Эн шерге да ямле - тиде шочмо мланде
методическая разработка (5, 6, 7, 8, 9 класс)

                                    И.В. Караваева, учитель марийского языка

 и литературы МОУ «Кельмаксолинская средняя

                                общеобразовательная школа» Советского

        района Республики Марий Эл

Эн шерге да ямле – тиде шочмо мланде.

(5-7 класслан  келыштарыме  литературно-музыкальный композиций)

     Сценым висвис пеледыш, куэ сöрастарат. Урок пытыме нерген йынгыр шокта.  Сценышке 3-4 йоча лектеш, иктын кидыште книга коеш, весын школыш коштмо сумка, кумшо глобусым кучен.  

1 рвезе. Эх, кугу лияш ыле вашкерак. Вара кушко-гынат торашке, йот элышке илаш каем ыле.

2 рвезе. Кушко, йот элыште, тушто вара мом ыштет?

1 рвезе. Пальме гыч бананым поген кочкам ыле, кокосын вудшым кажне кеч йуам ыле.

3 рвезе. Йонылыш лият,  шонем, шочмо эл деч сайже нигуштат уке.

1 рвезе. Мо тугай посна сайже тыште уло? (Йырваш öрын ончыштеш)

Вачи. Рвезе-влак, ончыза, теве мый мом тыгайым муым. (Чылан ик верыш погынен шогалыт)

3 рвезе. Тидыже мундыра, тыглай огыл, ший мундыра, ко гын йомдарен коден.

Вачи. Ой, кид гычем камвозо да  тушкыла пордын кайыш! Айста почешем, ончалына.

Чылан. Айста!!!

Рвезе-влак куржын каят, залышке йоча-влак лектыт. Ший мундыра йоча-влакым пайремыш конда.

1 йоча. Мотор пÿртÿс пеледын кумдыкеш,

Пасу да олык - шерге ÿмыреш.

Марий кундемын шочшыжо улам,

Моктен каласыме шомак тудлан!

2 йоча. Пиалан мый улам! Ончылнемже

Кумда корно кия, раш волгалт.

Мыланем, йöраталме элемже,

Мо кÿлешым чыла пуэнат.

3 йоча. Мыйын шочмо элем – Марий Эл Республикем! Тыге манын, мый кугешнем!

4 йоча. А Марий Элын ик эн тале поэтше Семён Вишневский тыге каласен:

Марий элем, кугу тÿнян картлаште

От нал ваштар лышташ гай верымат,

Но тый илет эртак мемнан шÿмнаште,

Пеледыш гай мотор, рвезак улат.

5 йоча.

Марий Элем!

Улат Российын ик чÿчалтыш.

Тый кажне ийын тÿзланен, моторештат.

Лач тыште икымше гана шÿмеш пералтыш,

Мылам тый шочмо авам гай улат.

6 йоча.

О, элем! Кеч-кöат шке аважым

Уло кумылын чот йöрата.

Элем илышым пуыш, варажым

Ава семын ончалын кушта.

4 йоча. Чынжымак, мылынна шочмо элна пеледыш гай мотор, эре рвезе, чоным куандарыше да авана гай шерге.

1 йоча. Марий кундемна – чодыран кундемна. Республикынан пеле утла мландыже – чодыра да чашкер йымалне. Ик вере кожер радам, вес вере сорта гай вияш пÿнчö-влак, пеҥгыде тумо,  йытыра ваштар ден нöлпö.

2 йоча. Марийын эн йöратыме пушеҥгыже – куэ. Лум дечат ош шÿман пушеҥгым марий калык ожнысек пагала. Тудым моктен каласыдыме еҥже марий поэт какла гыч укеат дыр.

2 йоча. Куэ! Мый тыйым чот йöратенам,

Садлан пöртем воктене шынденам,-

Нигö деч ончыч шошым ужаргет,

Нигö деч ончыч шыжым чевергет.

Тыге каласен коден сылнымут мастарна С.Г. Чавайн.

Рвезе-влак куржын лектыт. Моло йоча-влак пуйто пеледыш лийын сценыштак шинчат.

