"Уран номчулга" деп класстан дашкаар болгумнун программазы
учебно-методический материал
Программанын тайылбыр бижии.
Аянныг номчулга дээрге кандыг-даа созуглелди азы узундуну уран арга-биле тода, аянныг номчууру, чугаалаары азы кууседири болур. Оон онзагай чуулу - дынналып турар чуулду каракка чуруттунуп келген ышкаш кылдыр «диригжип» кээри. Мында чогаалчынын, уран номчулганын кууседикчизинин кады ажылдажылгазы коступ кээр. Созуглелде авторнун бодалын, сагыш-сеткилин шын дамчытканындан кууседикчиден кончуг хамааржыр. Ынчангаш аянныг номчулга артист мергежили-биле кончуг харылзаалыг. «Уран номчулга» деп программа 5-7 класстын оореникчилернин хар-назынынга дууштур кылдынган. Ону тургусканыныӊ чылдагааны, оореникчилерге аас чугааны аянныг номчуп ооредири болгаш торээн, орус дылывыстын кайы хире байын, онзагайын коргузери. Аянныг, шын чугааланыры - частырыг чок бижиири домей деп уругларга угаадыры.
Дараазында программа состуӊ делегейи кайы-хире солун, ажыктыг болгаш бир тускай болурун коргузуп, оореникчи кижиниӊ делегей билиглерин делгемчидеринге чедир сайзырадыр сорулгалыг. Ынчангаш аянныг номчулгаже кичээнгейни угландырбышаан, торээн дыл талазы-биле билиглери база немежир апаар. Болгумнун эӊ кол ажылдарыныӊ бирээзи – уругларныӊ аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыры. Ынчангаш ажылдыӊ янзы-буру солун хевирлерин: лекция, беседа, практикум кичээл, моорейлер, кичээл-шиилерни ажыглаары кордунген.
Программада баштай теория талазы-биле айтырыглар-биле таныжар, ооӊ соонда практиктиг кезээ-биле доостур. Кружок программазы 3 чыл дургузунда ургулчулээр, чыл немешкен тудум, билиглер чоорту нарынчып кел чыдар. Неделяда шагы - 1 шак. Ниитизи-биле, чылда кружоктуӊ шагы – 34 шак,а 3 чылда - 105 шак кордунген.
Ада-иелер-биле ажыл программада база кордунген:
1. Корулделерже чалаары.
2. Идик-хеп даараарынга, декорация кылырынга хаара тудары.
3. Ада-ие-биле сумележип, болгумнун ажылынче киириштирери.
4. Шиилер белеткээринге дузалаштырары.
5. Болгумге деткикчилерни (спонсорларны) тыварынга дузалажыры дээш оон.
Скачать:
Вложение | Размер |
---|---|
![]() | 27.37 КБ |
Предварительный просмотр:
Тожу кожууннун муниципалдыг ниити билигнин Ий ортумак школазы
САЙГАРГАН: ЧОПШЕРЭЭН: БАДЫЛААН:
МК-нын даргазы: Директорнун КА оралакчызы: Школанын директору :
_______________ __________________ ____________________
__________20____ч. ___________20_____ч. ___________20 ______ч.
«Уран номчулга» деп класстан дашкаар болгумнун программазы
Программанын тургузукчузу:
Саны Светлана Хемер-ооловна,
тыва дыл, чогаал башкызы
2016-2017 ч.
Программанын тайылбыр бижии.
Аянныг номчулга дээрге кандыг-даа созуглелди азы узундуну уран арга-биле тода, аянныг номчууру, чугаалаары азы кууседири болур. Оон онзагай чуулу - дынналып турар чуулду каракка чуруттунуп келген ышкаш кылдыр «диригжип» кээри. Мында чогаалчынын, уран номчулганын кууседикчизинин кады ажылдажылгазы коступ кээр. Созуглелде авторнун бодалын, сагыш-сеткилин шын дамчытканындан кууседикчиден кончуг хамааржыр. Ынчангаш аянныг номчулга артист мергежили-биле кончуг харылзаалыг. «Уран номчулга» деп программа 5-7 класстын оореникчилернин хар-назынынга дууштур кылдынган. Ону тургусканыныӊ чылдагааны, оореникчилерге аас чугааны аянныг номчуп ооредири болгаш торээн, орус дылывыстын кайы хире байын, онзагайын коргузери. Аянныг, шын чугааланыры - частырыг чок бижиири домей деп уругларга угаадыры.
Дараазында программа состуӊ делегейи кайы-хире солун, ажыктыг болгаш бир тускай болурун коргузуп, оореникчи кижиниӊ делегей билиглерин делгемчидеринге чедир сайзырадыр сорулгалыг. Ынчангаш аянныг номчулгаже кичээнгейни угландырбышаан, торээн дыл талазы-биле билиглери база немежир апаар. Болгумнун эӊ кол ажылдарыныӊ бирээзи – уругларныӊ аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыры. Ынчангаш ажылдыӊ янзы-буру солун хевирлерин: лекция, беседа, практикум кичээл, моорейлер, кичээл-шиилерни ажыглаары кордунген.
