улустарның эп-найыралының идеязы)
Слайд 5. Тываның улустуң чогаалчызы, чогаал кокпазының эгезин салышкан, ооң ак ɵɵн ɵглешкен, тыва шүлүк чогаалының начыны, «тываның мɵңге хостуун ырлап ханмаан» чогаалчы кымыл?
Башкы: Сарыг-оол болбайн канчаар, уруглар. Бо ышкажыл улуг ɵгбевис Агар-Сандан ыяш (чоон хɵй адыр будуктарлыг, ортузунда «С. А. Сарыг-оол» деп бижип каан ыяш чуруун самбырага азар)
- Ам «Аскан чогаалдар» деп оюнну ойнаптаалыңар.
Стол кырында хɵй-ле чогаалдар аттары бижип каан сарыг бүрү-карточкаларны алгаш, чүгле Сарыг-оолдуң чогаалдарын бо ыяшче азыптаалыңар, уруглар. «Алдын күс» дугайында чугаа (Сарыг бүрү-карточкаларда «Чечек», «Шойдаң ирейниң Чудукмаа дугайында чугаазы», «Эне-Сайым», «Тулчуушкунче», «Саян-биле чугаалажыг», «Чараш карак», «Ынкшыл», «Найырал», «Ном», «Хайыраан бот», «Белек», «Саны-Мɵге», «Алдын-кыс»)
Кичээлдиң темазын, сорулгаларын тодарадырынче угланган ажыл.
Башкы: Кичээлге кымның чүү деп чогаалын номчуп таныжарывысты, кандыг ажыл, чүнү кылырывысты тодарадып алыылыңар. Сарыг-оолдуң «ыяжын» чүге азып алдывыс. Бо «Алдын-кыс» деп чогаалды ɵске чогаалдардан чүге ɵңгүр ɵңнүг кылдыр алган деп бодаар силер?
Уругларның чижек харыылары:
- Чогаалчының иштики сагыш-сеткилин, чуртталгага хамаарылгазын, ɵртемчейже кɵрүүшкүнүн улам ханы билип алыр.
- Ук чогаалды номчуур, сайгарар, боданыр, дилээр, тывар, истээр, чогаадыр, шынзыдар…
Ай, хүннү, теманы кыдыраашка бижиир.
- Айтырыг-харыы (мурнунда болган кичээл-биле харылзаа)
- Шүлүглелдиң бижиттинген тɵɵгүзүн чугаалаңар («Алдын-кыс» баштай 1946 чылда «Тываның аныяктары» солунга кɵстүп келген. Ынчан Тывага калбак колхоз тургузуушкунуң бүдүүзү турган…)
- Болуушкуннар кайда болуп турарыл? (Аржаанныг-Хемниң унунда, Алдын-кыс биле Байырның тɵрээн черинде)
- Чогаалдың кол маадырларын адаңар.
- 2 аныяк кижи бот-боттарынга ынак, кады чурттаар дээрге чүү чүве шаптыктап турарыл? (оларның бодалы чɵрүшкек: Байыр болза анаа-ла биеэ хевээр, ада-ɵгбелери ышкаш амыдырап чурттаар бодп турар, а Алдын-кыс ындыг эвес, чаа сууржуң чуртталгага ынак)
- Чогаалчы чүге чагаалажылга аргазын ажыглаан деп бодаар силер? (Алдын-кыстың иштики сагыш-сеткилин улам ханы кɵргүзер бодаан)
III. Чаа тема тайылбыры
- Аянныг уран номчулга
Комментарий. Уруглар чогаалды рольдап номчуур: арын 32-35, автор-, Алдын-кыс- Байыр-)
- Чогаал сɵзүглели-биле ажыл (тема, идеязын, сюжедин тодарадыр)
- Номчаан чүүлүңерниң кол утказын чугаалаңар.
- Авторнуң маадырларга хамаарылгазын эскердиңер бе?
- Байырның үнү чүге чиде бергенил?
