Методическая разработка "Үгин урлдан"
методическая разработка (5 класс)

Наадн «ҮГИН УРЛДАН»

(Өрк-бүлин марһан – 5-гч классмудын дунд давулгдҗана)

Күсл: Урднь дассн төрмүдәр давтх. Амн урн үгин зөөр медсәр марһа давулх. Хальмг келндән дурта болдг сурһмҗ өгх.

Орлцачнр:  5 классмудын багмуд (өрк-бүләрн) орлцна. Баг болһн эврә нерәдлһтә.

Ведущий: Мендвт күндтә 5-гч классин сурһульчнр, наадна орлцачнр, эк-эцкнр!

Күн болһн эврәннь төрскн келтә, эврәннь һазр-уста. Мана төрскн һазр-Хальмг Таңһч. Мана төрскн келн - хальмг келн. Төрскн келн - хальмг улсин чилшго зөөр. Хальмг келнә үгин саң байн, урн, сәәхн. Ик кезәнәс нааран мана өвкнр эн келән хадһлҗана.  Мана өвкнрин һо-сәәхн седклнь, һольшг бәәдлнь, хурц ухань, төрскн келнә гүн утхнь амн урн үгин зөөр тодрхаһар медүлнә. Тегәд чигн бичкдүд, эк-эцкнр, аав-ээҗнр төрскн келән сәәнәр медҗ, өвкнрин авъясан хадһлҗ, эврәннь үрдүдтән зааҗ өгх кергтә!

Ода тана оньгт мана гимназин сурһульч шүлг чееҗәр умшч өгх.

Умшач: Саңһҗин Бося  «Төрскн келн»

1)Хальмгин эклц өвкнрм

Хальмг келән үүдәсәр

Орчлң нег келәр

Өдгә күртл байн.

2) Хама йовдг болвчн:

-Хальмгв!- гиҗ бахтнав,

Хәрин кел даснав,

Хойр дамар байҗнав.

3) Цуг келнд дуртав,

Цусм зуг хальмг,

Эврә келән шиңгрәсн

Ээҗиннь уургар өсләв.

4) Хама йовдг болвчн:

-Хальмгв!-гиҗ бахтнав,

Келән мартҗв гихлә-

Кенәхнәв гиҗ санхв?!

Ведущий: Эндр мадн Нарт делкән төрскн келнә өдрт нерәдсн «Yгин урлдан» гидг наад давулхар энд цуһар хурвидн.  Эн нааднд 

5 “А” классин  «_______________»

5 “Б” классин  «_______________»

5 “В” классин  «_______________»

5 “Г” классин  «_______________» -

гидг нертә багмуд орлцҗана. Альхан ташад, эдниг тостн!

Мана наадна орлцачнрин хәрүһинь соңсх, чик буруһинь йилһх, болн наадна аш һарһх күндтә жюрин гешүд:

_________________________________

_________________________________

_________________________________

_________________________________

Ода баг болһна капитанмуд нааран һарад, нег цаас шүүҗ автн. Ямаран дараһар наадна даалһврмуд күцәхинь медҗ авхмн (жеребьевк давуллһн).

1. Даалһвр «Таньлдлһн»

Ода наадна орлцачнр бийиннь тускар келҗ өгх зөвтә.

1-гч (цааранднь 2-гч, 3-гч, 4-гч) тойгта багд үг өгчәнәвидн.

2. Даалһвр «Товчлгч үг»

Эн ширә деер карточкс белдәтә. Карточк болһнд нег төр бичәтә.Капитанмуд нааран һарад, нег карточк шүүҗ автн. Баг болһн өрәл минутын алднд шүүҗ авсн төрәр үгмүд келх зөвтә.

1. Күүнә цогцин - мөчмүд: толһа, үсн, хамр, шүдн, келн, урл, чикн, күмсг, ээм, дал, күзүн, маңна, тоха, өвдг, гесн, нурһн, көл, хумсн, hap, эркә, хумха, дундк, нерн уга, чигчә, альхн, тавг, өскә, халх, чирә...

2.Йиртмҗ болн йиртмҗин бәәдл: теңгр, һазр, уул, хур, цасн, мөндр, салькн, шуурһн, теңгс, һол, нур, бальчг, боран, цецг, хамтхасн, модн, цандг, будн, царң, һооҗур, бүчр, ноһан, шагшг...

3.Aah - сав: утх, серә, тәрлк, ниск, таава, чирк, бyhш(горшок) , aah, хәәсн, еңг, ухр,суулһ, бортх, тавг, тевш, дөнҗг(чайник), шаңһ, таңг(котелок) , элгг (сито), утхур(кожаное ведро), бөрв(фляга).