Программада баштай теория талазы-биле айтырыглар-биле таныжар, ооӊ соонда практиктиг кезээ-биле доостур. Кружок программазы 3 чыл дургузунда ургулчулээр, чыл немешкен тудум, билиглер чоорту нарынчып кел чыдар. Неделяда шагы - 1 шак. Ниитизи-биле, чылда кружоктуӊ шагы – 34 шак,а 3 чылда - 105 шак кордунген.
Ада-иелер-биле ажыл программада база кордунген:
1. Корулделерже чалаары.
2. Идик-хеп даараарынга, декорация кылырынга хаара тудары.
3. Ада-ие-биле сумележип, болгумнун ажылынче киириштирери.
4. Шиилер белеткээринге дузалаштырары.
5. Болгумге деткикчилерни (спонсорларны) тыварынга дузалажыры дээш оон-даа оске.
Болгумнун кол сорулгазы: аянныг номчулгазынын эге билиглерин албышаан, культурлуг чугааны сагып билир болгаш янзы-буру хевирнин моорейлеринге идепкейлиг киржири, сценага бодун шын алдынып билирин ооредири.
Сорулгалары:
1. Тыва чогаал кичээлдеринге, ном номчуурунга сонуургалды оттурары.
2. Шын номчулганын дурумнерин ооредири.
3. Парлап каан чуул аянныг номчуурундан ылгалдыг, ону номчуурга кижиниӊ сагыш-сеткилин доюлдуруп келир деп чуулду билиндирери.
4. Аянныг номчулганыӊ эмоционалдыг байдалдарын шын дамчыдып ооредири.
Ажыглаар аргалары болгаш методтары
Салдынган сорулганы чедип аары-биле, янзы-буру хевирнин арга-методтарын ажыглаары, ажылдын дээштиг болурунга кончуг хамааржыр. Ооредилгенин кол чуулу - аянныг номчуурунун аргаларын билип алыры. Баштай дээрезинде уругларны чугаа аппаратынын хулээлгелер-биле таныштырар. Шын тынып ооренири, дикциянын тода болуру чугула болганда, мергежилгелер-биле ажыл база колдаар.
Чугула ажылдарнын бирээзи - созуглелдин логиктиг ударениезин шын салып билир кылдыр ооредири. Оон-биле чергелештир интонацияга мергежилгелерни ажыглаар. Сценанын дурумнери-биле таныжылга, артист мергежилдин холбаалыын ооредири. Уруглар башкынын бодундан коруп база ооренир, чуге дизе башкы дириг улегер болур ужурлуг, оон номчууру кол-ла дурумнерге чагырткан турар ужурлуг. Улуг педагог А.С. Макаренконун чугаалааны-биле, ооредилгенин кол чепсээ - аянныг чугаа дээни кончуг шын. Корулдедер соонда номчулганын анализин кылыры чугула, уругларны деткиир, хей-аъдын кодурер, частырыгларын база айтыр, оон улаштыр сайзыраарынга идиг болур.
Болгумнун 1-ги чылда планы (2014 - 2015 ч.)
Чылда - 34 шак
Неделяда - 1 шак
№ |
Ооренир темалары | Ажылдын хевири | Шагы | Хуну, айы,чылы |
1. | Киирилде беседа.Чугаа чуге ажыктыгыл. Аас болгаш бижимел чугаа. | теория | 1 | 09.09 |
2. | Чугаалажыр чугаа. | практика | 1 | 16.09. |
3. | Эртем чугаазы. | теория | 1 | 23.09. |
4. | Уран чугаа. | теория | 1 | 30.09. |
5. | Телевидение, радио дылы. | практика | 1 | 07.10. |
6. | Уран номчулганын техниказы: ыыткыры, уннун чедингири. | теория | 1 | 14.10. |
7. | Тынары. Тынарынга мергежилгелер. | теория | 1 | 21.10. |
8. | Бистин чугаавыс. Дикция. | теория | 1 | 28.10. |
9. | Узун тыныш. | практика | 1 | 31.10. |
10. | Дурген чугаалар. | практика | 1 | 11.11. |
11. | Узун тыныш, дурген чугааларга моорей. | практика | 1 | 18.11. |
12. | Уран номчулгага мимиканы, жестилерни ажыглаары. | теория | 1 | 25.11 |
13. | Сос болгаш оон утказы. | теория | 1 | 01.12. |