- Байырның психологтуг байдалын кɵргүскен одуругларны тывыңар.
- Колхозту кымнар үндезилеп эгелээн-дир?
- Чогаалдың тема, идеязын тодарадыңар.
- Сюжет деп чүл? (Кижилерниң харылзааларындан, удурланышкак күзел-чүткүлдеринден үнүп келир болуушкун) Ынчап кээрге, чогаалда болуушкуннарны сюжеттиң элементилериниң аайы-биле дес-дараалаштыр бижип алыылыңар?
IV. Быжыглаашкын.
- Алдын-кыстың мɵзү-бүдүжү чүнүң-биле онзаланып, бистиң сагыжывыска тааржып турарыл? (ховар угаан-сарыылдыг, тɵɵгүнү болгаш келир үени, чуртталганы коптарылдыр бодап чоруур…)
- Чогаалчыныы-биле коллективизация деп чүл? (ажыл-агыйга күштү мɵɵңнээринден аңгыда калбак арат чоннуң амыдыралын чаагайжыдарының оруу)
- Чогаалдың кижизидикчи ужур-дузазы. (Тыва чоннуң күш чок, быдаргай, кɵшкүн байдалдан уштунуп, сууржуң амыдыралче шилчип, коллективтиг ажыл-агыйже канчаар кирип турганы; күзел-чүткүл барда, чүү-даа чүве бүдер)
- Кичээлдиң темазынче кɵрүңер, «чуртталганы чаартыр, чаагайжыдар тура-соруктуң чалбыыжын кывыскан чогаал» деп бадыткалга каттыжар силер бе?
Комментарий. Уруглар үстүнде айтырыгларга харыылаан соонда чогаалдың тема, идеязын, сюжет-композициялыг тургузуун тус-тузунда сүмележип, сайгарганының түңнелинде кыдыраашка демдеглээр)
Чогаалдың темазы: Эвилелдиг ажыл-иштиң, сууржулганың ачызында аас-кежиктиг чуртталганы чедип алган аныяктарны, оларның күзел-чүткүлүн болгаш ажыл-херектериниң чаражын йɵрээген чогаал
Идеязы: Сураанын тывар, күзээнин чедер. Чаа амыдырал дугайында бодал.
Шүлүглелдиң сюжет-композициялыг тургузуу дɵрт бɵлүкке чарлыр: бирээде – эгези (допчу киирилде шүлүк, Аржаанныг-Хемниң чурумалы болгаш Алдын-кыстың портреди); ийиде – Алдын-кыс биле байырның ынакшылы болгаш оларның колхоз дугайнда соругдалының боттанып эгелээни; үште – Аржаанныг-Хемде колхоз тургузуушкуну; дɵртте – чоннуң чаа амыдыралы дээш демиселиниң чаагай үре-түңнели болгаш Алдын-кыс биле Байырның күзелиниң чогааны.
V. Уругларның кичээлге алган билиин хынаары
1. Тест
1. Чүгле шак ам кыстың шүлүү
Чүрээнге дээп дириг үн бооп,
Дүүн-не номчаан чагаазының
… чүзү часты бергенил? а) хавы б) дүүшкүнү в) дүлгүүрү
2 Сууржулганы эгелээр деп
Сувуразы бадылаан кымнарыл ол? а) аржаанчылар б) кырганнар в) аныяктар
3 Чогаалдың идеязы а) Күзээнин чедер б) Халас чүве ажык болбас в) Тɵɵгү билбес тɵɵрээр
4 Алдын-кыстың иштики сагыш-сеткилин билип алырывыста, чүү чүве эң кол рольду ойнады а) сɵзүглел б) чогаал в) чагаа
5 Эки кижи болурунуң эжик-оруу кайда чүвел? а) Алдын-кыста б) бодуңда в) бажыңда
Комментарий. Тестини бижимел-биле харыылаар, бодун боду хынаар.
Харыызы:
- б
- в
- а
- в
- б
Демдээ:
Бир эвес 5 харыы шын болур болза – «Эрес хей!»