1 рвезе. Могай куэрлаштыже таче пÿртÿсшö мотор!

2 рвезе. Лач юзо тÿняш логалме гай веле.

3 рвезе. Ош висвисше йомакысыла веле койыт.

1 рвезе. Тынар тыште коштынам, таче гына тиде моторлыкым ужам.

3 рвезе. Ший мундыра адак умбак пöрдеш. Айста почешем!

Чылан. Айста. (Рвезе-влак сцене гыч каят)

2 йоча. Республикынан картшым ончалат гын, вигак ужат: уло карт мучко эҥер вÿд-влак, шукш корныла койын, кыгыр-мугырын шуйналтыт. Республикыштына 500 утла кугурак эҥер ден ерна уло, изи эҥерлажым шотленат от пытаре.

3 йоча. Кугу Какшан вÿд тураште заповедникым ыштыме. Чодыраште 200 утла кайык, витле утла янлык ила.

1 йоча.Тушто ик изи янлыкымат тÿкаш огеш лий, чодырамат тушто огыт ру.

4 йоча. А шудо да пеледышыжым шотлен от пытаре. Могай гына саскаже, могай гына емыжше уке гын!

5 йоча. Марий элем моктен,

Йоҥгалт тораш мутем.

Тылат мый почым волгыдо чонем.

Пашазе тый улат,

Кресаньык кумылан,

Изак-шоляк гай илена чылан!

6 йоча.

Тÿня кугу гынат,

Лÿметше тыйынат,

Марий элем,

Торашке йоҥгалтеш.

Мурен пашам ыштет.

Арам мо оҥыштет

Кум шÿдырла

Кум орден волгалтеш.

 Мурен-куштымаш (Лилия Петухован мурыжо почеш)

2 йоча. Революцийын тулжо дене

Шочын-кушкын марий Эл.

Эрык кечын шокшыж дене

Пеледалте Марий эл.

3 йоча. Шем йÿд семыш шулыш орлык,

Пиалан тый Марий Эл

Нур, пасу, чодыра да олык

Тыйын ынде, Марий Эл!

4 йоча Эх, могай сай пагыт тольо,

Эрык шочшо – Марий Эл!

Тÿрлö калык– иза-шольо,

Келшен илат, Марий Эл!

5 йоча Кö пуэн тыгай пиалым,

Уло чон ден, Марий Эл.

Таум ыште, куаналын,

Тудлан таче, Марий Эл!

«Марий Эл» муро йоҥга.

6 йоча. Кугешен кертеш марий айдеме!

1 йоча. Чарныде пелед шога тудын шочмо-кушмо кундемже.

2 йоча. Йырже ончалеш да чыла вере паша куатым ужеш.

3 йоча.  Шке пашажым ончен, тудо уло тÿнялан куатле йÿкын манеш.

4 йоча. Тиде мыйын пашам!

5 йоча Тиде мыйын Элем.

6 йоча. Онар элем!

7 йоча. Марий Элем!

Йоча-влак шеҥгек чакнат.

Сцене ончыко ший мундыра почеш кайыше рвезе-влак лектыт.

1 рвезе. Тиде юзо ший мундыра шочмо марий кундемна нерген вет мыланна каласкалыш.

2 рвезе. Шочмо кундем деч шерге да лишыл нимоат уке.

3 рвезе Теве ынде умылышыч?!

1 йоча. Ынде умылышым: эн шерге да ямле -

Чылан. Тиде шочмо мланде!

Кучылтмо литератур.

1. «Пелед, тÿзлане, шочмо Марий Элем!». Сценарий-влак. - Йошкар-Ола, 2005.
2. Р.А. Шабдарова Сценарии развлечений на марийском языке. Методическое пособие.-Йошкар-Ола, 2012.
3. Михаил Кудряшов. Знаешь ли ты родной край? География Республики Марий Эл. – Йошкар-Ола, 1993.
4. Вишневский С. Шÿм волгыдо. – Йошкар-Ола, 1980.
5. Чавайн С.Г. Т.1. –Йошкар-Ола,1980.