14. | Тайылбыр словарьлар-биле ажылдап билир кылдыр ооредири. | практика | 1 | 09.12. 16.12. |
15. | Хой уткалыг состер. | теория | 1 | 23.12. |
16. | Состун чедиргир болуру. | теория | 1 | 26.12. |
17. | Состун хой уткалыы. | теория | 1 | 13.01. |
18. | Удурланышкак уткалыг состер. | теория | 1 | 20.01. |
19. | Кыш дугайында шулуктернин уран номчулгазы. | практика | 1 | 27.01. |
20. | Кандыг номнар номчуксаар силер. | теория | 1 | 03.02. |
21. | Уран номчулга. Интонация. | практика | 1 | 10.02. |
22. | Уннун ыыткырын, бедиин ойлеп алыры. | теория | 1 | 17.02. |
23. | Созуглелдин темазы. Кол бодал, даяныр состер. | теория | 2 | 24.02. 03.03. |
24. | Созуглелдернин хевирлери. | теория | 2 | 10.03. 17.03. |
25. | Созуглелдин иштики темалары. | теория | 1 | 22.03. |
26. | Созуглел иштинде кол домактарны ылгаары. | теория | 1 | 22.03. |
27. | Состернин дорт болгаш кожурген уткалары. | теория | 1 | 07.04. |
28. | Час дугайында созуглелдернин уран номчулгазы. | практика | 1 | 14.04. |
29. | Фразеологизмнер. | теория | 1 | 21.04 |
30. | Улуг-Хем эриинче экскурсия. | практика | 1 | 28.04. |
31. | Чай дугайында шулуктер номчулгазы. | практика | 1 | 12.05. |
32. | Чогаадыкчы ажылдар | практика | 1 | 19.05. |
Болгумнун 2-ги чылында планы (2015 - 2016 ч.)
Чылда - 34 шак
Неделяда - 1 шак
№ |
Ооренир темалары | Ажылдын хевири | Шагы | Хуну, айы,чылы |
1. | Деннелге дугайында билиг. | теория | 1 | 03.09. |
2. | Метафора. | теория | 1 | 10.09. |
3. | Деннелге, метафоранын ужур-дузазы. | практика | 1 | 17.09. |
4. | Рифма болгаш ритм. | теория | 1 | 24.09. |
5. | Рифма болгаш ритм. | практика | 1 | 01.10. |
6. | Диалог болгаш монолог. | теория | 1 | 08.10. |
7. | Созуглелден диалогту номчууру. | практика | 1 | 15.10. |
8. | Монологту номчуурунун онзагайы. | практика | 1 | 22.10. |
9. | Мимика болгаш пантомима. | теория | 1 | 29.10 |
10. | Мимика болгаш пантомима. | практика | 1 | 12.11. |
11. | Пантомима дузазы-биле тоолду шиижидип ойнаары. | практика | 2 | 19.11 26.11. |
12. | Номчулганын интонациязы: тембр, аяны, темпизи. | теория | 1 | 03.12. |
13. | Номчулганын интонациязы: аяны, тембири болгаш темпизи. | практика | 1 | 10.12. |
14. | Созуглел номчуурда интонацияны шын шилип алыры. | практика | 2 | 17.12. 24.12. |
15. | Дылдын стильдери: чугаа болгаш ном. | теория | 1 | 14.01. |
16. | Дылдын стильдери: чугаа болгаш ном. | практика | 1 | 21.01. |
17. | Аянныг номчулга моорейи. | теория | 1 | 28.01. |
18. | Басня. Тыва чогаалчыларнын басняларын номчууру. | практика | 1 | 04.02. |
19. | Басняны шиижидери. | практика | 2 | 11.02. 18.02. |
20. | Стилистика Эртем стили. | теория | 1 | 25.02. |
21. | Публицистика стили. | теория | 1 | 04.03. |
22. | Созуглелдернин стили. | практика | 2 | 11.03. 18.03. |
23. | Чечен чогаал стили. Оске стильдерден онзагайы. | теория | 1 | 08.04. |
24. | Кыска коргузуг.. | практика | 2 | 15.04. 22.04. |
25. | Торээн дыл дугайында шулуктер номчулгазы. | практика | 1 | 29.04. |
26. | Проект. | теория | 1 | 06.05. |
27. | Проект. | практика | 1 | 13.05. |
28. | Проектини камгалаары. | практика | 2 | 20.05 |
Болгумнун 3-ку чылында планы (2016 - 2017 ч.)