4.Хувцн: бүшмүд, майг, өөмсн, шантг, нимгн киилг, киилг, шалвр, кофт, махла, бүсләч, камчатк, цегдг, күлт, девл, тоорцг, беелә, күзүвч, альчур, тиирцг, көдрг (плащ), улв (куртка)..

5.Хот-хол:өдмг, боорцг, хәлш (батон), һуйр, тутрһ (рис), бор зарм (гречиха), аадмг, тосн, чандцн (варенье), шикр, үсн,чигән, шүүсн,ээзгә, өрм, шүүрмг, өндгн, балта, ноһамл, кампадь, нуһлур (колбаса), махн, бөөрг, сегсрдг, булмг, дотр, будан, цә, шөлн, күр, түнтг (пельмени), заһсн, һальш (паштет), зуш (холодец). Шорлг (шашлыки)...

6.Өрк-бүл. Элгн садн: аав, ээҗ, эцк, эк, дү күүкн, дү көвүн, ах, эгч, һаһа, авһ, авһ бергн, наһцх, наһц бергн, наһц эгч, күргн ах, ач көвүн, ач күүкн, зе көвүн, зе күүкн, бер, хадм эцк, наһц аав, наһц ээҗ...

3. Даалһвр «Капитанмудын марһан»

Баг болһна капитан йөрәл келх зөвтә (эврә дурар).

4. Даалһвр « Эн юмб?»

Баг болһн дараһар Эн юмб? гидг сурврт чик, күцц хәрү өгх зөвтә.

1 - гч баг

2 – гч баг

Хамр - эн юмб? (хамр-эн күүнә цогцин мөч)

Киилг- эн юмб?(киилг-эн хувцн)

Махн - эн юмб? (махн -эн хот-хол)

Цецг - эн юмб? (цецг –эн йиртмҗ)

Өдмг -эн юмб? (өдмг -эн хот -хол)

Хәәсн -эн юмб? (хәәсн – эн ааһ-сав)

Ээм -эн юмб? (ээм-эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.

Һар - эн юмб? (һар-эн күүнә цогцин мөч)

Майг- эн юмб?(майг-эн хувцн)

Тосн - эн юмб? (тосн -эн хот-хол)

Модн - эн юмб? (модн –эн йиртмҗ)

Ээзгә-эн юмб? (ээзгә -эн хот -хол)

Ухр -эн юмб? (ухр – эн ааһ-сав)

Толһа-эн юмб? (толһа-эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.

3 - гч баг

4 - гч баг

Көл - эн юмб? (көл-эн күүнә цогцин мөч)

Шалвр- эн юмб?(шалвр-эн хувцн)

Балта - эн юмб? (балта-эн хот-хол)

Цандг- эн юмб? (цандг –эн йиртмҗ)

Өндгн -эн юмб? (өндгн -эн хот -хол)

Ааһ-эн юмб? (ааһ– эн ааһ-сав)

күзүн-эн юмб? (күзүн-эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.

Чикн - эн юмб? (чикн-эн күүнә цогцин мөч)

Күлт- эн юмб?(күлт-эн хувцн)

Шикр - эн юмб? (шикр -эн хот-хол)

Салькн - эн юмб? (салькн –эн йиртмҗ)

Кампадь -эн юмб? (кампадь -эн хот -хол)

Ниск-эн юмб? (ниск – эн ааһ-сав)

өвдг-эн юмб? (өвдг-эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.

5-гч баг

Амн - эн юмб? (амн-эн күүнә цогцин мөч)

Бүшмүд- эн юмб?(бүшмүд -эн хувцн)

Бөөрг - эн юмб? (бөөрг-эн хот-хол)

Ноһан- эн юмб? (ноһан –эн йиртмҗ)

Өрм -эн юмб? (өрм -эн хот -хол)

Таава-эн юмб? (таава– эн ааһ-сав)

Альхн -эн юмб? (альхн - эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.

5. “Йоста хальмг” гидг наадн давулгдна (Дала үлгүрмүд меддг баг шүүҗ авх)

6. Даалһвр “Герин даалһвр”

Баг болһн билг-эрдмән үзүлнә (би, дун, болн н.ч.).

Ведущий:  күндтә орлцачнр, ода болхла жюрин гешүд наадна аш һарһҗана. Жюрин ахлачд үг өгчәнәвидн.   --------Күндтә орлцачнр! «Үгин урлдан» нааднд орлцснд ханлтан өргҗәнәвидн, орҗах Цаһан Сарла йөрәҗәнәвидн! Гем-шалтг уга, эрүл-менд бәәхитн Олн Деедс бурхд өршәҗ евәтхә! Цуһар сән-менд бәәтн!