4 – «Часпаан-дыр сен!»
3 – «Ажырбас, даарта..»
2 – «Эртен, шиңме…»
1 – «Хомудава, хүн ийис», деп ѳѳреникчилер боттарын боду хынааш, кыдырааштарынга канчаар харыылаан-дыр, ынчаар бижип алыр.
VI. Кичээлдиң түңнели
- Айтырыглар
Кичээлдиң эгезинде кандыг сорулга салып алган ийик бис?
Сорулгавысты чедип алган-дыр бис бе?
Чүнү билип алдывыс?
Силерниң бодалыңар-биле кым эки ажылдады ышкаш?
Мен мындыг бадыткал бижиктер белеткеп алган мен, кымнарга бээр бис?
«Эң-не сагынгыр», «Мерген угаанныг», «Аастыгга алдыртпас», «Чечен сѳстүг» Портфолиоңарже суп алыр силер, тураскаал болур ыйнаан.
- Бадыткал бижиктер алган уругларга 5-тер, эки харыылаан уругларга демдектерни салыр.
VII. Бажыңга онаалга
1. «Алдын-кыска чагаа»
2. Чогаалга иллюстрация чуруур.
VIII. Рефлексия
- Айтырыглар.
- Алдын-кыстың кандыг бүдүжү силерни бодандырыпты?
- Бир эвес чогаалчы бистиң чанывыска, бо кичээлге аалчы болуп, чедип келген турган болза, силер оон чүү деп айтырыг салыксаар-дыр силер?
- Чогаалчы бисти бодунуң чогаалы-биле чүү чүвеге, кандыг болурунга ѳѳредип турарыл?
- Маадырның кандыг кижизиг аажызын бодуңарга сайзырадыр бодап турар силер?
- Чаа чүнү билип алдыңар?
- Бѳгүнгү кичээлге алган билиивисти ѳске каяа, чүге хереглеп болур бис?
- Кандыг бергедээшкиннерге таварыштыңар, чүге, бергелерни ажып эртип шыдадыңар бе?
-Дараазында бодалдарны уламчылаңар:
- Меңээ солун болган чүүл…
- Мен моон сонгаар...
Кичээл тɵнген. Четтирдим. Байырлыг.
Предварительный просмотр:
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Викторина "Любимые книги. Любимые писатели".
Викторина по литературе проводится по типу телевизионной игры "Звёздный час". Она способствует формированию у учащихся внимательного отношения к детали в художественном произведении. Викторину м...
Мероприятие для учащихся 7-8 классов в дни Декады естествознания - создание и защита проектов «Мой любимый город» Мероприятие для учащихся 7-8 классов в дни Декады естествознания - создание и защита проектов «Мой любимый город»
Тип мероприятия: формирующий, проблемный, развивающий.Участники: классы одной параллели.Задачи:Образовательные:- активизировать глубокий, познавательный интерес учащихся к истории первого города...
Бинарный урок по физкультуре и английскому языку "Мой любимый урок - физкультура!"
технологическая карта интегрированного урока по физической культуре и английскому языку в коррекционной школе...
Защита любимой книги "Наши любимые сказки" по произведениям К.И.Чуковского
Участвовали в городском литературном фестивале "Книга собирает друзей"...
Введение в ДООП "Мой край любимый" "Путешествие по заповедным местам Самарского края"по ДООП "Мой край любимый" (ИКТ презентация)
Тема: "Путешествие по заповедным местам Самарского края»Цели: 1) воспитывать любовь к родному краю, окружающему миру и потребность в сохранении экологического равновесия в природе. 2) развивать п...
Мой любимый урок
Я люблю английский язык, потому что он мне необходим для моей будущей профессии....
Методическая разработка урока на тему «Любимая еда. Письмо - рассказ о любимой еде»
Методическая разработка урока на тему «Любимая еда. Письмо - рассказ о любимой еде» в 3 классе с использованием современного учебного оборудования: мультимедиа проектора....