Чылда - 34 шак
Неделяда - 1 шак
№ |
Ооренир материалдарнын темалары | Ажылдын хевири | Шагы | Хуну, айы,чылы |
1. | Киирилде беседа. Интруктаж. | беседа | 1 | 04.09. |
2. | Аянныг номчулганыӊ техниказы. Шын тынары. | лекция | 1 | 11.09. |
3. | Кыска шулуктер номчулгазы. Кара-Куске Чоодунуӊ шулуктери. | практика | 1 | 18.09. |
4. | Дикция. | лекция | 1 | 25.09. |
5 | Шын адаарынга мергежилгелер | беседа | 1 | 02.10. |
6. | Өөреникчи бурузунуӊ дикциязы-биле ажыл. | беседа | 1 | 09.10. |
7. | Улегер домактар болгаш тывызыктарны номчууру. | практика | 1 | 16.10. |
8. | Логиктиг номчулга. | беседа | 1 | 23.10. |
9. | Логиктиг ударение,оон хевирлери. | беседа | 1 | 30.10. |
10. | Ударениелиг мергежилгелерни кылыры. | практика | 1 | 13.11. |
11. | А.С. Пушкинниӊ шулуктери. | практика | 1 | 20.11. |
12. | Темп.Ритм. | лекция | 1 | 27.11. |
13. | Логиктиг болгаш ритмиктиг паузалар. | лекция | 1 | 04.12. |
14. | С.Б. Пюрбюнуӊ шулуктери. | практика | 1 | 11.12. |
15. | Эмоция. Эмоционалдыг номчууру. | беседа | 1 | 18.12. |
16. | Сөстун кужу. | беседа | 1 | 25.12. |
17. | Дайын темазынга шулуктер. | практика | 1 | 15.01. |
18. | Эге, төнчу болгаш психологтуг паузалар. | беседа | 1 | 22.01. |
19. | Паузага мергежилгелер | практика | 1 | 29.01. |
20. | Сценага аянныг номчулга. | беседа | 1 | 05.02. |
21. | Рольдап номчуп өөредири. | практика | 1 | 12.02. |
22. | Рольдап номчуурунга мергежилгелер. | кичээл-шии | 1 | 19.02. |
23. | Е.Д. Танова «Илбилиг согун» | практика | 4 | 26.02. 05.03. 12.03. 19.03. |
24. | Басня,ону номчуурунун онзагайлары. | беседа | 1 | 02.04 |
26. | К.Кудажыныӊ,Ю.Кунзегештиӊ басняларын рольдап номчууру. | практика | 1 | 09.04. |
27. | Аянныг номчулга мөөрейинге белеткел | практика | 1 | 16.04. |
28. | Уран номчулга | моорей | 1 | 23.04. |
29. | Проза номчууру | беседа | 1 | 30.04. |
30. | Шулуглелдер. | беседа | 1 | 07.05. |
31. | Практиктиг кичээл. | практика | 1 | 14.05. |
32. | Туӊнел кичээл | беседа | 1 | 21.05. |
Ажыглаан литература:
- И.Д.Агеева «Новые загадки про слова», М., изд-во «Сфера», 2005
- М.Р.Львов Методика развития речи младших школьников», М., изд-во «Просвещение», 1985
- Л.Д.Мали «Речевое развитие младших школьников», Пенза, 1995 .
- «Речевые уроки», книга для учителя начальных классов под редакцией Т.А.Ладыженской, М., изд-во «Просвещение», 1995.
- Библиография.
- 1.Т.Ф.Завадская. «Искусство чтения в художественном развитии подростка».
- 2.Б.С.Найдёнов. «Выразительность речи и чтения»
- 3.В.Н.Яхонтов. «Театр одного актёра».
По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Доклад Класстан дашкаар ажылдарны тыва дыл, чогаал кичээлдеринге ооредири болгаш аңаа ажыглаар арга-методтар
Уругларнын боттары номчууру, улустун аас чогаалын чыыры, бот чогаадылга ажылын бижиири, кѳрген чүүлдеринге үнелел бижиир, номчукчунуң дневнигин чорудары, номчаан чогаалынга хамаарыштыр кроссворд...

«Класстан дашкаар номчулга кичээлдеринге шенелде программа болгаш С.А.Сарыг-оолдуң шүлүктерин өөредири» деп илеткел.
«Класстан дашкаар номчулга кичээлдеринге шенелде программа болгаш С.А.Сарыг-оолдуң шүлүктерин өөредири» деп илеткел....

6-гы класска класстан дашкаар өөренир «Улусчу ужурлар» эртеминиӊ ажылчын программазы
6-гы класска класстан дашкаар өөренир «Улусчу ужурлар» эртеминиӊ ажылчын программазы...

7-ги класска класстан дашкаар өөренир «Улусчу ужурлар» эртеминиӊ ажылчын программазы.
7-ги класска класстан дашкаар өөренир «Улусчу ужурлар» эртеминиӊ ажылчын программазы....

" Улусчу езу- чанчыл" деп класстан дашкаар ажылдар кичээлинин чижек технологтуг карталары
5-ки класска немелде кичээлдин технологтуг картазынын кыска хевири....

Мастер-класс "5 класска класстан дашкаар номчулга"
Мастер-класс "Багын соглээрге - бачыды арлыр"...